________________
૪ર
સંત કબીર પ્રબળ શત્રુરૂપ ઇન્દ્રિયોને શ્રવણ વિચારાદિયુક્તિથી સાધો - વશમાં કરો. ઇન્દ્રિયો વશમાં ન હોય તો ઘણી ઉપાધિ થાય છે. તેમાં પણ મન રાજા છે. અંતઃકરણરૂપ છે તે વશમાં ન રહેવાથી અન્ય ઈન્દ્રિયોને પણ તે દુષ્ટ વિષયોમાં સંલગ્ન કરે છે. તેથી પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો અતિ અસાધ્ય બને છે. કર્મેન્દ્રિયો પણ તેમના અધીન છે. તેથી વિચારાદિથી મનની સાધનાપૂર્વક ઈન્દ્રિયોને વશીભૂત કરવી જોઈએ. તેમ કરવામાં ઇન્દ્રિયોની સહાયક આશાનો પણ નાશ કરવો જોઈએ. ૨૦
મારો આશા સાંપીની, જિન ડસિયા સંસાર, તાકી ઔષધિ તોષ હૈ, યહ ગુરુ મત્ર વિચાર. ૨૧ આશારૂપી સર્પિણીઓ અર્થાત્ ભોગ, વિષય, લોકાદિની આશાઓએ સંસારીને ડસી લીધો છે. વિવેકાદિ શૂન્ય બેસૂધ કરેલો છે, કામીનો કામ ઉપભોગથી શાંત થતો નથી, પરંતુ અગ્નિમાં આહુતિની માફક તે વધતો જ રહે છે. કામ્ય વસ્તુની ઈચ્છા કરનારને જો વિષય પ્રાપ્ત થાય છે તો પુનઃ તેનાથી પ્રબળ બીજી ઈચ્છા તેને બાણની માફક પીડિત કરે છે. તેથી વિષયાદિની આશાને મારો – નિવૃત્ત કરો - સદ્ગુરુની પ્રાપ્તિ, વૈરાગ્ય, મોક્ષાદિની આશા તો કર્તવ્ય છે કારણ તેની પ્રાપ્તિ આદિથી તે સ્વયં નિવૃત્ત થાય છે, જ્યારે અચાન્ય વિષયોની આશા વધતી જ રહે છે. તેથી તેના નિવારણ માટે ઔષધિરૂપ સંતોષ છે. અને તે ગુરુના મંત્રોની વિચારણાથી પ્રાપ્ત થાય છે. જેમ મલિન દર્પણમાં મુખ દેખાતું નથી, તેમ સંતોષરહિત અશાંત પ્રબળતાથી વિવશ ચિત્તમાં જ્ઞાન પ્રકટ થતું નથી. તેથી સંતોષ જીવનમાં એક રસાયણરૂપ છે. આશાના ત્યાગપૂર્વક
