________________
તદ્વિપરીતગ્રાહી પર્હદાસના બીજા દષ્ટાન્તો
અનાદરઃ = તિરસ્કાર, અપથ્ય = નુકશાનકારક, તામ: = નુકશાન અનુદારઃ = કંજુસ, અનલ્પ = બહુ (ઘણું), અમન્દ: = તીવ્ર, અભાગી નરઃ = અલ્પભાગ્યવાળો પુરુષ:, અજ્ઞાન = મિથ્યાજ્ઞાન, સમાવેઃ = ભાવવિરોધિ, અશક્તિ = અલ્પશક્તિ, ગત = અલ્પવસ્ત્રવાળો. અલ્પતાર્થમાં નન્ને બદલે નિર્ ઉપસર્ગ વધારે વપરાય છે. દા.ત. નિર્ધન = અલ્પધનવાળો, મશો નર: = અલ્પવાળવાળો મનુષ્યઃ નિર્તન: અલ્પતેજવાળો, નિર્વીર્ય = અલ્પવીર્યવાળો.
પ્રસજ્યનમ્ માટે “નાસ્તિ', ઉન વિદ્યતે” પ્રયોગ પણ થાય છે. ન(બહુવ્રીહી) સમાસ પણ થાય છે. દા.ત. અવેતન શરીરું = શરીરે ચેતના નાસ્તિ. પર્યદાસનનું હંમેશા નર્તપુરુષ સમાસમાં જ વપરાશે. મનુવાર: પુરુષ: = કૃપUT: પુરુષઃ કહેવાય પણ ન ૩૨ પુરુષ” એમ પ્રયોગ થતો નથી. અમૃત માતે = પૃષા માતે પ્રયોગ થાય. “ઋતં ન ભાષતે પ્રયોગ મૃષાવાદી માટે ન થાય. કારણકે તેવા અર્થમાં તો મૌન રહે કે જુઠું બોલે તો પણ એવો પ્રયોગ થવાની આપત્તિ આવે જે ઈષ્ટ નથી. અપ્રશસ્ત અર્થમાં પણ નશબ્દનો પ્રયોગ થાય છે. દા.ત.
માd =સુવ: પ્રશસ્તમાd, (દા.ત. છોકરાને તેના બાપપર અભાવ થઈ ગયો.) અવદ: નિન્દા કરવા યોગ્ય વિનીતઃ દુર્વિનીત. વગેરે.
सादृश्यं तदभावश्च तदन्यत्वं तदल्पता । अप्राशस्त्यं विरोधश्च नञर्थाः પ્રશ્નોત્તતા: \ ૩૦ ૧ - અબ્રાહ્મણ. ૨ - અપાપમ્, ૩ - અઘટઃ ૪ - અમેશા ૫ - મનુવરા કન્યા ૬ - મસુરી !
અબ્રાહ્મણ એટલે બ્રાહ્મણ નહીં પણ ક્ષત્રિય કે વૈશ્ય. અપાપ એટલે પાપનો અભાવ. (પ્રસજ્યનનું) અઘટ એટલે ઘટ ભિન્ન દ્રવ્ય. અમેશા એટલે ટુંકા અને અલ્પવાળ વાળી સ્ત્રી.
અનુદરા કન્યા એટલે પેટ વગરની એમ નહીં પણ ગર્ભધારણ કરવાને અયોગ્ય એવી કન્યા.
અસુર એટલે સુર અર્થાત્ દેવોનો વિરોધી એવો દાનવ. (સંસ્કૃત વગેરેમાં ‘ન' પદનો સમાસમાં “અ” કે “અ” આદેશ થઈ જાય છે.)
દિ8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8: શૈકી 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 ૧૩૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
