Prabuddha Jivan 2010 02

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 6

પ્રબુદ્ધ જીવન
ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૦. અને મોટામાં મોટું કામ હોય તે કરતા. તન, મન અને ધનથી દરદી મુંબઈમાં ૪૫ વર્ષ સુધી કોઈ મોટા ઘરમાં રહેવાની સુવિધા સાથે એકાત્મતા કેળવવાનો પ્રયાસ કરતા. તેના માટે પોસ્ટકાર્ડ પ્રાપ્ત થઈ ન હતી, પરંતુ તેઓ દિવસમાં કેટલીય વાર ઊંચો દાદરો લખતા. સંદેશા પહોંચાડતા. એવી નાની બાબતોમાં રસ લેતા જેથી ચઢી-ઉતરીને પણ પછી મરીનડ્રાઈવ કે હેન્ગીંગ ગાર્ડન ચાલવા જતા. દર્દીને પોતાના પ્રત્યે દયનીયતા નહિ પણ પોતાપણું લાગે. કોઈક વાર ત્યાં સુધી ન જઈ શકાય તો નાના એવા રૂમમાં પણ
ધીરે ધીરે હૉસ્પિટલના વ્યવસ્થાપકોમાં તેઓ અજાણ્યાને બદલે સેંકડો ચક્કર લગાવતા અને ઘણી તન્મયતાથી નિયમિત યોગાસન અભૂતપૂર્વ વિભૂતિ બની ગયા. કેટલાક ડૉક્ટરો અમને કહેતા કે, કરી લેતા હતા.
જ્યારે આપના પિતાજી કોઈ દર્દી પાસે ઊભા હોય ત્યારે અમને તેમણે જાણી લીધું હતું કે સ્વાચ્ય, સેવા અને આત્મકલ્યાણ એમનામાં સાક્ષાત્ ઈશ્વર જ દેખાય છે.”
આ ત્રણે એકબીજા પર આધારિત છે. તેઓ ક્યારેય વ્યવસ્થા કે પ્રસિદ્ધિમાં પડ્યા ન હતા. ગમે તેટલું મારું એવું માનવું છે કે તેમના જેવી વ્યક્તિ સંસારથી મુક્ત દબાણ પણ તેમને નમાવી શક્યું ન હતું. યથાસંભવ તે ઓ થવા માટે જ સંસારમાં આવે છે. તે સમજી જાય છે કે “સ્વતંત્ર” કાકાજી'ના નામથી જ ઓળખાતા. ઘણા પત્રકારો તેમની પાસે થવા માટે “સ્વસ્થ’ હોવું જરૂરી છે. આવી ઊંડી અને સ્પષ્ટ સમજ જતા પરંતુ તેઓ તેમનાથી અળગા રહેતા.
કોઈ વિરલને જ હોય છે. | ‘ર્મનહેતુ “મને તેઓ બરાબર જાણતા હતા. આ નિત્યક્રમ એમણે મને ઘણી વાર ચેતવ્યો હતો કે મોહ ન રાખવો; હું ૩૦ વર્ષ સુધી ચાલ્યો.
એમની એ ચેતવણીને પ્રોઢ થયા પછી જ થોડી થોડી સમજી શક્યો નાયર હૉસ્પિટલે તેમની પ્રેરણાથી પોતાની વધારાની જગામાં છું. વ્યવસાય પ્રશિક્ષણ શરૂ કર્યું. સ્વતંત્રતા અને સ્વાવલંબનની તેમની એમના વ્યવહારનું વિશ્લેષણ કરવાથી કેટલાક સિદ્ધાન્તો ભાવના અહીં પણ દેખાઈ.
સમજમાં આવે છે. કહેતા કે “એક વ્યક્તિ કામ પર લાગે તો પાંચના પેટ ભરાય.” અનાવશ્યક ચર્ચા-પ્રપંચ કરવો નહીં. પ્રપંચ કરતાં કરતાં તથ્યો,
જેમ જેમ જીવનમાં આર્થિક સમૃદ્ધિ આવતી ગઈ તેમ તેમ વધારે ઘટનાઓની સાથે બીજાઓના અભિપ્રાય જોડાઈ જાય છે અને સ્વયં વહેંચવાની હંમેશાં વૃત્તિ રહી. મુંબઈ હોસ્પિટલ તેમની પ્રિય સંસ્થા આપણે પણ અભિપ્રાય બાંધવા-બનાવવા મંડી પડીએ છીએ, એવું હતી અને ત્યાં લગાતાર યોગદાન અપાતું રહ્યું.
