________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૪
ગુરુ-ગોવિંદ : ઉપકાર અને વ્યવહાર
પ. પૂ. મુનિ શ્રી હિતવિજયજી ગુરુ ભગવંતનો મહિમા દર્શાવતી નીચેની પંક્તિઓ બહુ જ હૃદયમાં રાખીને અને આ સંસારના નાના-મોટાના વ્યવહારને નજર , પ્રચલિત છે :
- સમક્ષ રાખીને પ્રથમ નમન-વંદન તો મહાનમાં મહાન એવા ગુરુ-ગોવિંદ દોનો ખડે, કિસ કે (કિન કે) લાગુ પાય; ભગવાનને જ થાય. ત્યાર પછી જ ગુરુને વંદન થાય. આખા જગતને . બલિહારી ગુરુદેવ કી, ગોવિંદ દિયો બતાય.
માટે પરમ પૂજ્ય તો ભગવાન જ છે. અર્થ : કવિ કહે છે કે મારી સામે ગુરુ અને ગોવિંદ (ભગવાન) એક વાત સારી રીતે સમજી લઇને સતત ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય બંને હાજર હતા ત્યારે હું વિચારમાં પડી ગયો કે “મારે પ્રથમ કોને છે કે ગુરુ માર્ગદર્શક છે. સાધ્ય તો ભગવાન જ છે. અલબત્ત, સમર્થ પગે લાગવું ?' વિચાર કરતાં મને લાગ્યું કે આમ તો ભગવાન જ જ્ઞાની એવા ગુરુ ભગવાનનો સાક્ષાત્કાર કરાવી શકે. ભગવાનની મહાન છે, પણ એ ભગવાનને ભગવાન તરીકે સમીપમાં રહેલા ગુરુ પણ પરમ પૂજનીય એવા ભગવાન પ્રત્યે. બતાવનાર-ઓળખાવનાર તો ગુરુ છે, માટે પ્રથમ હું ગુરુને પગે પોતાનો અપાર ભક્તિભાવ દર્શાવી રહ્યા હોય ! લાગ્યું અને ત્યાર પછી ભગવાનને પગે લાગું !
ટૂંકમાં કહેવા યોગ્ય એ જ છે કે આ સંસારનો નાના-મોટાનો - કવિએ ઉપર મુજબનો પોતાનો વિચાર લોકોને ગુરુનો ઉપકાર વ્યવહાર લોકોની સુખ–શાંતિનું ખૂબ મહત્ત્વનું કારણ હોવાથી એ સમજાવવાના શુભાશયથી રજૂ કરેલો હોવાથી અપેક્ષાએ એની વાત વ્યવહાર અવશ્ય પ્રધાનપણે સાચવવા યોગ્ય છે. * કે સાચી હોવા છતાં આ બાબત કાંઈક ઊંડો વિચાર માગી લે એવી જણાય છે.
વાર્ષિક સામાન્ય સભા કવિ ખરેખર માને છે કે ભગવાન જ મોટા છે, પૃહાન છે માટે I. શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘની વાર્ષિક સામાન્ય સભા ગુરુવાર | પહેલાં તો મારે ભગવાનને જ પગે લાગવું જોઇએ, પણ એ તા. ૩૦-૯-૨૦૦૪ના રોજ સાંજના પ-૩૦ કલાકે સંઘના ભગવાનને ભગવાન તરીકે બતાવનાર-ઓળખાવનાર તો ગુરુ જ કાર્યાલયમાં મળશે જે વખતે નીચે પ્રમાણે કામકાજ હાથ ધરવામાં છે. ગુરુ વિના ભગવાનને ભગવાન તરીકે જાણી શક્યા ન હોત. આ | આવશે. કારણથી ખરા ધન્યવાદને પાત્ર ગુરુ હોવાથી પ્રથમ નંબરે પગે લાગવા | (૧) ગત વાર્ષિક સામાન્ય સભાની મિનિટ્સનું વાંચન અને બહાલી. યોગ્ય ગુરુ છે અને ભગવાન બીજા નંબરે પગે લાગવા યોગ્ય છે. (૨) ગત વર્ષ ૨૦૦૩-૨૦૦૪ ના સંઘ તેમ જ શ્રી મણિલાલ - કવિએ ઉપર મુજબનો વિચાર એક માત્ર ગુરુના ઉપકારને નજર મોકમચંદ શાહ સાર્વજનિક વાચનાલય અને પુસ્તકાલયના સમક્ષ રાખીને જ કરેલો છે, પણ આ સંસારના નાના-મોટાના વૃત્તાંત તથા ડિટેડ થયેલા હિસાબો મંજૂર કરવા. વ્યવહારને નજર સમક્ષ રાખીને કરેલો નથી. જેમ ગુરુનો ઉપકાર T(૩) સને ૨૦૦૩-૨૦૦૪ ની સાલ માટે સંઘના પદાધિકારીઓ ભૂલવા જેવો નથી તેમ સંસારના શિષ્ટ ઉચિત વ્યવહારને પણ ભૂલવા તેમ જ કાર્યવાહક