________________ G GO TO 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 હતો. Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. 1. 6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001. On 16th of every month * Regd. No.MH/MR/SOUTH-146/2009-11 PAGE No. 28 PRABUDHHA JIVAN DATED 16 FEBRUARY, 2010 એ કહેતો, ‘જબ એક મુસલમાન બંદા ખુદા કી કસમ ti[વિમણીકા પ્રવાસી ખાકે સમાચાર પઢતા હે તો સચ હી બોલતા હૈ, પંથે પંથે પાથેય... ગાંગજી શેઠિયા ઉસકા હમ એતબાર કરતે હૈ.” એકંદરે વાતાવરણ ખૂબ જ ડહોળાયેલું હતું. ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચે અદ્ભુત પ્રાકૃતિક સૌંદર્યથી મનને ભાવવિભોર કરતો સ્કૂલમાં ભણતાં ભણતાં વાંચનનો શોખ ૧માં ભણતાં ભણતાં વાંચનનો શો ખ ગમે ત્યારે યુદ્ધ શરૂ થઈ જાય એમ હતું. હતો. આવું અપ્રતિમ સૌંદર્ય મેં જીવનમાં ક્યારેય કેળવાતો રહ્યો. પ્રવાસ વર્ણનો ખૂબ ગમતાં, કિશોર શ્રીનગરથી અઠવાડિયું રોકાઈ અમે પહેલગામ માયું ન હતું. પહોંચ્યા. પહેલગામની ખળ-ખળ વહેતી નદી કિનારે વયે મનમાં એક એવો દઢ નિશ્ચય કર્યો કે લગ્ન પછી પહોંચ્યા. પહલગામના ખળ-ખળ વહેતી નદી કિનારે બીજે દિવસે વહેલી સવારે કડકડતી ઠંડીમાં મધુરજનીની ઉજવણી સ્વર્ગ સમાન કાશ્મીરમાં કરવી. પ્રખ્યાત પહેલગામ હોટલ સંપૂર્ણ ખાલી હતી. સહપ્રવાસી શેષનાગ-લેઈકથી ઘોડાવાળા પાસે સરદારજી માલિકે અમને રૂા. ૭૦માં ભાડાનો સ્વીટ બાલદીમાં પાણી મંગાવી નહાયા. એ કહે કે કાશ્મીર-પ્રવાસ વિશે ખૂબ માહિતી ભેગી કરી રાખી હતી. રૂમ વીથ કીચન ફક્ત રૂ. પાંચમાં ભાડે આપ્યો. દહેરાદુનમાં શિયાળામાં 0 ડિગ્રી ટેમ્પરેચર પણ થઈ - ૧૯૬૩માં આર્થિક પરિસ્થિતિ ખૂબ જ નબળી જેથી એની હોટલ ખૂલી રહે અને સ્ટાફ ચાલ્યો ન જાય, હું 365 દિવસ ઠંડા પાણીથી જ નહાઉ . હતી. રજીસ્ટાર પાસે જઈ સહી કરીને સિવિલ જાય. યુદ્ધના ભણકારા વાગતાં ઘણી હોટેલો, સ્ટાફ મેં નહાવાનો વિચાર ન કર્યો. મેરેજથી લગ્ન કર્યા. કાશ્મીર પ્રવાસનું સ્વપ્ન અધુરું પોતાને ગામ ચાલ્યો ગયો હોઈ બંધ થઈ ગઈ હતી. પૂર્ણિમાને લીધે ગુફાની ટોચ સુધી કુદરતી બે દિવસ બાદ ભારત-પાકિસ્તાનની લડાઈ જાહેર બરકને હીંગ રચાયું હતું અમે રહ્યું. ન કરી ધન્યતા બાદ કાશ્મીર પ્રવાસ માટે દર મહિને થોડી થઈ અને સ્ટાફટ બજારની દુકાનો, રેસ્ટોરેટો