________________
લેખને જોઈને નેપોલિયન ક્ષણભર વિચારમાં પડી ગયો. ટેલીરાત્ત સમ્રાટની મુખમુદ્રા જોતો હતો અને વિચારતો હતો કે સમ્રાટ એના પર પ્રસન્ન થશે અને એને પુરસ્કાર આપશે
થોડીક ક્ષણો સુધી નેપોલિયને એ લેખ એકીટસે જોયો અને પછી એના ખંડમાં રહેલી સગડીઓમાં સળગતા કોલસા વચ્ચે ફાડીને ફેંકી
દીધો.
ટેલીરાનના આશ્ચર્યનો પાર ન રહ્યો. તેણે કહ્યું, “તમે આવો મહત્ત્વપૂર્ણ લેખ શા માટે સળગાવી દીધો ?”
નેપોલિયને ઉત્તર આપ્યો, “હું આને સહેજે મહત્ત્વનો માનતો નથી. એક સમયે ચોક્કસ મારે મન એ અતિ મહત્ત્વનો હતો, પરંતુ આજે એમાં વ્યક્ત કરેલા વિચારોથી હું ઘણો આગળ નીકળી ગયો છું. કોઈ જૂની ચીજને પકડી રાખવી તે આત્મમુગ્ધતા છે. આજે આ વિષય પર લખું તો તદ્દન જુદી જ રીતે લખું. તો પછી આનો મોહ શા માટે રાખવો ? મને લાગે છે કે સમયની સાથે પોતાના વિચારને પણ નવું સ્વરૂપ આપતા રહેવું જોઈએ.”
છેલ્લાં છવ્વીસ વર્ષથી માઇકલ
એન્જલોની સેવા કરનાર આરબીનો સેવાનું બીમાર પડ્યો. બીમારી ઘણી વસમી હતી
અને આરબીનોને લાગ્યું કે હવે મોત ઋણ.
બારણે આવીને ઊભું છે. એણે વિશ્વના
મહાન ચિત્રકાર માઇકલ ઍજેલોને કહ્યું, ખલિક ! મારા આયુષ્યનો અંત સાવ નજીક લાગે છે.”
માઇકલ એંજેલોએ એને સાંત્વન આપતાં કહ્યું, “ના અરબીનો, આ તો બીમારીની નબળાઈ કહેવાય, તારે તો હજી
જીવવાનું છે. થોડો આરામ લે, એટલે ફરી સાજો થઈ
શ.
આરબીનોએ કહ્યું, “અરે, પણ મારી બીમારીમાં તમે મારી આટલી બધી સારસંભાળ રાખો છો. રાત-દિવસ મારી સેવા-સુશ્રુષા કરો છો.”
માઇકલ એન્જલોએ કહ્યું, “અરે, આરબીનો છેલ્લાં છવ્વીસ વર્ષથી તે મારી કેટલી બધી સેવા કરી છે, તે હું ક્યારેય નહીં ભૂલી શકું.”
આરબીનોની આંખમાંથી આંસુની ધારા વહેવા લાગી અને
જન્મ : ૧૫ ઑગસ્ટ, ૧૭૬૯, એજેસીઓ, કોર્સિકા, ફ્રાન્સ અવસાન : ૫ મે ૧૮૨૧, સેંટ હેલેના ટાપુઇંગ્લેન્ડ
૬૮
શીલની સંપદા
શીલની સંપદા ૯૯
