________________
સદ્ગુરુ કબીર સાહેબ
૩૧ દુઃખનો ક્રમ નિશ્ચિત છે માટે મધ્યમ અવસ્થામાં જીવન વ્યતીત કરવું શ્રેયસ્કર છેઃ
સહજ મિલા સો દૂધ બરાબર, માંગ લિયા સો પાની,
ખેંચ લિયા સો રક્ત બરાબર, કહૈ કબીર બાની. સહજતાથી પ્રાપ્ત થાય તે અમૃતતુલ્ય ચિત્તની શાંતિ પ્રદાન કરે છે જ્યારે માગવાથી પ્રાપ્ત કરેલી વસ્તુમાં પૂર્ણાનંદ મળતો નથી. અને જેને માટે ખેંચતાણ કરવી પડે તે તો અતિશય દુઃખપ્રદ છે. તેથી સ્વાભાવિક રીતે જે પ્રાપ્ત થાય તેમાં સંતુષ્ટ રહેવું જોઈએ.
ચાહ ગઈ, ચિંતા ગઈ, મનુવા બેપરવાહ,
જાકો કછુ ન ચાહિયે, સો શાહનપતિ શાહ. તેથી ઈચ્છા, કામનારહિત અવસ્થા શ્રેષ્ઠ શહેનશાહ જેવી સ્થિતિ છે. તેને દુઃખ લેશમાત્ર રહેતું નથી.
માનવ માનવ વચ્ચે ઊંચનીચનો ભેદ પણ માનવસર્જિત કલ્પિત છે. “મા કૃત, નૃછા વળ દૃ તિ મૃતઃ” | સત્યયુગમાં મનુષ્યોની હંસ નામની ફક્ત એક જ જાતિ હતી, એમ મનુસ્મૃતિનાં લખેલું છે. વર્ણાશ્રમ ધર્મની પ્રણાલિકા તથા ઊંચનીચના ભેદ પાછળથી રચેલી સામાજિક વ્યવહાર માટેની સ્થિતિ છે. જન્મથી તો સર્વ શૂદ્ર જ હોય છે. સંસ્કારથી તે દ્વિજ કહેવાય છે, અને વેદાભ્યાસથી વિપ્ર કહેવાય છે, અને બ્રહ્મજ્ઞાની બ્રાહ્મણ કહેવાય છે. વળી ચારે વર્ણમાં હરિજન, હરિના ભક્ત શ્રેષ્ઠ માનવી છે. મહાભારતમાં પણ શ્રી પચભક્તની શ્રેષ્ઠતા તે હરિભક્તિનો જ પ્રભાવ છે. તેથી કબીર સાહેબે કહ્યું છે કે
