Prabuddha Jivan 2009 02

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

તા. ૧૬ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૦૯
પ્રબુદ્ધ જીવન ‘લીગ ઓફ નેશન્સ'ની નિષ્ફળતાને કારણે બીજા વિશ્વયુદ્ધના એક દાણો પાકે ત્યારે સોગણાથી પણ વધારે અનાજ મળી રહેતું. અંતે એનું વિસર્જન થયું અને નવી વ્યવસ્થારૂપે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘનું ધન-ધાન્યથી ભરેલી ભારતભૂમિ ઉપર રહેતો દરેક માણસ સુખ, નિર્માણ થયું. વિશ્વઐક્યની ભાવનાને સમર્પિત રાષ્ટ્રસંઘ અને એની શાંતિ અને સંતોષમય જીવન વિતાવતો. પચ્ચીસસો વર્ષ પહેલા રચેલી જુદી જુદી સંસ્થાઓ-વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનીઝેશન, યુનિસેફ, મહાવીર અને બુદ્ધના સમયમાં સત્ય અને અહિંસાનો ખૂબ જ પ્રચાર આઈ.એમ.એફ, વર્લ્ડ બેંક, યુનેસ્કો, સિક્યુરિટી કાઉંસીલ-વગેરેમાં અને પ્રસાર થયો. મહાવીરના સમયમાં કહે છે કે પાંચ લાખ શ્રાવકો ફક્ત ગણ્યાગાંઠ્યા વિકસિત દેશોનું જ વર્ચસ્વ છે અને આ સંસ્થાઓ એવા હતા જેમણે મર્યાદિત પરિગ્રહ (સંગ્રહ)ની પ્રતિજ્ઞા લીધેલી. મારફત અણવિકસિત, અર્ધવિકસિત કે વિકાસ સાધી રહેલા દેશો પરિણામે ઓછામાં ઓછી રકમ રાખીને બાકીની રકમ શ્રાવકો પર અને એમની કુદરતી અને માનવશક્તિ અને અર્થવ્યવસ્થા પર સમાજના હિતાર્થે, કુવા, વાવ, ધર્મશાળા, મંદિરો અને બીજા પોતાનું પ્રભુત્વ જાળવી રાખવાનો જોરદાર પ્રયાસ ચાલી રહ્યો છે ધર્મસ્થળોના નિર્માણ માટે વાપરતા. કારીગરોને વર્ષોના વર્ષો સુધી એ પણ જાણીતી વાત છે. ભારત સરકાર પણ આવા દબાણ નીચે કામ મળી રહેતું. કદી, દૂધ, છાશ, કોઈ વેચતું નહિ. જેને જોઈએ કામ કરી રહી છે એવી એક સર્વસંમત માન્યતા પ્રવર્તી રહી છે. એમને એ મફતમાં મળતું. શયદાએ ગાયું:
સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ કેટલાક વખતથી એ વાત પર ચિંતા કરી રહેલ નદીઓ વહેતી દૂધની ત્યાં છાશ પણ મળતી નથી; છે કે થોડીક (કદાચ હજારેક) વિશ્વવ્યાપી કંપનીઓ વિશ્વના ઘી તો મળે જ ક્યાંથી, ઘીની વાસ પણ મળતી નથી. ઉત્પાદનના 80% નો ઉપભોગ કરે છે જ્યારે પૂરા વિશ્વના ભાગે તો બીજા કવીએ પણ ગાયું કે માત્ર 20% જ આવે છે. આમાં વણકથી વાત એ છે કે આ જહાં ડાલ ડાલ પર સોનેકી ચીડીયાં કરતી હૈ બસેરા; વ્યવસ્થામાં ત્રીજા વિશ્વયુદ્ધના બીજ વવાઈ ચૂક્યા છે. અફસોસની વો ભારત દેશ હૈ મેરા, વો ભારત દેશ હૈ મેરા. વાત એ છે કે ખુદ રાષ્ટ્રસંઘ પણ લીગ ઓફ નેશન્સની જેમ પોતે મધ્યકાલિન સમય: કચ્છના જગડુશાહ પાસે એટલું અનાજ હતું લાચાર હોવાનો અનુભવ કરી રહેલ છે. અહિંસાના સાર્વત્રીક કે તેરમી સદીની મધ્યમાં જ્યારે ભયંકર દુષ્કાળ પડેલો ત્યારે ત્રણ સ્વીકાર છતાં પરિસ્થિતિ આજ છે. કારણ કે વિશ્વની મહાસત્તાઓ વર્ષ સુધી સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ અને ગુજરાત માટે એમણે પોતાના બધા અહિંસાના મૌખીક સ્વીકારથી આગળ વધવા તૈયાર નથી. એમનો જ ભંડારો ખુલ્લા મૂકી દીધેલા અને