Book Title: Kshatrachudamani
Author(s): Niddhamal Maittal
Publisher: Niddhamal Maittal

View full book text
Previous | Next

Page 259
________________ २२६ एकादशो लम्बः । कृतिनामेकरूपा हि वृत्तिः संपदसंपदोः। न हि नादेयतोयेन तोयधेरस्ति विक्रिया ॥ ३ ॥ ___अन्वयार्थः-( हि ) निश्चयसे (संपदसंपदोः ) सम्पत्ति और विपत्तिमें (कृतिनां) बुद्धिमानोंकी ( वृत्तिः ) वृत्ति (एकरूपा भवेत् ) एकसी रहती है । सच है-(नादेयतोयेन ) नदीके जलसे (तोयधेः) समुद्र में (विक्रियानास्ति) विकार भाव नहीं होता है ॥३॥ सुखदुःखे प्रजाधीने तदाभूतां प्रजापतेः । प्रजानां जन्मवर्ज हि सर्वत्र पितरौ नृपाः॥ ४॥ अन्वयार्थः- ( तदा ) उस समय अर्थात् राज्य मिलने पर (प्रजापतेः ) महाराज जीवंधरके ( सुखदुःखे ) सारे सुखदुख (प्रजाधीने) प्रजाके आधीन (अभूताम् ) हो गये अर्थात् प्रजाके सुख दुःखसे वह अपनेको सुखी दुःखी समझने लगे । अत्र नीतिः ! (हि) निश्चय से ( जन्मवर्ज ) जन्म देनेके सिवाय सर्वत्र अन्य सब विषयोंमें (नृपाः) राजा ही (प्रनानां ) प्रजाके (पितरौ स्तः ) मां बाप हैं ॥ ४ ॥ आसीत्प्रीतिकरं तस्य करदानं च दानवत् । वृषलाः किं न तुष्यन्ति शालेये बीजवापिनः ॥५॥ ___ अन्वयार्थः--(च) और (तस्य) उसकी प्रनाको (करदान) रानाको महसूल देना भी (दानवत ) दान देनेकी तरह (प्रीतिकर) प्रीतिकर अर्थातू आनंददायक (आसीत्) हुआ । अत्र नीतिः ! (हि ) निश्चमसे ( शालेये) पान्यके खेतों ( श्री नापिनः ) बीज बोनेवाले ( वृपलाः) किन लोग (किं) का (न तुप्यंति) संतुष्ट नहीं होते हैं, होते ही हैं ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296