________________
૫૬૪
પ્રજ્ઞાવબોઘ-વિવેચન ભાગ-૨
દૂર ગળચવો કરતાં ગ્રીવા, સલિલ વિના નિર્દી કેવી?
હાર ઉતાર્યો ઉરની શોભા, તારા વણ નભ જેવી રે. પ્રભુજી અર્થ - ગળચવો એટલે પુરુષના ગળાનું એક ઘરેણું તે દૂર કરતાં ગ્રીવા એટલે ગરદનની શોભા તે સલિલ એટલે પાણી વિનાની નદી જેવી શોભારહિત જણાઈ. તથા હાર ઉતારવાથી હૃદયની શોભા તે તારા વગરના આકાશ જેવી શૂન્ય ભાસવા લાગી. //૪૪માં
ચરણ-સાંકળાં કાઢી લેતાં પગ દંકૂશળ જાણે,
પાનરહિત તરુ સમ સર્વાગે ભૂષણ તજી પ્રમાણે રે. પ્રભુજી અર્થ - પગમાંથી સાંકળા કાઢી લેતા તે પગ દંકૂશળ એટલે હાથીના દાંત જેવા જોવામાં આવ્યા. એમ સર્વ અંગના આભૂષણોનો ત્યાગ કરવાથી પાનથી રહિત વૃક્ષની જેમ, શોભારહિત થયેલા પોતાના શરીરને જોઈ, ખરેખર શોભા કોને લઈને છે તે વાત પ્રમાણભૂત થઈ ગઈ. ૪પાા
હવે વિચારે : “વીંટી માટી ખાણ તણી, રૂપાળી
મુદ્રિકા બની તેની શોભા કરી કલ્પના ભાળી રે. પ્રભુજી અર્થ - હવે ભરતેશ્વર વિચારે છે કે માટીના કણ સાથે મળેલ સોનું તથા જમીનની ખાણમાંથી નીકળેલ હીરા માણેકની બનેલી વીંટી તે પણ માટીની ખાણ સમાન છે. હીરા માણેકને સોનામાં જડી તેને રૂપાળી મુદ્રિકા બનાવી, તેને હાથમાં પહેરી સુંદરતાની કલ્પના કરી તે વડે મેં શરીરની શોભા જાણી. ૪૬ાા
સરી પડી ત્યાં જાદું દીઠું : સૌ સંયોગો એવા,
પ્રયોગ કરી આ જાણી લીધું, પંખી મેળા-જેવા રે. પ્રભુજી અર્થ :- મુદ્રિકા હાથમાંથી સરી પડી કે કંઈ જુદું દીઠું અર્થાતુ તે હાથની શોભા હણાઈ ગઈ. એમ જગતના સર્વ સંયોગો ક્ષણિક અને અને નાશવંત છે. આ આજે પ્રયોગ કરી જાણી લીધું. સર્વ પંખીના મેળા જેવું છે. જે આજે છે તે કાળે નથી. ૪શા.
અલંકારિત અંગુલીથી શોભા હાથ તણી છે,
હાથ વડે તન-શોભા માની, શોભા મારી ગણી એ રે. પ્રભુજી અર્થ - મુદ્રિકાઓથી શણગારેલ આંગળીઓ વડે હાથ શોભે છે. હાથ વડે આ શરીર શોભે છે. તે શરીરની શોભાને હું મારી શોભા ગણું છું. //૪૮
અતિ વિસ્મયતા! મારી મનાતી, સુંદર કાંતિ કેવી?
રત્ન-ભૂષણો, પટ બે-રંગી ઘરતાં શોભે તેવી રે. પ્રભુજી અર્થ :- અત્યંત આશ્ચર્ય છે કે આ મારી મનાતી સુંદર કાંતિ કોને લઈને છે? તો કે રત્નના બનેલા આભૂષણો વડે તથા રંગબેરંગી પટ એટલે કપડા ઘારણ કરવાથી તે શોભા આપે છે. ૪૯ાા
ત્વચા મનોહર દેખાડે છે, શરીર-ગુપ્તતા ઢાંકે,
નગ્નપણું ના ગમતું તેથી, કળા કરી રાય-રાંકે રે. પ્રભુજી અર્થ - સુંદર કાંતિને બતાવનાર મનોહર ત્વચા એટલે ચામડી છે. તથા કપડા તે શરીરની
