________________
: ૪૩૮ :
તેમાં શૂળીસજામણી શૂળીઉખડામણુ વિ. થી માંડી પાંચ રક્ષકા સાથે શૂળી તથા શૂળીગર મેાકલવાના વાહન, વાટખર્ચી તથા ભાડાભથ્થા જાતવળતના ૧૫૦૦) કારી ખર્ચ અંદાજવામાં આવ્યા હતા.
હજીરશ્રી, એ અંદાજ જોઈને ચાંકયા.‘૧૫૦૦ કારી! એ કમબખ્ત કેદીની એટલી દમડી ચ કિંમત નથી ! ના એ ખર્ચ કદી ન થઈ શકે. પ્રત્યેક પ્રજાજન પર અડધી કારીના શૂળી-વેશ નાખી આ ખર્ચ કાઢવા પરવડે તેમ નથી. કારણ કે નવા કરથી પ્રજા ત્રાસી જશે. ‘ પ્રધા નજી ! કાંઇ મારગ કાઢો. ’
ફ્રી મંત્રીમ’ડળ મળ્યું તથા ઓછા ખર્ચે આ પ્રસંગ ઉકેલવાના પ્રશ્ન હાથ ધર્યાં. ન્યાયમંત્રીએ સૂચવ્યું: ‘આપણા લશ્કરમાંથી કઈ હિંમતવાન સૈનિક આના શિરચ્છેદ ન કરી શકે ? ’
6
પ્રધાનજી સસ્મિત મેલ્યાઃ ' ધન્યવાદ ! સરસેનાપતિને હાજર કરા, ’
સેનાપતિ હાજર થયે મત્રીજીએ તેમને સીધા જ પ્રશ્ન કર્યાં; · આ ખૂનીને દેહાંતદંડ કરવા શક્તિમાન એવા કોઇ સશસ્ત્ર સિપાઇ તમારા લશ્કરમાં નથી શું? યુદ્ધમાં તે તમે સનિકા એક-બીજાનાં ગળાં કાપતાં અચકાતા નથી ! એ જ તમારે ધમ છે, અલમત્ત. તે આ કાર્ય તે પ્રમાણમાં તદ્ન સહેલુ છે. ’
સેનાપતિએ લશ્કરમાં આ વાત કરી, મંત્રીજીને જાહેર કર્યુ. - કાઇ સૈનિક આ કામ કરવાને ખુશી નથી કારણ કે ઠંડે લેજે ગળું કાપવાના એમને મહાવરા છે નહિ. વળી મારી યાદદાસ્ત મુજબ તાજેતરમાં કાઇ યુદ્ધ થયું નિહ હાવાને કારણે એમની આ દિશામાં તાલીમ પણ નહિવત્ ગણાય, સાહેખ !’
હવે કરવું શું ? આ જટિલ પ્રશ્નના ઉકેલ
મહા
આણવા મ’ત્રીમડળે એ ટંટાખાર સભ્યાની એક પેટાસમિતિ નીમી. પખવાડિયા પછી સમિતિમાંથી બહુમતીની એવી ભલામણ થઈ આવી કે, તહેામતદારની દેહાંતદંડની સજા ઘટાડી આજીવન સખ્ત કેદની સજા મજુર કરાવવી. આથી એક કાંકરે એ પંખી મરશે; નૃપતિની રહેમ દિલીના એક વધુ પુરાવા પ્રજા સમક્ષ પ્રદશિત થશે તથા શૂળીના ખરચાળ મો પણ ઘટી જશે. રાજા સાહેબે ખુશી થઇ આ સલાહ માન્ય રાખી.
હવે એક નાનકડા વાંધા જ બાકી રહ્યો. રાજ્યમાં આવા ભયંકર કેદીને પૂરી રાખવા માટે એકેય મજબુત કેદખાનું ન હતું. અલબત્ત, રખડતાં ઢારાને પૂરી રાખવાના એક નાના વાડા હતા, જે ગાળાગાળી કે થેાટથપડાકના ગુનેગારા માટે કાચી કેદ તરીકે ક્વી ક્દી ઉપયાગમાં લેવાતા. પણ આ ત્રાસદાયક ગુના માટે એ ચેાગ્ય શિક્ષાસ્થાન ન ગણાય. ઘણી તપાસને અંતે એક વૃદ્ધવિધવાના મકાનના અધ ભાગ ભાડે રાખી ત્યાં કેદીને રાખવા, એમ . ત્યાં એક ચાકીદાર રખાયા; ચાકીદાર રાજરસેાડેથી પેાતાનું તથા કેદીનું ભાણું લઇ આવતા. અને ફાઝલ સમયમાં અને સાગઠાબાજી રમતા. આમ એક વર્ષ ચાલ્યું.
વર્ષ પુરૂં થયે રાજ્યના નીપજ-ખર્ચના હિસાબ તપાસતાં એ ચતુર રાજવીએ ખર્ચપાસામાં એક નવીન રકમ ઉમેરાયેલી જોઈ. એ કાંઈ નાની–સૂની રકમ ન હતી. કેદીની ઓરડીનું ભાડું, ચાકીદારના પગાર, બંનેની ખાધા-ખારાકી વિ. થઈ ૮૦૦) કેરી ખ થતા હતા.
નૃપતિ ખુબ ચિડાયા. આમ તે આને કયારે ય અંત આવશે ! અત્યારે આ દુષ્ટ છે.
