Prabuddha Jivan 2017 02

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
સહજ રીતે થયેલો સંકલ્પ કદી જ એળે જતો નથી, નાશ પામતો અનુકંપા જાગે એ ક્ષણ આપણાં પ્રતિક્રમણના પ્રારંભની ક્ષણ છે. નથી. વિમાનનાં બ્લેક બોક્ષ જેમ, દેહ છૂટ્યા પછી પણ, એ સંકલ્પ આપણે ઈચ્છીએ, આપણું વળગણ હોય એ ન મળે, ત્યારે રોદડાં સાથે આવે છે. અને ગીતાજી પણ આ જ વાત કહે છે. ભગવાન રોવાને બદલે એકાન્તમાં જાતને અલગ કરીને તપાસવાનો અવસર મહાવીરના પૂર્વજન્મો આ બાબતની સાક્ષી પૂરે છેઃ
એટલે પ્રતિક્રમણ. કઈ બાર ડૂબે, કઈ બાર ઉબરે,
આપણે પ્રતિક્રમણને કાયોત્સર્ગ અને લોગસ્સ સાથે જોડીએ છીએ. કઈ બાર સાહિલ સે ટકરા ભી આયે.
એક વાર મુક્ત થવાનો સંકલ્પ દઢ બને એટલે આપણે વૃત્તિઓથી તલાશેતલબ મેં વો લિજ્જત મિલી હે,
સંબંધિત વળગણો અને આપણાં મૂળભૂત મુક્ત સ્વરૂપ વચ્ચેના
તફાવત બાબત સભાન બનીએ. આપણા આદર્શ બદલાઈ જાય. દુવા કર રહા હૂં કિ મંજિલ ન આયે!
લોગસ્સ એટલે સર્વતંત્રસ્વતંત્ર તીર્થકરપદની સતત ઝંખના. આપણે ઈલાયચીકુમારનું ઉદાહરણ કોને ખબર નહીં હોય? પણ
પ્રતિક્રમણ'ને “આવશ્યક માન્યું છે. સીધું સાદું કારણ એટલું જ કે મહત્ત્વની વાત એ છે કે દરેકની ઉન્નતિ ઇલાયચીકુમાર માફક થતી
આ આંતરિક શુદ્ધિનું અનિવાર્ય સાધન છે. નથી. ઇલાયચીકુમારના કોઈક જન્મના સંકલ્પની જીવનશક્તિએ
એક મિત્રે પ્રશ્ન કર્યો: શુદ્ધિની વ્યાખ્યા શી? દરેક બાબતને કમાલ કરી ! આપણી દરેકની અંદર આ આકર્ષણ અને એનાથી મુક્ત
વ્યાખ્યામાં બોધવાનો મહારોગ ઘણાં છીછરા લોકોને પીડતો હોય થવાની જાગૃતિનું યુદ્ધ ચાલતું જ હોય છે, અને છેવટે યુદ્ધમાં,
છે. હકીકતમાં શુદ્ધિની આખી ઘટના પૂર્ણપણેવ્યક્તિગત અનુભૂતિની મુક્તિનાં પ્રબળ સંકલ્પની જીત થાય છે.
જ ઘટના છે. તમે શુદ્ધ થાય એટલે તમારા પ્રત્યાઘાત જે સહજ, ખૂબ જ સહજ ક્ષણ, વર્તમાનમાંથી ઉપર ઉઠવાની એ ,
આ તપાસવાના...સુખ પ્રત્યે...દુઃખ પ્રત્યે...દુન્યવી કોઈપણ લાલચ જ ક્ષણ એટલે પ્રતિક્રમણનો પ્રારંભ, પ્રતિક્રમણનો પ્રાણ.