સમગ્ર પ્રજાને બચાવી લીધેલી. આંતરિક વિશ્વાસ હિંસક શક્તિમાં જ સચવાયેલો રહ્યો છે. હજારો એ જાહોજલાલીનું કારણ હતું ખેતીની પેદાશ અને એટલે જ ભારત શક્તિશાળી બોંબના ઢગ પર બેઠેલ સત્તા પણ એક અણઘડ બોમ્બની ખેતીપ્રધાન દેશ બન્યો અને ગણાય છે. શક્યતાથી ધ્રુજે છે અને છતાં અણુ શક્તિનો તબક્કાવાર નાશ ઈસ્વીસનની અગ્યારમી સદીમાં ગુજરાતના રાજા ભીમદેવના કરવાનો વિચાર વિનિમય કરવા પણ તૈયાર નથી. આજે આપણે સમયમાં વિમલ મંત્રી અને બારમી-તેરમી સદીમાં વસ્તુપાલ અને બારૂદના ઢગ ઉપર ઉભા રહીને વિશ્વના વિનાશ તરફ ગતિ (પ્રગતિ !) તેજપાલ ઉપરાંત ભામાશા, પેથડ શાહ, દેદશાહ વગેરે અનેક જૈન કરી રહ્યા છીએ. ત્રીજું યુદ્ધ એ મહાભારત નહિ પણ વિશ્વ-મહાયુદ્ધ મહાનુભાવોએ જૈન ધર્મનું ચુસ્ત પાલન કરતા કરતા રાજ્ય અને બનીને મહાભારતના અંતે બન્યું તેમ સર્વસ્વનો નાશ નોતરીને જ પ્રજાના કલ્યાણ માટે અનેક કાર્યો કરેલા એમને કેમ ભૂલી શકાય? રહેશે એવો ભય અસ્થાને તો નથી જ.
વસ્તુપાલ-તેજપાલે તો લાટના સંગ્રામસિંહે ખંભાત પર હુમલો આગળ વિચારતા પહેલા આપણે ભૂતકાળ તરફ એક દૃષ્ટિ કરેલો ત્યારે લડત આપીને એને હરાવેલો. આમ રાજ્ય સંચાલનમાં એટલા માટે કરીએ કે ભૂતકાળમાં જે થયું તેમાંથી જ વર્તમાનનું જૈનોનું આગવું યોગદાન વિદિત છે. સર્જન થયું છે અને વર્તમાનમાં જે કરીએ કે થઈ રહ્યું છે તેનાથી પાછલી સાત-આઠ સદીમાં આપણા રાજા-મહારાજાઓ ભવિષ્યનું નિર્માણ થવાનું છે.
અંદરોઅંદર લડતા રહ્યા ત્યાં સુધી કે હરીફને-હરાવવા માટે બહારના ભવ્ય ભૂતકાળઃ હજારો વર્ષ પહેલાનો આપણો કાળ અદ્ભુત ધાડપાડુઓનો સાથ લેવા માંડ્યા. જેના પરિણામે આપણે આઝાદી હતો. કૃષ્ણના સમયમાં એની પાસે અઢાર અક્ષૌહિણી સૈન્ય હતું. ગુમાવી અને ગુલામી સ્વીકારી. આ વાત જાણવા છતાં આપણે એક અક્ષોહિણી એટલે ૨૧૮૭૦ રથ, ૨૧૮૭૦ હાથી, ૬૫૬ ૧૦ કાંઈ ધડો લીધો હોય એવું લાગતું નથી. આપણી નબળી મનોદશાનું ઘોડા અને ૧૦૯૩૫૦ પાયદળનું બનેલું લશ્કર. આને અઢારથી કારણ પણ આજ છે. ગુણો. આવડા મોટા લશ્કરનો નિભાવખર્ચ કેટલો આવતો હશે? વીસમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં આફ્રિકાથી સફળ સત્યાગ્રહ કરીને હાથી-ઘોડાનો નિભાવ તો જંગલ અને મેદાનમાં બનતા ઘાસ અને આવેલા ગાંધીજીએ ભારતનું સુકાન હાથમાં લઈને, સત્ય અને વનસ્પતિથી થતો. એટલા માટે એને પશુધન કહેવામાં આવતું. અહિંસાના આધારે લડત આપીને બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની ચુંગાલમાંથી આ તો થઈ રાજા-રજવાડાની વાત. નાગરિકો ગાય-બળદને ભારતને મુક્ત કરાવ્યું એ તો આપણી નજરમાં છેજ. સત્ય અને પાળતા જેનો નિભાવખર્ચ નહિવત્ આવતો અને એથી જ ગાયને અહિંસાનો આ પ્રયોગ વિશ્વભરના આજ સુધીના યુદ્ધના ગૌધન કહેવાતું. બળદનો ઉપયોગ ખેતી કરવામાં થતો. આ રીતે ઈતિહાસમાં એક અજોડ પ્રયોગ હતો એટલું જ નહિ પણ માનવ વિના મૂડી જીવનનિર્વાહ થતો. એટલું જ નહિ પણ ખેતીમાં વાવેલો જીવનને યુદ્ધમાંથી સદંતર મુક્તિ અપાવવાની એ શક્તિ પણ ધરાવે