Prabuddha Jivan 2014 Year 62 Ank 01 to 12

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

પ્રબુદ્ધ જીવન
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૪
થોડાં અઠવાડિયા માટે તો જાણે
વા માટે તો જાણ ( કોટડીમાં હરતાફરતા વંદાઓ જોઈ. તેમની ] પામી હતી. દફનવિધિમાં જવા ૨જા ભૂતાવાસમાં હોઉં તેવું મને લાગ્યું. ન | સાથે વાતો કરવાનું મન થવા માંડયું.
માગી, પણ કહેવામાં આવ્યું કે, કોઈનું મોં જોવા મળે, ન કોઈનો અવાજ
જન્મટીપની સજા પામેલાઓને કેવી સંભળાય, ત્રેવીસ કલાક મને બંધ રાખવામાં આવે. અડધો કલાક સવારે રીતે રજા અપાય?' હું પહેલી વાર ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડ્યો, ‘કેવી ને અડધો કલાક સાંજે મને કસરત ને ઈતર પ્રવૃત્તિ માટે ફક્ત આપવામાં સજા વિધાતાએ મને આપી? મારી માનો ક્રિયાક્ષ્મ કરવા પણ હું ન આવે. એક એક કલાક જાણે મને એક યુગ જેટલો લાગતો. કોટડીમાં જઈ શકું.’ તો આ સજામાં મારે હજી બીજા કેટલાં મૃત્યુ જોવાં ને એક ક્ષીણ તેજવાળો નાનકડો બલ્બ બળતો. ન વાંચવાની, લખવાની સાંભળવાં પડશે! કે કોઈની સાથે બોલવાની રજા. આવી માનસિક સજાથી તો જરૂર થોડા મહિના હું ગમગીન થઈ ગયો. તેના જીવનના સંઘર્ષો યાદ ગાંડા બની જવાય. થોડા વખતમાં મન કોઠે પડવા માંડ્યું. પણ કેવી કરતો, એકલો, એકલો રડી લેતો અને તેનો સંઘર્ષ યાદ કરતા, મારામાં રીતે? કોટડીમાં હરતાફરતા વંદાઓ જોઈ, તેમની સાથે વાતો કરવાનું બળ ઊભરાયું. કચડાયેલી આફ્રિકન પ્રજાની તે એક આફ્રિકન હતી. મન થવા માંડયું. કેવી માનસિક અધોગતિ આવી સજાથી બધા કેદીઓને તેને ગોરી સરકારના સિતમોથી બચવા કે જીતવા માટે કેવા કેવા સંઘર્ષો ભોગવવી પડતી હશે તેનો મને ખ્યાલ આવ્યો. બહાર જે દિવસ નીકળીશ કરવા પડેલા એ યાદોથી મારું મનોબળ પાછું સતેજ થયું. મારી આફ્રિકન ત્યારે આવી પાશવી સજા વિશે જરૂર પુસ્તક લખીશ તેવો વિચાર કર્યો. પ્રજાને મારી જરૂર છે. આમ રડીને બેસી રહેવાથી શું વળવાનું? યુદ્ધ કદી જો બહાર નીકળીશ તો! આ “તો' ક્યારે ફરી જીવનમાં આવશે? તો ચાલુ રાખવું જ પડશે ને! તેને કે મારા કુટુંબને કોઈ જાતનું સુખ
મારો એક વૉર્ડર આધેડ ઉંમરથી વધુ, આફ્રિકન હતો. ક્યારેક જ તે ન આપી શક્યો તેનો રંજ તો મને જીવનભર રહી ગયો.” મારી કોટડી પાસે આવતો. માનવી સાથે વાત કરવા હું તલસતો હતો, માતા ગઈ અને પુત્ર પણ ગયો, અને વાંચો અંગ્રેજોના માનવતાહીન તેથી હું બોલ્યો, “બાબા! (Father) (આફ્રિકનમાં તમારાથી મોટી અત્યાચારો:ઉમરનાને માનવાચકથી બોલાવાય) તમને એક સફરજન આપું? “વીનીની ધરપકડ પછીના ત્રણ મહિને જુલાઈ ૧૯૬૯ના મને (દુનિયામાં દ.આફ્રિકાનાં સફરજનો ખૂબ જ વખણાય. બે-ત્રણ વાર હેડઓફિસમાં પાછો બોલાવવામાં આવ્યો ને તારા હાથમાં આપ્યો. કહ્યા પછી તે બોલ્યા, ‘નેલ્સન! સારું ભોજન ને મનગમતાં કપડાં માકગાથો મારા નાના દીકરાનો તાર હતો, “મારો મોટો પુત્ર મડીબા મળ્યાં છતાં હજી સંતોષ નથી?)'
