Kalyan 1948 02 Ank 12

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir

Page 7

દ્રવ્યગુણપર્યાયના રાસ
જીના મતે પણ પુણ્ય એ એકાન્ત ચેતન દ્રવ્યથી ભિન્નજ હાવાથી કઇરીતે રઝડાવી શકે? એ કે ધક્રિયાથી એકલા પુણ્યબંધ થતા જ નથી. પણ પાપના · ક્ષય પણ થાય છે. હિંસાથી બાંધેલું પાપ ધાવું હશે તે જીવદયા પાળવી જ પડશે. પછી તમે એને આશ્રવ કહા કે ગમે તે કહેા. એજ રીતે બ્લુ, ચેારી વિષયવિલાસ વિગેરેથી બાંધેલા પાપના ક્ષય માટે તે તે પાપાના વિરામરૂપ અણુવ્રત કે મહાત્રતાને આશા લેવા જ પડે છે. અરે, ખુદ સ્વામીજી જ કહે છે કે, જે ભાવે જીવ ખાંધે તે ભાવે ન છેડે પણ તેના વિરાધી ભાવે છેાડે; આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે, આત્મકલ્યાણના અર્થી આત્માઓએ કલ્યાણકારી એવી ધ`ક્રિયાઓ પ્રાણાંતે પણ ન મુકવી.
અહીં દરેક એ વસ્તુ પણ ખ્યાલમાં રાખવી કે, સસાર અને મેક્ષ એ બન્ને આત્માના વિભાવ અને સ્વભાવ અવસ્થારૂપ પર્યાયેા છે. આ બન્ને પપૈયામાં આત્માને ઉપાદાન કારણ છે. આત્મામાં રહેલા વિભાવ પર્યાયમાં પાપક્રિયાએ એ નિમિત્ત કારણ છે, અને સ્વભાવ પર્યાયમાં ધર્મક્રિયાએ એ નિમિત્ત કારણ છે. ઉપરાત નિમિત્ત કારણેાએ ઉપાદાન કારણભૂત એવા આત્મા ઉપર સારી–નરસી અસર કરે છે અને એને અંગે ઉપાદાન કારણરૂપ આત્માની પ્રગતિ કે પીછે હા થાય છે. અહિં એક એ વાત પણ ખુબ જ લક્ષમાં રાખવી કે, ઉપાદાન કારણ, નિમિત્ત ઉપર ઉપકાર કરી શક્તું નથી. પણ નિમિત્ત કારણે। જ ઉપાદાન ઉપર ઉપકાર કરે છે. માટી ઉપર કુંભાર જેમ ક્રિયા વિશેષે કરી ઘટ મનાવે છે, કપાસમાં તન્તુવાય જેમ ક્રિયાવિશેષ કરી પટ બનાવે છે; તેમ આત્મારૂપ ઉપાદાન કારમાં ધર્મક્રિયા :વિશેષે એ ઉપકાર કરી આત્માની પૂર્ણ સ્વભાવ અવસ્થામાં સાધક અને છે.
(૪) જે કાળે જે દ્રવ્યને જે પર્યાય થવાને। હાય તે કાળે તે દ્રવ્યના તેજ પર્યાય થાય એ વાત જો એકાન્તે ગ્રહણ કરવામાં આવે તે જૈનશાસન એકલા ભવિતવ્યતા વાદને માનનાર છે. એમ ખની જાય, અને એથી તે શાસ્ત્રક્તિ માનેલ કાળ, સ્વભાવ, કર્મ અને પુરૂષાર્થ રૂપ પાંચ સમવાયની માન્યતા
: ૪૧ :
જીડી રે. શાસ્ત્રોમાં પ્રશ્ન કરવામાં આવ્યા છે કે, અભવ્ય આત્માએ મુક્તિએ કેમ ન જાય? તેના સમાધાનમાં લખ્યું છે કે, સ્વભાવ રૂપ કારણ નથી માટે દુવ્યા અને ગુરૂકર્મી આત્માએ મુક્તિના અભિલાષી દુભવ્યપણામાં કે ગુરૂકર્માંપણામાં કેમ નથી બનતા? તેને પણ જવાબ એ છે કે, હજી એ વેાના કાળ પાયેા નથી, અને એથી કમ' લઘુતા આદિ ગુણાને એ બિચારા પામ્યા નથી. આ અને આવી બીજી અનેકરીતે એકેક કારણની મુખ્યતા તે તે કાણે શાસ્ત્રોમાં બતાવી છે, અને એથી જ કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, કર્મ અને પુરૂષા એ પાંચે કારણે કાર્ય માત્રમાં સાધક છે એ વાત સિદ્ધ થાય છે.
જે કાળે જે દ્રવ્યના જે પર્યાય થવાના હોય તે કાળે તે દ્રવ્યને તે પર્યાય થાય, એવું માનનારે તે એને ઉપયાગ ખાવા-પીવામાં, પહેરવા–એઢવામાં, અને માંદા હોય ત્યારે સરજન ડાક્ટરા ખેલાવવામાં કર્યો અને એમાં આત્માની પ્રમાદદશાની મુલાત પણ ન સ્વીકારી. કેવી અજ્ઞાનતા !
રાત્રે ખાતા હોય અને કાઈ પૂછે કે, ભાગ્યશાળી ! શું કરે છે ? ત્યારે કહે કે, આ ફાળે ભેાજનરૂપ પુદ્ગલ દ્રવ્યના આ પર્યાય થવાનેા હશે. કાઈ પૂછે કે, માંદા છે! માટે ડાકટર એલાવ્યાને ? તેજ વખતે કહે ના ભાઇ ના, એતે ડેાકટરને આ વખતે આજ પર્યાય હશે માટે આવ્યેા. આ જાતિની માન્યતાથી ખાવા-પીવામાં, પહેરવા–એઢવામાં નિરંકુશતા વધી. ધ્યાન રાખવું કે, ભવિતવ્યતાવાદ એ વિષયવિલાસ, રંગરાગ કે મેાજમજાહને પાવા માટે નથી, પણ આત્મા ઉપર આવી પડતા ઘેર ઉપસર્ગો અને પરીષહેાને સહન કરતી વખતે વિવેકપૂ મનેમંથન કરવા લાયક છે.
(૫) સ્વરૂપ-રમણુતા જ જો . ધર્મ માનવામાં આવે તે વિકલ્પ સ્વરૂપ સધળી ક્રિયા અધમ જ હરી અને એથી સ્વામીજી સવાર અને સાંજ જે વ્યાખ્યાન આપે છે તે પણ અધમ. સીમ Üસ્વામીના મદિરમાં સ્તુતિ ગવાય છે તે પણ અધ. સાનગઢના આશ્રમમાં થતી વાતચીત, ચર્ક્સ, પ્રશ્નોત્તરી વિગેરે સધળું અધર્મ જ ઠરે છે. અરે, સ્વામીજી