Prabuddha Jivan 2017 02

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 8

પ્રબુદ્ધ જીવન
ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૭
પ્રતિક્રમણ : વગડાનું ફૂલ કે બગીચાનું ‘ડિઝાઈનર ફૂલ?'
nડો.સર્વેશ પ્ર. વોરા
માબાપે સખત મહેનત કરી, ભણાવી, ગણાવી ને દીકરાને પ્રતિક્રમણની સંકલ્પના અદ્ભુત છે. અમેરિકા મોકલ્યો. લગ્ન કરાવ્યાં. દીકરો ખૂબ જ ‘બિઝી” થઈ ગયો. પરમ જ્ઞાનની કોટિએ પહોંચેલા મૂઠી ઊંચેરા મહાપુરુષોએ, માતા માંદી પડી. છેલ્લા શ્વાસ ચાલે. વૃદ્ધ બાપે દીકરાને સંદેશ વ્યક્તિત્વને માનવ બનાવવા, દેવત્વ પામવા, મુક્ત બનવા માટે મોકલ્યો: ‘તારી માવડી ખૂબ બીમાર છે, મળવા આવ. ‘બિઝી' પ્રતિક્રમણ’ની અનુભૂતિ આપણી સમક્ષ ધરી. દીકરો આવ્યો નહીં. “ગેટ વેલ સુન' કાર્ડ મોકલી દીધો. સમય પસાર
“સ્વસ્થાનાત્ ય: પરસ્થાન, પ્રમાદસ્ય વશાત્ ગતમ્ થતો ગયો. માતાએ ચિરવિદાય લીધી. વૃદ્ધ પિતા સતત બીમાર
તદેવ ક્રમણ ભૂય: પ્રતિક્રમણ ઉચ્યતે' રહેતા હતા. અમેરિકાની જીવનશૈલી અને હૂંફનો ખાલીપો કોઈ હિસાબે માફક ન આવે. છેવટે એમણે પણ દેહ છોડ્યો. પડોશીઓએ
પોતાની બુનિયાદી કક્ષા ભૂલીને ભટકી ગયેલો જીવ ફરી પાછો મેસેજ કર્યો, ‘જલ્દી આવો પિતાજીની અંતિમ ક્રિયા તો અમે પતાવી જાતનાં શુષ્ક, બુનિયાદી, પાવન સ્વરૂપ તરફ પાછો ફરે, એ દીધી છે, હવે જૂનાં ઘરની કાયદેસર પતાવટમાં સહી સિક્કા માટે માત+91આવો તમારી રૂબરૂ અનિવાર્ય જરૂર છે.' ખૂબ ‘બિઝી’ રહેતા સુપુત્ર પોતે જ્યાં છે ત્યાંથી ઉચ્ચતર દશા કે કક્ષાએ જવાની શક્યતા, મારતે વિમાને ભારત આવ્યા. અમેરિકામાં એમનાં પત્ની સુવાવડ એની જાગૃતિનો તણખો અંદરથી જાગે એ જ પ્રતિક્રમણનો પ્રાણ છે. માટે હૉસ્પિટલમાં હતાં. ભારતનાં એરપોર્ટ પર પગ મૂકતાં મેસેજ આપણે મુક્તિ અને શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપની વાત પછી કરશું, પણ મળ્યો. ‘કોન્ટેગ્યુલેશન્સ, યુ હેવ બિકમ ફાધર'...
અન્યનાં દુઃખ પ્રત્યે સમસંવેદન, “પરકાયાપ્રવેશ'ની સંવેદનક્ષમતા માત્ર આ શબ્દો પિતા બનવા માટે “અભિનંદન’ અને ‘બિઝી’
એ એક શુદ્ધ માણસ હોવાની નિશાની છે. માણસને જ શુદ્ધ યુવાનની આંખો ખુલી ગઈ. આંખોમાંથી અશ્રુધારા વહી નીકળી.
