________________
૧૬૦
દ્વિતીય કર્મગ્રંથ
દ્વિતીય કર્મગ્રંથની સંક્ષિપ્ત સમાલોચના. (૧) પ્રશ્ન- બીજા કર્મગ્રંથનું નામ શું ? અને તેનું નામ શા માટે છે?
ઉત્તર- બીજા કર્મગ્રંથનું નામ “કર્મસ્તવ' છે. કર્મોનું સ્વરૂપ સમજાવતાં સમજાવતાં ગ્રંથકારે પ્રભુશ્રી મહાવીરસ્વામિની સ્તુતિ
કરી છે. તે કારણથી આ નામ છે. ' (૨) પ્રશ્ન- બંધ-ઉદય-ઉદીરણા અને સત્તાની વ્યાખ્યા શું ?
ઉત્તર- મિથ્યાત્વાદિ હેતુઓ દ્વારા કામણવર્ગણોનું આત્મપ્રદેશોની સાથે ક્ષીર-નીરવત્ અથવા લોહાગ્નિવત્ કર્મરૂપે પરિણમીને ચોંટી જવું. એકમેક થઇ જવું તે બંધ. બાંધેલાં કે પરિવર્તિત કરેલાં કર્મોને વિપાકરૂપે ભોગવવાં તે ઉદય. ઉદયકાળને ન પામેલાં કર્મોને બળાત્કારે વિપાકમાં લાવવાં તે ઉદીરણા. કર્મોનું આત્માની
સાથે વિદ્યમાનપણું તે સત્તા. (૩) પ્રશ્ન- ગુણસ્થાનક એટલે શું ? તે ચૌદ જ કેમ છે ?
ઉત્તર- ગુણોની હીનાધિકતા, ગુણોની તરતમતા, તે ગુણસ્થાનક, જીવે જીવે ગુણો પ્રગટપણે હીનાધિક હોવાથી અપરિમિત ગુણસ્થાનકો છે. તો પણ તે ગણનાતીતના મુખ્ય વિભાગો કરીને સંક્ષેપમાં ચૌદ
કહ્યાં છે. (૪) પ્રશ્ન- મિથ્યાષ્ટિ ગુણસ્થાનક એટલે શું ? તેનો કાળ કેટલો ?
ઉત્તર- સત્ય વસ્તુને સત્યરૂપે ન સમજે. ઉલટસુલટ સમજે-સ્વીકારે. તે મિથ્યાષ્ટિ, તેનું ગુણસ્થાનક તે મિથ્યાદૃષ્ટિગુણસ્થાનક. તેનો અનાદિ-અનંત, અનાદિ-સાન્ત, સાદિ-સાન્ત એમ ત્રિવિધ કાળ છે. અભવ્યને અનાદિ-અનંત, ભવ્યને અનાદિ-સાન્ત, અને પતિતને આશ્રયી સાદિ-સાન્ત, તે જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી
દેશોને અર્ધપુગલ પરાવર્તન જાણવો. (૫) પ્રશ્ન- જો આ જીવ મિથ્યાદૃષ્ટિ છે તો ગુણસ્થાનક કેમ ? અને
ગુણસ્થાનક છે, તો મિથ્યાદૃષ્ટિ કેમ કહો છો ? ઉત્તર- વ્યાવહારિક ગુણો સમ્યગ્દષ્ટિ જેવા જ છે માટે સ્થૂલદષ્ટિએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
