________________
એ ચાર પુદ્ગલના વિશેષ ગુણુ એમ જે કહ્યું છે તે સ્થૂલ વ્યવહારથી જાણવું. ખાકી— મટી સિદ્ધભુળ, ત્રિશત્ સિંદ્ધાતિનુળા, મનુવાચ: મુાજા અનન્તાં.” “સિદ્ધના આઠ ગુણા છે. સિદ્ધના આદિ ચુણા એકત્રીશ છે. એક ઋણુ કાળા વગેરે પુર્દૂગલે અના છે,” વગેરે સૂત્ર-અર્થ વિચારીએ તો વિશેષ ગુ અનન્તા થાય—એ છદ્મસ્થ કેમ ગણી શકે? વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રમાણે છે માટે ધર્માસ્તિકાયના
૩. સ્વભાવ વિચાર—ગુણ અને સ્વભાવ એ બન્ને તસ્વસ્વરૂપે જુદા ઝુઠા નથી–એકજ છે. અનુવૃત્તિ અને બ્યાવૃત્તિ સમ્બન્ધ ધમમાત્રની ગતિāતુવા એ વિશેષગુણ, અધર્માસ્તિકાયનાસ્થિ-વવા કરીને સ્વભાવને ગુણ રૂપે પડતા કહે
છે. ગુણમાં ખેતપેતાના સ્વરૂપની પ્રધાનતા હોય છે. અનુવૃત્ત સબંધ માત્ર અનુસરીને સ્વભાવ કહેવાય છે. એજ મુખ્યતાએ વિચારતાં ગુણુ ગણાય છે. એટલે ગુણવિભાગની વિચારણાની સાથે સ્વભાવવિભાગની વિચારણા કરવી ઉચિત છે.
તિહેતુતા વિશેષગુણ, આકાશાસ્તિકાયને અવગાહન હતુતા વિશેષગુણ્. કાળના વર્તના હેતુતા વિશેષ ગુણુ. આત્માના ઉપયોગ વિશેષગુણુ અને પુત્ર ગલને ગ્રહણ વિશેષગુણુ, એમ છ દ્રબ્યાના છ જે વિશેષગુણ છે અને ના લક્ષણુ પણ એજ છે. ખાકી અસ્તિત્વ વગેરે સામાન્ય ગુણ્ણા તે વિક્ષાધીન અગણિત–અનન્ત છે, એ વાત કાણુ ન સ્વીકારે ? ૯. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર તથા તપ, વી અને ઉપચેગ એ જીવનું લક્ષણ છે. શબ્દ, અંધકાર, ઉદ્યોત, પ્રભા તથા છાયા, વણુ, રસ, ગન્ધ, અને સ્પર્શ એ પુદ્દગલાનું લક્ષણ છે એ પ્રમાણે જે કહેવાય છે
તે સ્વભાવલક્ષણ અને વિભાવલક્ષણ એ મને પરસ્પર એકખીજા સિવાય રહી શકતા નથી એ જણાવવા માટે છે-વગેરે વિષ્ણુધાએ વિચારવુ
ફે કલ્યાણ કે ફેરી : ૧૯૫૭ : ઉહહ ! aft उवभोगो में, एयं जीवस्स लक्खण ं ॥१॥ सदः धर्कासि उज्जोभी, पंभाछायां तदेव ये ॥ वैण्णरंसगंधफार्सा, पुग्गेर्लाण ं तु-लक्खणं ॥२॥
ફ્રાંતિ-તુથમાંનું—વિમાંત્ર-ક્ષયન્ત્યાચ નાન્તરીયપ્રતિષાના ા િપત્તિવિવાર રીચમ્ ॥
પૂ. ઉપાધ્યાયજી મને આ માટે આ પ્રમાણે વિશદ ઉલ્લેખ છે
तस्माद्- 'धर्मास्तिकायादीनां गतिस्थित्यवगाहनावर्तनाहेतुत्वेपये।गग्रहणाख्याः षडेव अस्तिચાયઃ સામાન્યનુળાસ્તુ વિશ્વયાંડરિમિતા ' ત્યેની म्याय्यम्; ' षण्णां लक्षणवतां लक्षणासिं षडेव ' इति हि को म श्रद्दधीत ? 1
સ્વભાવે સામાન્ય રીતે જે દ્રવ્ય માત્રમાં રહે છે-તે ૧૧ છે.
૧ અસ્તિસ્વભાવ. દરેક દ્રવ્ય પેાતાના દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવ સ્વરૂપે અસ્તિસ્વરૂપ ભાવરૂપ છે. કોઇપણ દ્રવ્યના વિચાર એ છે કે નહિ? એ પ્રમાણે કરતાં તેનુ ં નિજસ્વરૂપ વિચારવાથી છે” એવા ઉત્તર મળશે અને પરસ્વરુપ વિચારવાથી—એ સ્વરૂપે ‘ નથી ’ એવે ઉત્તર મળશે. એટલે પરભાવે નાસ્તિના અનુભવ થાય છે, અવાજ અનુભવ સ્વભાવે અસ્તિના થાય છે માટે અસ્તિસ્વભાવ દ્રવ્યમાં છે. તે ધ્યમાં
‘સાળ ૬ ટૂંમાં ચેવ, શિખવે તો એવા સ્વભાવ સ્વીકારવામાં ન આવે તે પ
૧ અસ્તિસ્વભાવ. ૨, નાસ્તિસ્વભાવ. ૩ નિત્યસ્વભાવ. ૪, અનિત્યસ્વભાવ. ૫, એકસ્વભાવ ૬, અનેકસ્વભાવ. ૭; ભેદસ્વભાવ. ૮, અભેદસ્વભાવ. ૯, ભવ્યસ્વભાવ. ૧૦; અભવ્યસ્વભાવ ૧૧, પરમભાવસ્વભાવઃ
