________________
હું, કાકા ને કીકાભાઇ
અને શક્તિઓના ગવમાં ખીંચ-તાણુ કરતા રહેશે તે સમાજમાં બન્ને વચ્ચે સંધર્ષણ ચાલુ રહેશે. અને એથી સમાજમાં ક્રાઇપણ ઉપયાગી કાર્યો નહિ
જ
થઈ શકે.
મારૂં સાંભળીને જાણે કાકાને ભારે પૌરસ ચઢયુ હાય તેમ તેમણે મારા પર ચલાવ્યું; વાતુ મગન ! વાહ, તું જાણે ડાહ્યો. અમે તે કાંઇ હમજતા જ નહિ હોઇએ એમને ? તું સમાજના ઉપયાગી કાર્યોની વાત કરે છે; પણ આજે ઉપયાગી કે નિરૂપયેાગી કયુ કા થાય છે તે તે બતાવ? સાધુએમાં પણ પરસ્પર સંધણુ, શ્રાવકામાં પણ પરસ્પર સંધ ́ણુ, આ બધી અથડામણેામાં સમાજ, ધમ અને શાસનના હિતને કાણુ યાદ કરે? મેં તે તમને પહેલાં એજ કહ્યું હતું કે, જો બધા ડાઘા શાણા અને શાસનના ભાવિને દી દષ્ટિથી જોનારા આચાય દેવેશ શ્રાવક્રા અને સમાજના વિચારક આગેવાના સંગઠન સાધે તેા સમાજ અને શાસનના માટે ધણું ઘણું થઇ શકે તેમ છે, પણ આજે આપણે આ બધું ભૂલી ગયા છીએ એવું કેમ ?
કાકાનું ગાડું ચીલા ઉપરથી ઉતરી આમ નવી દિશામાં ધકેલાયું. જુવાનીયાઓની વાત પરથી કાકા; સમાજ અને શાસનની અરાજક દશા પર ઉતરી પડયા. આથી મારા વિચારે જણાવવાની ઉમદા 1ક મેં ઝડપી લીધી. મેં કહ્યું, ‘કાકા’ તમે કહે છે તે સાવ સાદી વાત છે. સમાજમાં સંપ થવા અનિવાર્યું છે. પણ આપણા સમાજમાં કદાચ સહુ એકમત ન થઈ શકે, પણ મતભેદની સાથે મને ભેદ ન હાવા જોઇએ. આજે આપણા રાજકારણમાં જીએ! જયપ્રકાશનારાયણ અને ગાંધીજી, સરદાર વલ્લભભાઈ અને રાજગેાપાલાચારી—આ બધા પરસ્પર વિરૂદ્ધ વિચારના હાવા છતાં ભેગા બેસી શકે છે, વિચારેાની આપ-લે કરી શકે છે અને દેશના હિતને ઉપયેાગી વાતે પણ સહૃદયતાથી કરી શકે છે, તે આપણે, શા માટે એક ન થઇ શકીયે ? શા માટે શાસનની ઉન્નતિ માટે એક જ સ્થાને બેસી વાટાઘાટા ન કરી શકીયે? મને આ હકીકતથી વારંવાર મનદુઃખ થઈ
૨
: ૪૧૫ :
આવે છે. આજે આપણા શાસનનાયકા આ બધી પરિસ્થિતિને વિચાર કરે તે કાંઈક સુધારા થઇ શકે, બાકી કાળજ એવા છે કે, ન ધારેલું થઇ જાય અને ધારેલું વણસી જાય'. કાકાના જવાબમાં મેં મારી નમ્ર માન્યતા જણાવી દીધી; પણ મારા કરતાં જેમને અનુભવ વધુ વિશાળ અને પ્રૌઢ છે તે કીકાભાઇ મારૂં અધુરૂ' પુરૂ' કરવાના ઇરાદે મારા જવાબમાં ખેલ્યા, ‘મગનભાઈ ! તમે કહા છે, તે બધુ બને, એમાં કાંઇ જ શક નથી, પણ એને અંગે એકલા આપણા આચાર્ય મહારાજા જવાબદાર છે એવું નથી. તેએના કરતાં વધુ જવાબદારી મારા ખ્યાલ પ્રમાણે આપણા જેવા ગૃહસ્થાની છે. ગૃહસ્થા જો શાસન, સમાજ અને ધર્માંતે માટે સધળું સેાંપીદેવાની તાકાત કેળવે અને તે માટે ચેાગ્ય આંદેલને સમાજમાં ઉભા કરે તે। પરિણામ સારૂ આવે. આ કાÖમાં જો આપણે કુનેહ મેળવીયેતેા આજના સુધારકા પણુ અંતરથી જરૂર આપણને ધન્યવાદ આપે. બાકી એ લોકા આજે જે રીતે પેાતાની ધારેલી ધારણાઓમાં દિનપ્રતિદિન પ્રગતિ કરતા જાય છે, તે આપણે સારૂ ઉમદા આદર્શ પૂરા પાડે છે. આપણે કશુંજ કરી શકયા નથી, કદાચ કરી શક્યા હશું તે તેમાં પરિણામે મૂળસ્થાને આવી ગયા હશું. જ્યારે સુધારકાએ પેાતાના ધ્યેયને અનુરૂપ ઘણી જ સાધના કરી છે, તે। આપણે બધી રીતે પાછા પડ્યા છીએ. આ સ્થિતિમાં આપણે સક્રિય સઘળું કરવા માટે જાગૃત રહેવુ જોઇએ. ’
કીકાભાઈની વાતા સાંભળતાં મને અને કાકાને એમના વિચારામાંથી નવું જાણવા જેવું મલ્યું. કાકાના હૃદયમાં જે જે શંકાઓ ધર કરી રહી હતી. તેને થાડાધા જવાબ આમાંથી એમને મળી રહ્યો હાય એમ મને લાગ્યું. સમય થઇ ગયા હતા અને મારે મારા અંગત કામકાજ માટે ધાટકીપર જવાનું હેાવાથી મેં કાકાને કહ્યું, માફ કરો, મારે ટાઇમ થઇ જાય છે, ફરી કાઈક અવસરે આપણે મળીશું. કાકા અને કીકાભાઈ રહેવારના ખાણાને ઈન્સાફ આપી, મારે ત્યાંથી છૂટા પડયા.
માદ
