________________
એક શુક્રવારે સાંજે ફૂલો ખરીદ્યા પછી હેન્રી ફૉર્ડ એ વૃદ્ધ માનવીને પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન આપતા હોય તે ઢબે કહ્યું,
આપની દુકાન ખૂબ સુંદર છે. ફૂલોની સજાવટ પણ બેનમૂન છે. આટલી સારી દુકાન ચાલે છે તો તમારે એની બીજી બ્રાંચ ખોલવી જોઈએ.”
ફૂલવાળાએ નમ્રભાવે કહ્યું, “સાહેબ, જરૂર ખોલું. પણ તેથી શું?”
હેન્રી ફૉર્ટે સતત પ્રગતિશીલ આધુનિક ઉદ્યોગપતિના અંદાજમાં કહ્યું, “અરે ! પછી તો આ આખા ડેટ્રોઈટ વિસ્તારમાં તમારી બોલબાલા થઈ જાય. તમને અઢળક કમાણી થાય. એથી વધુ શું જોઈએ ?”
ફૂલવાળાએ વળી પ્રશ્ન કર્યો, “પણ આ બધું કર્યા પછી શું?”
“અરે ! પછી આગળ જતાં સમગ્ર અમેરિકામાં તમારું નામ ગાજતું થઈ જશે. ફૂલની વાત આવશે એટલે લોકો તમને યાદ કરશે.” ફૂલવાળાએ પૂછયું, “એ પછી ?”
અરે ! એ પછી તમે આરામથી જીવી શકશો. ઠાઠમાઠથી રહી શકશો.”
“એ તો હું આજે પણ કરું છું અને આરામથી જીવું છું. કહો, હવે મારે શું કરવું?”
ફૂલવાળાનો જવાબ સાંભળીને હેન્રી ફૉર્ડ મૌન થઈ ગયા.
પ્રસિદ્ધ રશિયન નવલકથાકાર,
નાટકકાર અને ચિંતક લિયો સારાં કામ નિકોલાયવિચ મૅસ્ટૉયે (ઈ. સ.
૧૮૨૮થી ૧૯૧૦) જીવનની અડધી કરજે !
સદી પૂરી કરી હોવા છતાં સતત જેની
શોધ કરતા હતા તે જીવનનું લક્ષ્ય મળતું નહતું. એમના જીવનમાં ભૌતિક દૃષ્ટિએ બધું જ હતું, કિંતુ ભીતરમાં સાવ ખાલીપો હતો. એમનું શરીર સ્વસ્થ અને મજબૂત હતું. આર્થિક રીતે સધ્ધર હતા, સંતાનસુખ પણ હતું અને સમગ્ર યુરોપમાં સર્જક તરીકે એમની કીર્તિ છવાયેલી હતી. આ બધું હોવા છતાં જીવનલક્યના અભાવે ચિતનશીલ લિયો ટૉલ્સ્ટૉયને એમ લાગતું કે પોતે દિશાશૂન્ય જીવન ગાળે છે. જાણે પગ નીચેથી ધરતી સરકી ગઈ હોય અને પોતે અધ્ધર લટક્તા હોય તેવું અનુભવતા !
લિયો ટૉયે તટસ્થષ્ટિએ જીવનનો મર્મ શોધવાનો પ્રયાસ કર્યો. આને માટે ખ્રિસ્તી, હિંદુ, મુસ્લિમ, બૌદ્ધ ધર્મશાસ્ત્રોનું વાચન કર્યું. આમાંથી એક નવીન પ્રકાશની ઝાંખી થઈ. સત્યના એ પ્રકાશને પોતાના જીવનમાં સાર્થક બનાવવા કોશિશ કરવા લાગ્યા. અપાર સમૃદ્ધિમાં આળોટનાર જાગીરદાર
જન્મ ૩ ૩૦ જુલાઈ, ૧૮૩૩, ગ્રીનફિલ્ડ ટાર્કનશિપ, મિશિગન, અમેરિકા અવસાન : ૩ એપ્રિલ, ૧૯૪૩, ર લેન, ડર્બન, મિશિગન, અમેરિકા
૧૩૮ શીલની સંપદા
શીલની સંપદા ૧૩૯
