________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
૧૯૮
સમયસાર-કલશ
[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ
ખંડાન્વય સહિત અર્થ:- “નિપુ: વસ્તુ પૂર્વ સવૂિન્યતાન'' (નિપુણ:) શુદ્ધસ્વરૂપ-અનુભવમાં પ્રવીણ છે એવા જે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો, તેમણે (વસ્તુ વ) સમસ્ત વિકલ્પથી રહિત નિર્વિકલ્પ સત્તામાત્ર ચૈતન્યસ્વરૂપ (સબ્ધિન્યતામ)
સંવેદનપ્રત્યક્ષપણે અનુભવ કરવાયોગ્ય છે. ““તું: ર વેયિત: વિશત: સસ્તુ અથવા અમેટ: કસ્તુ'' (વડ) કર્તામાં () અને (વેયિત:) ભોક્તામાં (યુpિવશત:) દ્રવ્યાર્થિકનય અને પર્યાયાર્થિકનયનો ભેદ કરતાં-(મે: કસ્તુ) અન્ય પર્યાય કરે છે, અન્ય પર્યાય ભોગવે છે, પર્યાયાર્થિકનયથી એવો ભેદ છે તો હો, –એવું સાધતાં સાધ્યસિદ્ધિ તો કાંઈ નથી; (અથવા) દ્રવ્યાર્થિકનયથી (અમે) જે જીવદ્રવ્ય જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મને કરે છે તે જ જીવદ્રવ્ય ભોગવે છે એવું પણ છે (અસ્ત) તો એવું પણ હો, એમાં પણ સાધ્યસિદ્ધિ તો કાંઈ નથી. ‘‘વા છત્ત વ વેચતા વા મા મવત'' (વા) કર્તુત્વનયથી (વર્તા) જીવ પોતાના ભાવોનો કર્તા છે (૨) તથા ભોસ્તૃત્વનયથી (વેયિતા) જે-રૂપે પરિણમે છે તે પરિણામનો ભોક્તા છે એવું છે તો એવું જ હો, - એવું વિચારતાં શુદ્ધસ્વરૂપનો અનુભવ તો નથી, કારણ કે આવું વિચારવું અશુદ્ધરૂપ વિકલ્પ છે; (વા) અથવા અકર્તુત્વનયથી જીવ અકર્તા છે (૨) તથા અભોકતૃત્વનયથી જીવ (મા) ભોક્તા નથી, (ભવતુ) કર્તા-ભોક્તા નથી તો નહીં જ હો, –એવું વિચારતાં પણ શુદ્ધસ્વરૂપનો અનુભવ નથી, કારણ કે ““પ્રોતા રુદ માત્મનિ વિસ્મ તું ન શય:'' (પ્રોતા) કોઈ નવિકલ્પ, [ તેનું વિવરણ-અન્ય કરે છે-અન્ય ભોગવે છે એવો વિકલ્પ, અથવા જીવ કર્તા છે-ભોક્તા છે એવો વિકલ્પ, અથવા જીવ કર્તા નથી-ભોક્તા નથી એવો વિકલ્પ, ઇત્યાદિ અનંત વિકલ્પો છે તો પણ તેમાંથી કોઈ વિકલ્પ,] (રૂદ સાત્મનિ) શુદ્ધવસ્તુમાત્ર છે જીવદ્રવ્ય તેમાં (વવિ) કોઈ પણ કાળે (મતું ન વય:) શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવરૂપ સ્થાપવાને સમર્થ નથી. ભાવાર્થ આમ છે કે-કોઈ અજ્ઞાની એમ જાણશે કે આ સ્થળે ગ્રંથકર્તા આચાર્યો કર્તાપણું-અકર્તાપણું, ભોક્તાપણું-અભોક્તાપણું ઘણા પ્રકારે કહ્યું છે તો એમાં શું અનુભવની પ્રાપ્તિ ઘણી છે? સમાધાન આમ છે કે સમસ્ત નયવિકલ્પોથી શુદ્ધસ્વરૂપનો અનુભવ સર્વથા નથી. તેને (સ્વરૂપને ) માત્ર જણાવવા માટે જ શાસ્ત્રમાં બહુ નય-યુક્તિથી બતાવ્યું છે. તે કારણે “ “: રૂયમ પI પિ જિવન્તામણિમાનિવ મિત: વાસ્તુ '' (૧૯) અમને () સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ, (ST (9) સમસ્ત વિકલ્પોથી રહિત, (વિદ્) શુદ્ધ ચેતનારૂપ (વિજ્ઞાન) અનંત
Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com