સમિતિના ૧૫ સભ્યોની ચૂંટણી. જેવો નથી. આ સંસારમાં ઉપકારથી પણ વિશેષ મહત્ત્વ વ્યવહારનું T(૪) સને ૨૦૦૪-૨૦૦૫ ની સાલ માટે સંઘ તેમ જ શ્રી છે. આ સમગ્ર સંસાર પ્રધાનપણે નાના-મોટાના વ્યવહારવાળો મણિલાલ મોકમચંદ શાહ સાર્વજનિક વાચનાલય અને હોવાથી અહીં પ્રાધાન્ય વ્યવહારને જ અપાય એથી ઉપકાર ગણ પુસ્તકાલયના અંદાજી બજેટને મંજૂરી આપવી. બને. પોતાની નજર સામે ગુરુ અને ગોવિંદ (ભગવાન) બંને રહેલા છે. (૫) સને ૨૦૦૪-૨૦૦૫ ની સાલ માટે સંઘ તેમ જ હોય ત્યારે પ્રથમ ગોવિંદને અર્થાત્ ભગવાનને નમન કરીને પછી જ | વાચનાલય અને પુસ્તકાલયના ઑડિટર્સની નિમણૂંક કરવી ગુરુને નમન થાય. કારણ કે ગુરુ ખુદ ગોવિંદને નમનાર હોય છે. . તથા વાચનાલય-પુસ્તકાલયની ભાવિ પ્રવૃત્તિઓ અંગે - ગુરુ-શિષ્યની બેલડીમાંથી કોઈ એક માણસ શિષ્યના સંપર્કમાં વિચારણા કરી નિર્ણય કરવો. : આવેલો હોય, પણ ગુરુના સંપર્કમાં આવેલો ન હોય એથી એના (૬) પ્રમુખશ્રીની મંજૂરીથી અન્ય રજૂઆત. ઉપર ઉપકાર શિષ્યનો હોવા છતાં ગુરુ-શિષ્ય બંને જ્યારે નજર ઉપર જણાવેલી વાર્ષિક સામાન્ય સભાના અનુસંધાનમાં સમક્ષ રહેલા હોય ત્યારે શિષ્યના પોતાના ઉપરના ઉપકારને હૃદયમાં જણાવવાનું કે સંઘ તેમ જ વાચનાલય અને પુસ્તકાલયના ઑડિટ રાખીને નાના-મોટાના શિષ્ટ વ્યવહારને જ આગળ કરાય. વ્યવહારમાં | થયેલા હિસાબો સંઘના કાર્યાલયમાં રાખવામાં આવ્યા છે. તા. મોટાઈ ગુરુની છે. જે શિષ્ય ઉપકારી છે એ શિષ્યના પણ ઉપકારી ૨૩-૯-૨૦૦૪ થી તા. ૨૭-૯-૨૦૦૪ સુધીના દિવસોમાં ગુરુ છે. એટલે ગુરુ તો ઉપકારીનાય ઉપકારી છે. માટે પોતાના ઉપર બપોરના ૩ થી ૬ સુધીમાં કોઇપણ સભ્ય તેનું નિરીક્ષણ કરી ઉપકાર કરનારા શિષ્યના ઉપકારને હૃદયમાં રાખીને અને આ ] | શકશે. કોઇને આ સામાન્ય સભામાં હિસાબો અંગે પ્રશ્ન પૂછવાની સંસારના નાના-મોટાના વ્યવહારને પ્રાધાન્ય આપીને વ્યવહારમાં | ઇચ્છા હોય તો વાર્ષિક સામાન્ય સભાના બે દિવસ અગાઉ લેખિત મોટા ગણાતા ગુરુને જ પ્રથમ વંદન કરાય. ત્યાર પછી જ શિષ્યને મોકલવા તેઓને વિનંતી. . ! . વંદન કરાય. પોતાની સાથે જ રહેલા પોતાના ઉપકારી એવા પોતાના જે સભ્યોને ઑડિટ કરેલા હિસાબોની નકલ જોઇએ તો ગુરુને પ્રથમ વંદન કર્યા વિના જ પોતાને કરવામાં આવતા વંદનને તેમની લેખિત અરજી મળતાં નકલ મોકલવામાં આવશે. વાર્ષિક શાણો અને વિવેકી શિષ્ય કદાપિ ઇચ્છે નહિ અને સ્વીકારે પણ નહિ. સામાન્ય સભામાં સર્વ સભ્યોને ઉપસ્થિત રહેવા વિનંતી છે. એ એને રુચિકર બને જ નહિ.
નિરુબહેન એસ. શાહ, એવી જ રીતે નમન-વંદનની વાત જ્યારે ગુરુ અને ભગવાનની
| ડૉ. ધનવંત ટી. શાહ : બાબતમાં હોય ત્યારે ભગવાનને ઓળખાવનારા ગુરુના ઉપકારને
મંત્રીઓ
Printed & Published by Nirubahen Subodhbhai Shah on behalf of Shri Mumbal Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadoje Konddev Cross Road, Byculla, Mumbai 400 027. And Published at 385, 1 9.Y.P. Road, Mumbai 400 004. Editor: Pamantal C. Shah.
