________________
ફ્રાન્સના સમ્રાટ નેપોલિયને કહ્યું, “ઓહ ! કેવી વિચિત્ર વાત ! અમારા રાષ્ટ્રમાં તો દરેક રાજવી વિશે કવિઓ આવાં પ્રશસ્તિકાવ્ય લખે છે અને એનાથી કવિઓ સંપત્તિથી લાભાન્વિત થાય છે. અરે ! રાજા લૂઈ ચૌદમા વિશે લખેલા કાવ્યને પરિણામે કેટલાય કવિઓ ઘણા સંપત્તિશાળી અને સમૃદ્ધ બન્યા છે.”
ગૃથેએ અસ્વીકારમાં ખભો હલાવતાં કહ્યું, ‘ભલે બન્યા હોય, પરંતુ એ કવિઓના મનમાં તો ચોક્કસ એમ થયું હશે કે તેઓ એમની પ્રેરણાને દગો દઈ રહ્યા છે. માનવી સામાન્ય હોય કે અસાધારણ હોય, રસ્તે રખડતો ગરીબ હોય કે ધનમાં આળોટતો અમીર હોય, કિંતુ પ્રતિભાશાળી કવિ ક્યારેય જીવંત માનવીનું પ્રસંશાગાન નહીં રચે.’
સાયંકાલે ભોજન-નૃત્ય સમારોહનું ‘ઇવનિંગ બોલ'નું આયોજન થયું. આ સમયે ફ્રાન્સના સમ્રાટ નેપોલિયને રશિયાના સમ્રાટ ઝારને ગ્યુથેની ઓળખાણ આપતાં કહ્યું, ‘સમ્રાટ ! આ છે જર્મનીના મહાન કવિ. તેમનું નામ છે ચુથે. તેઓ સિદ્ધાંતનિષ્ઠ અને આત્મગૌરવ ધરાવતા માનવી છે. આવા કવિઓ એમના રાષ્ટ્રને માટે સમૃદ્ધિરૂપ અને સંપત્તિરૂપ હોય છે.'
લંડનના એક સ્ટોર્સમાં હર્બર્ટ જ્યોર્જ
વેલ્સને કારકુન તરીકે નોકરી મળી, પણ હતાશાને
કામ તો ઝાડુ લગાવવાથી માંડીને કારકુની પરાજય
સુધીનું બધું જ કરવાનું હતું. સવારે પાંચ વાગે ઊઠીને એચ. જી. વેલ્સ સ્ટોર્સમાં
ઝાડુ લગાવતો, સાફસૂફી કરતો, પોતાં લગાવતો. ચૌદ કલાક સુધી એને આકરી મહેનત કરવી પડતી, છતાં સાવ ઓછું મહેનતાણું મળતું.
એચ. જી. વેલ્સ આ ભયાનક યાતનાથી ત્રાહિમામ્ ત્રાહિમામ. પોકારી ગયો. એક દિવસ વહેલી સવારે માતાને મળવા માટે દોડી ગયો. એણે નાસ્તો પણ નહોતો કર્યો. સતત પંદર માઈલ ચાલ્યો અને માને યાતનાભરી ગુલામીની વાત કરી. એચ. જી. વેશે એમ કહ્યું પણ ખરું કે હવે જો તમે મને ધક્કો મારીને આ રીતે કાળી મજૂરી માટે મોકલશો તો હું રસ્તામાં આત્મહત્યા કરીશ.
એચ. જી. વેલ્સના પિતા સામાન્ય દુકાનદાર હતા. માતા લોકોનાં ઘરકામ કરતી હતી.
૧૪મા વર્ષે રોજી-રોટી રળવા એચ. જી. વેલ્સને ભણવાનું
જન્મ : ૧૫ ઓગસ્ટ, ૧૭૩૯, એજેસીઓ, કોર્સિકા, ફ્રાન્સ અવસાન : ૨ મે, ૧૮૨૧, સેંટ હેલેના ટાપુ, ઇંગ્લેન્ડ
૬૦
શીલની સંપદા
શીલની સંપદા ૯૧
