________________
: ૮૧૪ : રાજદુલારી :
ત્યારપછી ત્યવિદ્યાર્થિનીઓની નત્ય પરીક્ષા શરૂ થઈ. દાવી અને પોતાની માળા બહેનના હાથમાં મૂકી દીધી.
લય, તાલ, ભાવ, મુદ્રા વગેરે નૃત્યના આઠેય મહારાજાએ પુત્રીના મસ્તક પર ચુંબન લીધું. અંગે સહિત કુમારિકાઓએ ક્રમવાર નૃત્ય પરીક્ષા સભા મૃત્યમંગલા રાજકન્યાને જયનાદ બેલાવીને આપવા માંડી.
' , - વિસર્જન થઈ. છેક રાત્રિના ત્રીજા પ્રહર પર્યત આ કર્તવાહી રાજકન્યાએ પિતાના ત્યગુરુ આચાર્ય મને જ ચાલી. ભાવનૃત્યને અભિનય બધા પ્રેક્ષકોનાં દિલને શાસ્ત્રીના ચરણમાં મસ્તક નમાવી આશીર્વાદ માગ્યા. ડોલાવી ગયો હતો.
ગુએ અંતરના ઉમળકાથી શિષ્યાના ખભા પર નૃત્યપરીક્ષા પૂર્ણ થયા પછી બે કુમારિકાઓ હાથ મૂકી આશીવાદ આપતાં કહ્યું. “મા, તું સર્વશ્રેષ્ઠ તરીકે જાહેર થઈ . એક રાજકન્યા કલાવતી કલ્યાણમયી છે. ઈદગી એ પણ વિધિની નત્ય લીલા અને એક દીજ કન્યા સુહાસિની.
છે... એમાં તું સદાય વિજયિની રહેજે. સર્વવતે એ સિવાયની બધી કન્યાઓ પરીક્ષામાં ઉત્તિર તારું મંગલ જે.” થયેલી જાહેર થઈ પરંતુ સર્વશ્રેષ્ઠ તરીકે નત્ય-મંગલ મહારાજા વિજયસેને આચાર્ય મને જ શાસ્ત્રીને તરીકેનું પદગૌરવ બેમાંથી કોને આપવું એ એક પ્રશ્ન તથા અન્ય પરીક્ષકોને રત્નાલંકારો યુક્ત પિપાક ઉભે થયો.
અર્પણ કર્યા. - પરીક્ષકોની સર્વ સમ્મતીથી બંને બાળાઓને સહુ વિદાય થયા. ફરીવાર નૃત્યમંચ પર લાવવામાં આવી અને પૂજારિણી
રાજા વિજયસેન પણ પોતાના પરિવાર સાથે ત્યમાં જે એક આવે તેને નૃત્યમંગલાનું પગૌરવ રાજભવન તરફ વિદાય થયા. આપવું તેવો નિર્ણય લેવાયો. *
આ સમયે અંશુમાલિના કિરણે પૃથ્વીને ભીજવી રાજકન્યા કલાવતી અને દીજકન્યા સુહાસિની રહ્યાં હતાં. વચ્ચે હરિફાઈ શરૂ થઈ.
નૃત્ય પરીક્ષામાં રાજકન્યાને નૃત્યમંગલાનું પદ આ હરિફાઇમાં ચતુર્થ પ્રહર ચાલ્યો ગયો. ગોરવ પ્રાપ્ત થયું છે, એ સમાચાર સારી યે નગરીમાં - પ્રભાતની સ્વર્ણરંગી રેખાએ પૂર્વકાશમાં અંકિત
ઉગતા સૂર્યના કિરણના પ્રસાર માફક પ્રસારિત થઈ ગયા. થવા માંડી.
અને એકાદ પ્રહર પછી તે લોકોનાં ટોળે ટોળાં અને સર્વ પ્રેક્ષકોના હર્ષદ્ધની વચ્ચે રાજ. રાજકુમારીને અભિનંદવા આવવા માંડયા.” કુમારી કલાવતીને નૃત્ય પરીક્ષકએ નૃત્યમંગલા પુરુષ જેમ બત્રીસ લક્ષણવાળા હવે જોઇએ ઇલકાબ આવ્યો,
તેમ કર કળામાં પારંગત પણ હેવો જોઈએ. એજ વિજયી થયેલી રાજકન્યાને સુહાસિની ભેટી પડી
રીતે સ્ત્રીઓ પણ ૬૪ કળામાં નિષ્ણાત હેવી જોઈએ.
કેવળ ઘરકામની કુશળતા એ જ સ્ત્રીઓનું એક માત્ર અને તેણે બતાવેલી કલાને બિરદાવવા માંડી.
કર્તવ્ય છે એવી સંકુચિત ભાવના ભારતમાં હતી આ નૃત્ય પરીક્ષાનો ઉત્સવ પૂર્ણ થશે. મહારાજા વિજ જ નહિં. સ્ત્રી . પણ દરેક કલામાં પરિપૂર્ણ હેવી થસેને સર્વ વિદ્યાર્થિનીઓને વિધવિધ અલંકારની જોઈએ અને જે નારી સર્વકલામાં પારંગત હેય તેને ભેટ આપી.
નારી જગતમાં એક સ્થાન પણ પ્રાપ્ત થતું હતું. ..વિજયી બનેલી કન્યાને મહારાણીએ હૈયા સરસી કલા, સંગીત, હાસ્ય, નીતિ, ચાતુરી, ગૃહજીવન લઈ નામ એવા ગુણ ધરાવતી ક્લાવતીને ભાવથી ઉભ- વગેરે નાની મોટી દરેક કલાઓ જે ધર્મભાવનાથી રાતા આશીર્વાદ આપ્યા.
રંગાયેલી ન હોય અથવા એમાં નીતિ અને સંસ્કારનાં રાજકુમાર જયસેને તે બહેનને ખૂબ ખૂબ બિર- કિરણ ન હોય તે જે કલા જીવન માટે પ્રેરક બને
.
'