બંધ અનુભવી. અમરનાથ ગુફાથી પાછા વળતાં શેષનાગથોડી બચત કરતાં-કરતાં ૧૯૬૫ના ઓગસ્ટ થવા લાગી. દરેક જણ પોતાને ગામ જવા લાગ્યો લેઈક પાસે મારા ઘોડાનો પગ લપસ્યો. હું ઘોડા માસમાં 3-4 અઠવાડિયા કાશમીર પ્રવાસનું ઉપરથી ઢળાણમાં ગબડ્યો. હાથના પંજાને બરફમાં લડાઈને લીધે ફળ-ફળાદિ કાશમીરથી બહાર ન ખોંસી માંડ માંડ અટક્યો. બન્ને હાથ બરફમાં બળીને આયોજન કર્યું. મુંબઈથી પઠાનકોટની ટ્રેન ટિકિટ જતાં મફતને ભાવે મળતાં હતાં. અમે રોજ 100 બુક કરી દીધી. કાળા થઈ ગયા. જુલાઈ 196 ૫માં કામીરમાં પાકિસ્તાની લીલા અખરોટ ફક્ત એક રૂપિયામાં લઈ તોડીને બંને ઘોડાવાળાઓએ રસ્સીઓ ભેગી કરી માંડઘૂસણખોરીના સમાચારો અવારનવાર સમાચાર ખાતાં. રોજ સાંજે ફક્ત આઠ આનામાં જાત જાતનાં માંડ મને ઉપર ખેંચીને બચાવ્યો. મારા હોશ-કોશ પત્રોમાં વાંચી, સો કુટું બીઓ એ પ્રવાસ કેન્સલ ફળ-ફળાદિથી પેટ ભરતાં સવારનાં ગવમેન્ટ ફાર્મ ઉડી ગયા હતા. ઢળતી સાંજે પહેલગામ હોટલ કરવાની સલાહ આપી. માંડ-માંડ કાશ્મીર પ્રવાસની પહોંચ્યા ત્યારે જીવમાં જીવ આવ્યો. હૉટલનો સ્ટાફ તદ્દન ફ્રી હોઈ સવારના કુમળા તૈયારી કર્યા બાદ મન મક્કમ કરી અમે ઑગસ્ટ અમરનાથની વાર્ષિક યાત્રા વખતે બહાર ગામના '૬૫ની શરૂઆતમાં ટ્રેન દ્વારા પઠાનકોટ પહોંચ્યા. ઘોડા ખૂબ આવે. રસ્તામાં ઉગતું ઝેરી ઘાસનો ચારો પઠાનકોટ રેલ્વે સ્ટેશને કાશમીરથી પ્રવાસીઓના ટોળે સૂર્યનાનનો લાભ પણ હું લેતો હતો. ચરતાં ચક્કર ખાઈને મરણ પામે. અમે એવા કેટલાય ટોળાં પાછા વળતાં હતાં. વાતાવરણ ખૂબ જ તંગ પહેલગામ હોટલમાં દહેરાદૂનથી સર્વે ઓફ ઘોડાઓનાં મૃતદેહો બરફમાં એવા ને એવા તાજાહતું. દરેકની સલાહ એક જ હતી, કાશ્મીર જવું ઈન્ડિયાના એક આધેડ વયના ઑફિસર આવ્યા. મને માજા જોયા, જાણે હમણાં જ ઊભા થશે. હિતાવહ નથી. કહે અમરનાથની યાત્રા કરવા કંપની આપો. મારી લડાઈને લીધે મુંબઈથી 15-20 દિવસે ટપાલ અમે નિયતી પર અટલ વિશ્વાસ કરી મનને ધર્મપત્ની નાની દીકરી સાથે પહેલગામ એકલી રહેવા આવી. મુંબઈમાં બ્લેક આઈટ હતો. કુટુંબીઓએ મજબૂત કરી પઠાનકોટથી બસ દ્વારા ઉધમપુર તૈયાર થતાં, અમે ઘોડાવાળા સાથે રૂપિયા પચાસ રીપલા પચાસ જલ્દી પાછા આવવા લખ્યું હતું. લડાઈને લીધે રસ્તા પચાસમાં બે ઘોડા સાથે અમરનાથ યાત્રાએ જવાનું બંધ હતા. જમ્મુ. પંચ, પઠાનકોટ, પંજાબ, રાજસ્થાન પહોંચ્યા. બસમાં પ્રવાસી