કરવાથી મનમાં વ્યર્થ કષાયો વધે છે અને એમની છાયા સંબંધો પોતાના જન્મસ્થળ પાલીમાં કન્યા મહાવિદ્યાલય બનાવ્યું, જેની ઉપર પડે છે. ત્યાં અત્યંત જરૂર હતી.
એક સૂક્ષ્મ પ્રભાવ પડે છે કે આ અભિપ્રાય ઊંડા રાગ-દ્વેષમાં પાલીની શાનદાર ગૌશાળામાં મોટો ફાળો આપ્યો. તેમનું અને બદલાઈ જાય છે. આનાથી ભરાયેલું મન સરળતાથી નિર્ણયો લઈ તેમના નાના ભાઈ પારસમલજીનું મહત્ત્વપૂર્ણ યોગદાન હતું. શકતું નથી, કાર્ય પણ કરી શકતું નથી.
તેઓ કહેતા હતા કે, “પ્રામાણિકતાથી ખૂબ કમાઓ અને સારા પોતાના પિતાજીના અકાળ અવસાન પછી એમણે માતાની વિકટ કામમાં ખર્ચે, લોકોના કામમાં આવો. ઉચ્ચ શિક્ષણની ઇચ્છાવાળાને સ્થિતિ જોઈ. આજથી પચાસ-સાઈઠ વર્ષ પહેલાંના સમયમાં વિશેષ શિક્ષણ આપો.” આ વાત ઉપર વિશેષ ભાર મૂકતા હતા. વિધવાની સ્થિતિ ઘણી દુઃખદાયક હતી. મહિનાઓ સુધી એ ઘરની દાનમાં તેમની ભાવના હંમેશા સેવાની જ હતી-દાતાની નહીં. બહાર નીકળી શકતાં નહીં. આવી સ્થિતિમાં એ માત્ર બે સપ્તાહ
તે કહેતા બોધિ-લાભ અર્થાત્ મોક્ષપ્રાપ્તિ માટે શરીરથી સ્વસ્થ પછી જ માતુશ્રીને રિવાજોની પરવા કર્યા વગર મુંબઈ લઈ આવ્યા. હોવું અનિવાર્ય છે. તે માટે જ આરોગ્યની પ્રાર્થના બોધિથી પહેલાં શોભાસ્પદ વસ્ત્રો પહેરાવ્યાં અને ગૌરવપૂર્વક જીવન જીવવાનું કરવામાં આવી છે. ‘આરુગ્ગ'નો અર્થ-ભાવ આરોગ્ય (સ્વસ્થતા) શીખવ્યું. એવો અર્થ કરવો ન જોઈએ. તે માટે જૈન દૃષ્ટિકોણની ચર્ચા કરી અચાનક આર્થિક પરિસ્થિતિ ખરાબ થઈ જતાં તેઓએ ગભરાયા રહ્યા છે, કારણ કે તેમણે સ્વાથ્યને સૌંદર્ય, શૃંગાર અથવા ભોગનું વગર દીકરીના શ્વસુર પાસે જઈને પોતાની સ્થિતિ બતાવી. શાનદાર સાધન નહિ, પરંતુ મોક્ષનું જ સાધન બનાવ્યું.
જાન બોલાવવાને બદલે એમણે દીકરીને સસરાના શહેરમાં લઈ માંદગીને વધવા ન દો'–આ તેમનું સૂત્ર હતું.
જઈ ત્યાં લગ્ન કરાવી દીધું. પછી બે દીકરીઓના લગ્ન એકીસાથે જે સજાગ અને સ્વસ્થ હોય છે, તેમને થોડો પણ ફેરફાર તરત કરાવી દીધાં. ખર્ચ ભરપૂર કર્યો, પણ નિરર્થક મહેનત ટાળી દીધી. જ ખ્યાલમાં આવી જાય છે અને તે માટે તેમને સહજ ચિંતા થતી બધાં સંબંધીજનોમાં એમની સ્નેહભરી ધાક રાખી. હતી. બીજું, જ્યારે કોઈ સમસ્યા નાની હોય ત્યારે તેનું સમાધાન એમનો સંદેશ–“મોહ મત કરો' એ આ સંદર્ભમાં દ્યોતક છે. કરવું સરળ હોય છે. આ બીજી વાતમાં ઊંડો અનુભવ અને અત્યંત ભાઈસાહેબનું શિક્ષણ અધવચ્ચે જ છૂટી જવું, વ્યાપારમાં ઘણી કૌશલ્ય સમાયેલું છે.
ઊથલ-પાથલ થઈ જવી, નાની વયમાં મારાં માતાજીનું નિધન થઈ