આત્મતત્ત્વની જાગૃતિ થાય, પશુને નહીં. આપણામાં પશુતા વૃદ્ધ માતા-પિતા નજર સામે તરવરી ઉઠ્યાં...એક ક્ષણ અને પોતે ડીસાઠાસ ભરી હશે તો 'પ્રતિક્રમણ’ના શાસ્ત્રીય ફોર્મ્યુલા, કે વિધિ પિતા” બનવાની સભાનતા સાથે પોતે વૃદ્ધ માતાપિતા પ્રત્યે જ
ગાની સભાનતા સાથે પોતે વ૮ માતાપિતા ચ વિધાન કામ નહીં આવે. બતાવેલ જડતા, સંવેદનવિહીનતા...આંસૂ રૂપે વહી નીકળી.
આચાર્ય ઉમાસ્વાતિ કહે છે : આ ‘પ્રતિક્રમણ'ની ક્ષણ હતી.
સમ્યગ્દર્શન જ્ઞાનચારિયાણિ મોક્ષમાર્ગ: કોઈ જ “બ્રાન્ડ' વિનાનું પ્રતિક્રમણ...
તનિસર્ગાત્ અધિગમાતુ વા.' ના જૈનનું...ના વૈષ્ણવનું..ના ખ્રિસ્તીનું...ના સ્થાનકવાસીનું. ના (સમ્યક્ દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર્ય મોક્ષમાર્ગ છે. એની ક્ષણ નૈસર્ગિક દેરાવાસીનું...
અથવા કોઈ નિમિત્તે આવે છે.) આપણે નાશવંત અને ક્ષણિકથી છૂટવાનાં પ્રતિક્રમણની વાત ટી.બી.નાં જંતુ આપણાં મોટા ભાગના લોકોનાં શરીરમાં રહેલાં પછી કરશું. ‘હું અવિનાશી, શુદ્ધ સ્વરૂપી આત્મા છું' એ કક્ષાના હોય છે. પણ કુદરતે એ જંતુઓનો સામનો કરનારી જીવનશક્તિ પ્રતિક્રમણની વાત, પ્રતિક્રમણનાં શાસ્ત્રીય વિધિ વિધાનની વાત (વાઈટાલિટી) પણ દરેકને આપી છે. રોગિષ્ઠ જંતુઓ અને એની પછી કરશે, પણ ‘હું' પડ્યું નથી, માણસ છું, હું કોઈ ‘બ્રાન્ડ’ ધારી, સામે લડીને પરાજિત કરનારી જીવનશક્તિ વચ્ચેનું યુદ્ધ આપણાં આ પારકાં' આ ‘પોતાના’ની લોખંડી ભ્રમણા ધરાવતો સાંપ્રદાયિક દરેકનાં શરીરમાં ચાલી રહેલું હોય છે. નથી, પણ હું ઉચ્ચ સંવેદના, અન્યની સંવેદના સમજવાની ક્ષમતા બસ, બરાબર આવું જ આપણાં માનસ-શરીર, આપણાં સૂક્ષ્મ ધરાવતો “માણસ' છું, એટલું વારંવાર જાતને યાદ આવે એ શરીરમાં ચાલતું હોય છે. એક બાજુ બંધાવાનું ખેંચાણ, બીજી બાજુ પ્રતિક્રમણની વાત કરીએ.
છૂટવાની ઝંખના. આ યુદ્ધમાંથી કોઈ જ બાકાત નથી. આ લખનાર આપણી ક્ષણિકતા કે નાશવંતતાની વાતો, અપરિગ્રહની વાતો અને ઉચ્ચ દાર્શનિક પ્રવચનો આપનારથી માંડીને ખરેખર સાધક પણ પહેરવાની’ બની ગઈ છે. ‘આર્મચર ફિલસુફી’ (આરામ ખુરશી દશામાં આગળ વધેલા જણ પણ ખરા ! પર બેસીને, પેટ ભરીને કરવાની વાતો !)
પણ છૂટવાનો, ઉચ્ચત્તર દશામાં ગતિ કરવાનો, કોઈક ક્ષણે