અમારા સિવાય કોઈ જ નહોતા. સ્થાનિક 7-8 જણ જ હતા. રાત્રે ઉધમપુર નક્કી કરી લીધું. તરફ દરરોજ બોમ્બાર્ડમેન્ટ થતું હતું. કાશ્મીરની રોકાઈ બીજે દિવસે શ્રીનગર પહોંચ્યા. બસમાં એક બીજે દિવસે વહેલી સવારે યાત્રામાં નીકળતી 90% પ્રજા મુસ્લિમ હોઈ બિલકુલ બોમ્બર્ડમેન્ટ સ્થાનિક હોટલ માલિક સરદારજી સાથે પરિચય થતાં વખતે જ દૂધ ઊભરાતાં અપશુકન માની પત્નીએ થતું નહીં. તેથી બ્લેક આઉટ પણ કાશ્મીરમાં નહતો. એણે એની શ્રીનગર-પહેલગામની હોટેલોમાં ખૂબ યાત્રા કેન્સલ કરવા કહ્યું. દહેરાદૂનવાળા ભાઈ કહે, લગભગ વીસ દિવસ પછી યુદ્ધબંધી જાહેર થતાં નજીવા દરે ઉતરવાની સગવડ કરી આપી. બહેન જૂનવાણી ન થાઓ, તમારા પતિની જવાબદારી અમે શ્રીનગરથી રવાના થયા. પઠાનકોટથી શ્રીનગર સુધી આખા રસ્તે મિલીટરીની મારા શીરે રહેશે. હું એને સંભાળીને પાછો લઈ - પ્રદૂષણરહિત સુંદર હવામાન, લીલાં તાજાં શાકચહલ-પહલ પૂરજોશમાં હતી. આવીશ. ફળોના સેવનથી તબિયત લાલ-ગુલાબી થઈ ગઈ. શ્રીનગરની બજારમાં લાલ- ચોક પાસે ઘોડા ઉપર પહેલગામથી ચંદનવાડી થઈ પિસુ અમારા નિર્ધારિત Low Budget કરતાં ઓછા સરદારજીની હૉટલમાં ફક્ત રૂપિયા પાંચમાં રૂમ મળી ઘાટીનાં કપરાં ચઢાણ ચઢી, પંચતરણી નદી પાર ખર્ચે 1 માસ પૃથ્વીના સ્વર્ગ કાશ્મીરમાં અમે ખૂબ હતી. બે-ત્રણ દિવસ ત્યાં રહી, ચારેક દિવસ હાઉસ કરી અમે 10,000 ફીટની ઊંચાઈએ આવેલ જ આનંદથી રહ્યા. એક અમુલ્ય યાદગાર સંભારણું બોટમાં પણ રૂપિયા પાંચમાં રહેવા ગયા. શેષનાગ લેઈક ઉપર P.W.D. ડિપાર્ટમેન્ટનાં આ પ્રવાસ બની રહ્યો. * * * હાઉસબોટવાળાએ શિકારામાં ખૂબ ફેરવ્યા. સિમેન્ટ શેડમાં રાત્રિ રોકાણ કર્યું. 12, તુલીપ્સ, 71, નેપિયન સી રોડ, મુંબઈ-૬. પૂર્ણિમાની રાત્રિ, ચારે બાજુ બરફાચ્છાદિત ટેલિફોન : 022-65057767. હાઉસબોટમાં રેડિયો પાકિસ્તાનના સમાચારો | હિમાલય, બરફ પીગળીને બનેલ શેષ નાગ લેઈક, મોબાઈલ 9833702220. જ હાઉસબોટનો માલિક સાંભળતો રહેતો. મેં પૂછતાં હિમાલ Printed & Published by Nirubahen Subodhbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddey Cross Rd, Byculla, Mumbai-400 027. And Published at 385, SVP Rd., Mumbai-400004. Temparary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbai-400004. Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah.