પ્રત્ય...સૌન્દર્ય પ્રત્ય...પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે...વિરહ થાય ત્યારે...ઈર્ષ્યા આ આંતરિક સંઘર્ષ અત્યંત રોચક છે કોઈ સાધક, કોઈ ચુલબુલી, પેદા થાય ત્યારે...ઈર્ષાનો ભોગ બનો ત્યારે...બસ..અહીં જ મીઠડી યુવતીથી આકર્ષાય, પણ જો મુક્ત રહેવાનો એનો સંકલ્પ પ્રતિક્રમણ' એક “ક્વોલિટી કન્ટ્રોલ ટેસ્ટ' (જાત-તપાસ)નું સાધન દઢ હોય તો કદાચ એ જ ખેંચાણ એને મુકિત તરફ લઈ જાય. એક બને. આપણને આ અનુભવો કેટલાં બાંધે છે તે તપાસવાનું...આ સંતનું ઉદાહરણ બહુ જાણીતું છે. એમની પ્રિયતમા પાછળ પાગલ જ પહેલાં આવી જ ઘટના આપણને કેટલા બાંધતી હતી એ થઈને સાપને દોરડું સમજીને સાપને પકડીને ઉપર ગયા, પણ પછી જોવાનું.. આ જાત દ્વારા જાતની તુલના છે: એ અન્યને તપાસવાનું પેલી સુંદર યુવતીના શબ્દોએ એમના પ્રતિક્રમણના દ્વાર ખોલી નાંખ્યા. દુરબીન નથી. તો પ્રતિક્રમણ વગડામાં ઊગતું ફૂલ છે
આપણે હળવા બનીએ, આપણી જાતને પહેલાં કરતાં મુક્ત હા, તમે એ ફૂલને ઘરે લાવીને ઉછેરી શકો,
થતી નિરખીએ એ આપણી પ્રતિક્રમણ-સફળતાનું પ્રમાણપત્ર છે. બસ બરાબર એજ સ્થાન સાધનામાં અભ્યાસનું છે, ફોર્મ્યુલાનું અને જેના પ્રત્યાઘાતો હળવા બને એનું આખું વ્યક્તિત્વ બદલાવા છે, વિધિ વિધાનનું છે. આપણને આંતરિક પ્રગતિમાં “બ્રાન્ડ' કે લાગે. ભાવો શુદ્ધ બનવા લાગે. એકેન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય જીવો પ્રત્યે ફોર્મ્યુલાકરણ' જબરદસ્ત નુકશાન કર્યું છે. આપણી વફાદારી આપોઆપ સમભાવ પ્રગટે. નુસખા, બ્રાન્ડ કે ફોર્મ્યુલા તરફ કેન્દ્રિત થઈ ગઈ છે. એક વાર મનમાં હા. સામયિક અને પ્રતિક્રમણ ચોક્કસ વૈજ્ઞાનિક પ્રક્રિયા છે, પણ દૃઢ સંકલ્પ પેદા થાય, જાતના નિરીક્ષણનો, ક્ષણે ક્ષણે બનતી તમે અન્ય વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો સાથે એની તુલના કરો એ યોગ્ય નથી, ઘટનાઓ અને જાતમાં ચાલતાં ઠંદ્રમાંથી છૂટવાનો સંકલ્પ, તો એ કારણ કે અહીં દરેક વ્યક્તિ જુદાં જુદાં કન્ડીશનિંગ, જુદી જુદી કક્ષા, સંકલ્પ જ બીજ બની જાય છે.હા, પછી નિયમિત અભ્યાસ એ બીજને જુદા જુદા લેણાદેણીના સંબંધો સાથે આવે છે. પુષ્પમાં પરિવર્તિત કરે છે. એટલે પ્રતિક્રમણના વિધિમાં આપણો
પ્રતિક્રમણ એક વગડાનાં ફૂલ જેમ વિકસતી, વ્યક્તિગત ઘટના સહજ સંકલ્પ (આપણે અમુક સંપ્રદાયના છીએ એટલે દૈનિક ફરજ
છે. અન્ય વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો જેમ આપણે આ ઘટનાને ફોર્મ્યુલા કે એમ નહીં) એકડો છે અને અભ્યાસ એ ઉપર ચઢતાં મીંડાં છે.
વ્યાખ્યામાં બાંધી ન શકીએ. જે ક્ષણે ગણતરીઓ ઊંધી પડે, જે ક્ષણે જાતને જાતના
* * * પ્રતિભાવોને અલગ કરીને જોવાની ક્ષણ સાંપડે, જે ક્ષણે દુન્યવી લાભ આશિષ “એ” બિલ્ડીંગ, પહેલે માળે, ફ્લેટ ૧૦૧, ઓફ ઓલ્ડ પોલીસ સુખ કે સફળતા વચ્ચે પણ “આ પણ જશે” એવી તીવ્ર પ્રતીતિ મહેસુસ લેન, રેલ્વે સ્ટેશન સામે, અંધેરી (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૬૯. થાય, જે ક્ષણે કોઈની નિષ્ફળતા કે નબળાઈ પ્રત્યે નફરતને બદલે Mob. : 09967398316.