થુમ્બીનું ટ્રાન્સફાઈનું કાર અકસ્માતમાં મૃત્યુ થયું હતું. તેની ઉમર ‘બાબા! આજે મને સમજાય છે કે એ ઉપરાંત માનવીનો સહવાસ પચ્ચીસ વર્ષની જ હતી ને બે નાનાં બાળકોનો તે પિતા હતો. હું જમીન પણ કેટલો કીમતી હોય છે!' મારી આંખમાં આંસુ આવી ગયાં. ભાંગી પર ફસડાઈ પડ્યો. એક પછી એક બનતા દુ:ખદ બનાવો જે મારા પડું તે પહેલાં મેં કર્નલ જેકોબ્સને કહેવડાવ્યું કે માનવ સહવાસ માટે જીવનમાં બનતા હતા તેથી ભાંગી જ પડું ને? મારું હૃદય વિદિષ્ણ, સારા ભોજન ને લાંબી પાટલૂનનો આગ્રહ હું જતો કરું છું.' છલની થઈ ગયું.
જેલવાસની પોતાની વેદનાને વાગોળતા મંડેલા લખે છે:-“રોજ એ સૂનમૂન થઈ હું મારા સેલમાં આવ્યો. છત સામે સ્થિર નજરે ગોદડી વાતો વાગોળતો, પણ આશાઓ કેવી વ્યર્થ હોય છે! છ મહિનાને પર પડ્યા પડ્યા જોઈ રહ્યો. ખાવાપીવાની સુધ પણ ન રહી. છેવટે બદલે પછીના બે વર્ષ સુધી વીની મને મળવા ન આવી શકી. હૃદય વૉલ્ટર આવ્યો ને મેં તેને તાર વંચાવ્યો. મારો હાથ પકડી, સ્નેહથી વિદિ થતું, અંતરમાંથી આહ નીકળતી. રાતના અંધારામાં આંસુઓથી દાબી, કંઈ પણ બોલ્યા વગર, મારી સાથે જ રહ્યો. હૃદય ભરાઈ આવતું. હીબકા કોઈ સાંભળી ન જાય તે માટે મોઢાં પર અને રાબેતા મુજબ મારા પુત્રના ક્રિયાકાંડ ને દફનવિધિમાં પણ બલેન્કેટ દબાવી દેતો.'
મને જવા દેવામાં ન આવ્યો. મને મારી પુત્રવધૂને પત્ર લખવાની ફક્ત અને મંડેલાની માતાના મૃત્યુનો હૃદય વિદારક અને અંગ્રેજોની રજા અપાઈ. હૃદયહિનતાનો પ્રસંગ જૂઓ:
અને મારા કાનમાં થેમ્બીના શબ્દો ગૂંજી રહ્યા. જ્યારે મને સજા, થોડાં અઠવાડિયાંઓ પછી ખાણમાંથી પાછાં ફરતાં મને અપાઈ ત્યારે મારા હાથ સ્નેહથી પકડીને બોલેલો, “બાબા! ચિંતા ન હેડઑફિસમાં જવાનું કહેવામાં , (“હવે? મા ગઈ, પુત્ર ગયો, વીની નજરકેદ, કોણ કોનું ધ્યાન )
કરો. કુટુંબનું ધ્યાન હું આવ્યું. માકગાથોનો તાર હતો
રાખીશ.” કે હૃદયાઘાતથી મારી મા મૃત્યુ રાખશે? ઓશું છુપાવવા મેં મોં ગોદડીમાં છુપાવી દીધું.''
- હવે ? મા ગઈ, પુત્ર
( ૧ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૨૦૦/-(U.S. $20) ૦ ૩ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૫૦૦/-(U.S. $ 50) • ૫ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૯૦૦/-(U.S. $ 80)
• ૧૦ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૮૦૦/-(U.S. $180)