Pathik 1991 Vol 31 Ank 01 02

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 2

3
આાજીવન શિક્ષણકાર્ય માં અસ્ત અને હવે નિવૃત્ત થયેલા શ્રી નટવરલાલ શરલાલ જોશીને નિજાનંદ વ્યક્ત કરતાં એમનાં ૪૫ જેટલાં લઘુકાવ્યેના આ સંગ્રહ છે, 'પથિક'ના વાચક્રને એમનાં કાયૅ ને પશ્ચિય ‘દીપેાત્સવી-અઢમાં છપાયેલાં કાવ્યેથી આ પૂર્વે આવ્યે છે, જેમ ગભીર કાવ્યકૃતિએ એમણે સર્જી છે તે પ્રમાણે હળવુ હાસ્ય આપનારી કૃતિઓ પશુ. એમણે આપી છે. ૧૯૪૯ની એક રચના સિવાય ખાકીની મેટા ભાગની રચનાએ નવમા દસઢાની છે, આ દેશમ૯ ઢાળ્યે ઉપરાંત આમાં સુમધુર ગદ્યકાળ્યે પણ કઈ ક્રાઇ સુલભ છે, વિચારની ગહનના તેમ ગાંભીય પણ છે. તે હળવાશ પણુ અહીં સુલભ છે. હજી પણ મા ઉમરે પણ નવી નવી રચનાએ આપી એએ પાતાના સમયના સદુપયોગ કરે છે, વૃદ્ધત્વને આરે પહેાંગેલા મા મહાનુભાવતા ‘વસવસા' અમને નેંધપાત્ર જણાયે છે :
“નિહાળી જન અન્યનું નિધન ને અને થાય કે જતેા રહીશ એક દી હું પણુ એ સમે શક ના; છતાં ન દુખ ઐહતુ, નિયમ એ રહ્યો. શાશ્વત, પરરંતુ ઝરણાં, નદી, ઉદધિ, ચૈામ ને પહાડની લતા, તરુ સુમે* તણી, પ્રિયજના, ખગા, પ્રાણીએ તણી સરસ સૃષ્ટિ આ થતી વિલુપ્ત તે કાળથી જતા વસવસા રહી; અવર દુખ ના * દિલે.”
આ કવિને ઉક્ત વિષયના વસવસાના અપવાદે દિલમાં બીજુ કાઈ પણ દુઃખ નથી, અમને ભારતીયતત્ત્વજ્ઞાનને નિગ્રેડ આ છેલ્લા નાના વાકયમાં અનુભવાય છે,
૪. સૈન્ગવી સંસ્કૃતિ – લેપ, કૃષ્ણ 2ાપણલાલ જેતલી, પ્ર. અખિલ ભારતીય સિંધી સાહિત્ય વિદ્મપરિષદ, ૧/પ સરસ્વતી । . હા સાસાયટી, ૮૧૯-એ, ભવાની પેઢ, પુણે-૪૧૧૦૪૨, ડેમી સિન્ગલ ૮ પે૭ પૃ. ૧૬ +૯૬; ૧૯૯૧; ફ્રિ રૂ. ૩૦/
‘ક્રાવ્યતીથ' સાહિત્યશાસ્ત્રી' આયુર્વેદરત્ન' વગેરે અનેક પદવીના ધાર૪, ૧૧ જેટલા ઉચ્ચ ક્રેટિના સત્કાર પામી ચૂકેલા, સિ`ધી-હિંદી-સ સ્કૃત-મરાઠી-ગુજરાતી આ ભાષાનુ· અધિકૃત જ્ઞાન ધરાવનારા, પ્રાચીન ઇતિહાસ-ભ ષાવિજ્ઞાન-પુરાતત્ત્વ, એમાં પણ મેહે જોન્દડા અને હડપ્પાની ચિત્રલિપિના અભ્યાસી ૫. કૃષ્ણચંદ્ર 2ા પણુલાલ જે લી, ૮૧ વર્ષની જીવનયાત્રા કરી લા અને હજીએ સપૂર્ણ ચક્તિથી સ ંશોધન ક્ષેત્રે સતત પ્રવૃત્તિશીલ રહી સ'શેાધતકાય કરી રહેલા છે. પરિષદે પ્રસિદ્ધ કરેલી દસ પુસ્તિકાએમાં પુષ્પ ૧, ૨, ૪, ૫, ૬, ૮, ૯ અતે ૧ તેા એમનાં જ છે અને એ બધાં માટે ભાગે પુરાતત્ત્વ વિશેનાં છે. સિધી વ્યાકરણ જેવા વિષય ખેડનારા આ વિદ્વાન વર્ષાથી મેહે'જો-ડે! અને હડપ્પામાંથી સપ્રાપ્ત સિંધુ સ ંસ્કૃતિ અને સભ્યતાને પણ ઊંડા અભ્યાસી છે. એમણે સૈધવી સસ્કૃતિ શીષ થી મરાઠી ભાષામાં પ્રસ્તુત કરેલા આ લઘુમ થના ૧૩ નિભ'ધામાં ભાષા અને સસ્કૃતિને અભ્યાસ આપતાં આપતાં સિંધુ સંસ્કૃતિની ચિત્રલિપિને પશુ ઉકેલવાને પ્રશસ્ય પ્રયત્ન મૂર્ત કરી ભાગ્યેા છે. ત્રીસ મુદ્રામાં રજૂ થયેલી લિપિને વાંચી બતાવી છે. આ લિપિમાં એમણે ઉકેલેલા શબ્દને વૈકિ ભાષા સાથેના સબંધ પણ સભાનતાથી સુચચૈ છે, મુદ્રાઓમાં અપાયેલા ‘વાસ્ત૪' ચિત્તુનુ પણ રહસ્ય એમણે એક નિબધમાં ખતાવ્યું છે, મક્ષિપ્તમાં પણ ૧૨ આ નિષ્ઠ ધમાં આપેલી મેહે જો-ડેની સસ્કૃતિ ધ્યાનાક છે, ત્રીજો નિ વેદ આણિ નાગ સસ્કૃતિ' પણ મહત્ત્વના છે. ૭મું વ્યાખ્યાન વિઠ્ઠલ' શબ્દનું મૂળ હિન્દી ભાષામાં હોવાની ચર્ચા કરે છે. માત્ર વિઠ્ઠલ' શબ્દને જ નહિ, બીન અનેક શબ્દને ભારતવર્ષીય પ્રાચીન ભાષામાં રૂપાંતરિત થઇને આવેલા શબ્દો સામે ઢોવાનો ખ્યાલ આ વિદ્વત્તાપૂર્ણ નિષધ આપે છે. આપણે તે ‘વિઠ્ઠલ' શબ્દને વિષ્ણુ' શબ્દના એ પ્રાકૃત વિકાસ ‘વિષ્ણુ' અને ‘(૧ ́' માં જોઇયે છિયે અને વિદ્ને' પરથી સસ્કૃતીકરણ પામેશે। શબ્દ વિઠ્ઠલ' છે એમ સ્વીક્રારિયે છિયે વિઠેખા' એ જ ચતુર્ભુ જસ્વરૂ૫ માટે પ્રચાજાય છે.
આખા ગ્ર‘થ ગંભીર વિચર્યાથી ભરેલે છે એ નોંધપાત્ર છે.
- ત્રી