________________
૨૨
સંત કબીર
સ્વરૂપ મોક્ષ જ સત્ય છે. તે અવિવેકીને માટે દૂરથી દૂર છે.
સાહિત્ય
તેમના સાહિત્યમાં તેમણે સ્વહસ્તે લખેલો બીજક ગ્રંથ ભારતીય ધર્મસાધનમાં તત્ત્વજ્ઞાનની આધ્યાત્મિક ચેતનાના સર્વોચ્ચ શિખર પર આરોહણ કરવા માટેનું એક પરમ ઉત્કૃષ્ટ સાહિત્યસાધન મધ્યયુગના આધ્યાત્મિક તત્ત્વની અપરોક્ષ અનુભૂતિનો પ્રેરક આમજનતા માટેનું હિંદી ભાષામાં આધુનિક ઉપનિષદ્ છે. તે વાણીમાં એક અનિર્વચનીય સૌંદર્ય રહેલું છે. તેની અભિવ્યક્તિ હૃદયના ઊંડાણમાંથી સીધી આત્મપ્રેરિત છે. તેમાં આત્માનો દિવ્ય સંદેશ તથા સ્વરૂપ-આનંદનો રસ ભરેલો છે. તે અમૃતના પાનથી જડ પણ ચેતનતા પ્રાપ્ત કરી ચેતનમાં તન્મય થઈ જાય છે. તે રામરસાયણથી તરબોળ છે. તેના પાનથી સમસ્ત ભાવનાઓ, કલ્પનાઓ, વાસનાઓ, તૃપ્ત થઈ, શાંત થઈ મનુષ્યને નિર્વાણપદ - જીવનમુક્તિનો આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે.
-
બીજક
તે ગ્રંથની આજ સુધીમાં ઘણી ટીકાઓ મહાત્માઓ દ્વારા જુદાં જુદાં દૃષ્ટિબિંદુથી કરવામાં આવેલી છે. તેમાં રિવાંનરેશ શ્રી વિશ્વનાથસિંહજીની ટીકા, ધનૌતી મઠના આચાર્ય શ્રી ભગવાનદાસજી સાહેબની સંક્ષિપ્ત ટીકા ત્રિજ્યા, બુરાનપુરના આચાર્ય મહાત્મા સંત શ્રી પૂરણદાસજી સાહેબની ભાવાર્થ ટીકા, વિદ્વતચક્રચૂડામણિ, પરમ પૂજ્ય સદ્દગુરુદેવ સ્વામીજી શ્રી હનુમાનદાસજી સાહેબ ષશાસ્ત્રીજી પદ્મવાકયાર્થદીપિકા શિશુબોધિની ટીકા, સ્વાનુભૂતિ સંસ્કૃત
