________________
: ૨૨૪ : પ્રતિજ્ઞાપાલન;
"
તેમ તેમના પિતાના રાષમાં આ જવાબ ઉમેરાવાથી રાષે વધુ ઉગ્રતા ધારણ કરી અને ધમકાવીને કહ્યું તમે મારા પુત્રા થવાને લાયક નથી, જો તમે રાત્રિભાજન કરવાને તૈયાર ન હૈ તે દિવસ ઉગ્યા પહેલાં મારા ધરના ત્યાગ કરીને ફાવે ત્યાં ભટકી ખાઓ.' આવી ધમકીની મોટા ઉપર અને નાના ઉપર જુદી જુદી અસર થઇ. મોટાને લાગ્યુ કે, ધને માટે ગૃહત્યાગ કરવેા એના જેવું સારૂં આ દુનિયામાં કંઇ નથી. ચોકકસ હું અરૂણેાદય પહેલાં પિતૃગૃહને ત્યાગ કરીને પણ મારી પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કર્યા વિના રહીશ નહિ.' નાના ભાઇ તા બિચારા ધમકી સાંભળીને જ ગભરાઇ ગયા. તેને થયું કે જો હુ' રાત્રિભાજન નહિ' કરૂં, તે મારે ગૃહત્યાગ કરીને ભીખ માગીને ખાવું પડશે, માટે રાત્રિભાજન કરવું બહેતર છે.' આમ વિચારીને તે રાત્રિભાજન કરવાને તૈયાર થયેા. તેણે રાત્રિભાજન કરી લીધું.
( ૨ )
આ બાજુ મોટા ભાઇ તો કોઈને જણાવ્યા વિના ગુપ્ત રીતે ફકત ગૃહત્યાગ નહિ પણ નગરત્યાગ કરીને અરણ્યમાં ચાલ્યા ગયેા. તેને સાત-સાત ક્વિંસના ઉપવાસ થયા હતા. આઠમા દિવસની સાંજે જંગલમાં તેણે સુંદર મહેલ જોયે તે, તે તરફ ગયા, સૂર્યાસ્ત થતાં મહેલ પાસે પહોંચ્યા. તેની બાજુમાં સુંદર બગીચા હતા, તેમાં જાત જાતના છેાડા અને ફળફૂલા હતાં. મહેલ જાત જાતના રંગાથી અને ચિત્રકળાથી દીપી રહ્યો હતો. જેવે તેણે દ્વારમાં પગ મૂકયા, તેવાજ `ભર્યાં અવાજ તેને કાને સંભળાયા. ક્રાઇ એ યાત્રાળુ જેવા માણસા તેને • આવે ! આવે ! પધા ! અતિથિ દેવ ! આજે અમારા મહાન ભાગ્યાયે આપ અમારા જેવાનાં આગણાં પવિત્ર કરવા આવ્યા છે.' વગેરે શબ્દોથી આવકાર આપતા હતા. આજુબાજુથી ધણા યાત્રિકા દોડીને અતિથિ પાસે આવ્યા, ત્યાં એક મોટુ ટાળુ થઈ ગયું હતું. તેમાંથી એક યાત્રાળુએ કહ્યું કે “ હે અતિથિદેવ ! આજે અમારે વ્રતનુ પારણુ છે, તેથી અમેા અતિથિની રાહ જોતા હતા. અમારાં ભાગ્ય બળવાન કે આપ જેવા અતિથિ અમને મળી ગયા. હવે આપ રાહ જોયા વિના ભાજન કરી લ્યે, પછી અમે પારણું કરી લઇએ,’ આમ કહેતાં એક યાત્રાળુ
સુંદર સાનાની ઝારીમાં પાણી લાવ્યેા અને કહ્યું કે • હું મહાનુભાવ ! હવે આપ વિના વિલંબે હસ્તપ્રક્ષાલન કરીને જમવા એસીને અમારા ઉપર મહાન ઉપકાર કરો.’
તેણે આ આફત દૂર કરવા તે લે!કાને કહ્યું કે, • ભાઇએ ! રાત્રે તે પારણું કરાતુ હશે, જે માણસ પેાતાના આત્માને કના પંજામાંથી મુકિત અપાવવા ત્રા આદરે તે માણસ શુ' કશ્ચેિ રાત્રિભાજન કરીને કુના પંજામાં સપડાવા જાય ખરો ? તેનેા કંઠે સૂકાઇ ગયા હતા, અવાજ ક્ષીણ થઈ ગયા હતા, આંખે અંધારાં આવતાં હતાં, માના અતિ થાકને લીધે તેનું આખું અંગ કળતું હતું અને સાત દિવસની ક્ષુધા તેમજ તૃષા તેનાથી સહન થઈ શકે તેમ ન હતી.
છતાં અભિગ્રહનુ પાલન કરવા માટે તેણે ઉપલા શબ્દો યાત્રાળુઓને અને તેના મનને મનાવવા માટે કહ્યા.
તેણે દૂરથી એક વિકરાળ માણસને આવતા જોયા, તેની આંખામાં ક્રાધાગ્નિ ચેકખેા જણાઇ આવતા હતા. તેના હસ્તમાં ભયંકર શસ્ત્ર ધારણ કરેલું હતું. તેનું શરીર ક્રોધથી લાલ અને ખુન્નસ ભરેલુ દેખાતું હતું. તે અતિથિ પાસે આવીને એકદમ ક્રોધથી ખેલવા લાગ્યા, રે મુસાફર તું કયાં છે ? તેનું તને ભાન છે, અહિં અમારી સત્તામાં આવ્યા પછી પણ તું અમારા ધર્મનુ અપમાન કરે છે ? સીધી રીતે માનતા હોય તેા જલ્દી અમારૂ આતિથ્ય સ્વીકારી ભાજન કરીને પછી આરામ કર. નહિતર આ શસ્ત્ર વડે તારા પ્રાણનુ હરણ કરતાં મને વાર નહિ લાગે. અહીં અમારી સત્તા છે તે ધ્યાનમાં રાખીને ખેલ, તું રાત્રિભાજન કરવા તૈયાર છે કે નહિ ? ” આમ કહી શસ્ત્ર તૈયાર કરે છે.
આવા સમયે ખરેખર માણસ તેની કસેટીમાંથી ચલિત થઇને પેાતાની ટેક પણ વિસરી જાય છે. તેનું મુખ્ય કારણ મરણને હોય છે, પણ આ અતિથિ તેવા ન હતા, તેણે મૃત્યુને પણ
ભય
ભય રાખ્યા વિના ધીમા પણ મક્કમ સ્વરે નમ્રતાથી જવાબ આપ્યા. “ મહેરબાન ! માફ કરજો, આપ ખુશીથી મારો વધ કરી શકો છે, મને મરણને ભય નથી, પણ પ્રતિજ્ઞાભગના મહાન ભય છે, તેથી હું કોઇ પણ સ ંજોગોમાં મારી રાત્રિભોજનની પ્રતિનાતા બગ કરવાને તૈયાર નથી, આપનેે જે કરવું હોય તે આપ કરી શકેા છે, મને જીવનના માડ
