________________
३२. हिंसेचे कमी-अधिक फळ
'अमृतचन्द्र' आचार्यांनी हिंसक, हिंस्य, हिंसा आणि हिंसाफल यांचे जे सूक्ष्म वर्णन केले आहे, त्याचे 'सार' आज समजून घेऊ.
दुसऱ्याविषयी राग-द्वेष इ. विकार मनात उद्भवले की 'भावहिंसे'ला आरंभ होतो. आपल्या शुद्ध आत्मस्वरूपाचा त्याने घात होतो. दुसऱ्याच्या घातापेक्षा भावहिंसा', आपलेच नुकसान अधिक करते. खूप काळजी घेऊनही किडा, मुंगी, ढेकूण इ. चिरडले गेले तर हिंसादोष नाही. तेथे 'द्रव्यहिंसा' (शारीरिक हिंसा) आहे पण 'भावहिंसा' नाही.
१) लुटारू रात्रभर टपून बसला. वाटसरू आलाच नाही. मनातील हिंसाभावामुळे प्रत्यक्ष हिंसा न करताही लुटारूला हिंसादोष लागतो.
२) कोणाला खूप यातना देण्याचे मनात आहे. काही कारणाने देता आल्या नाहीत. 'बघून घेईन' असे म्हणून त्याला सोडले तरी तीव्र पापबंध होतो.
३) सामान्यत: शेत राखण्यासाठी गोफण फिरवली. चुकून दगड पाखराच्या वर्मी लागला. हिंसेचे तीव्र' पाप लागणार नाही. कारण हेतू तसा नव्हता. ___४) एकाने सूडबुद्धीने खुनाची योजना केली. गरीबी व पैशांच्या लोभाने इतरांनी साथ दिली. खुनाच्या योजकाला अतिशय तीव्र तर साथीदारांना कमी तीव्र पापबंध होतो.
५) एकजण दुसऱ्याला भर रस्त्यात त्वेषाने मारपीट करीत आहे. काहीजण आनंदाने तमाशा पहात आहेत. काहीजण हळहळत आहेत तर काहीजण मारणाऱ्यास अडवीत आहेत. क्रमाक्रमाने त्यांना कमी-कमी पापबंध लागतील.
६) दयाबुद्धीने पोटाचे ऑपरेशन करणाऱ्या डॉक्टरला पुण्यबंध होतो तर द्वेषाने पोटात सुरा खुपसणाऱ्यास तव्र पापबंध होतो.
७) चांगले संस्कार करण्यासाठी मुलांना सौम्य शिक्षा दिली. मनातील सद्भावामुळे पापबंध तर नाहीच पण पुण्यबंध होईल.
हा नीती, सदाचार व अध्यात्माचा प्रांत आहे. इथे वरवर दिसायला गन्हा समान असला तरी शिक्षा (पापबंध) समान नाही.
**********
