Jain Shikshavali Jivannu Dhyey

Author(s): Dhirajlal Tokarshi Shah
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir

Page 8

જીવનનું ધ્યેય જીવન એ કલ્પના કે સ્વપ્ન નથી પણ એક જાતની ક્રિયા છે, તે આપણે રેજના અનુભવથી બરાબર જાણી શકીએ છીએ. “હું જીવું છું” કે “અમે જીવીએ છીએ, એમ કહેવાનો અર્થ એ જ છે કે “મારામાં–આપણામાં જીવનની ક્રિયા ચાલી રહેલી છે. •
આ જીવવાની ક્રિયા પ્રાણીઓમાં હોય છે, પણ જડ પદાર્થોમાં હતી નથી. આ ગાય જીવે છે, ” “આ પારેવું જીવે છે,” એમ આપણે કહીએ છીએ, પણ “આ લાકડી જીવે છે,” “આ છત્રી જીવે છે” કે “આ જોડી જીવે છે,” એમ આપણે કહેતા નથી.
જે પ્રાણને ધારણ કરે તે પ્રાણી કહેવાય છે, એટલે આપણે પ્રાણથી પરિચિત થવું જોઈએ. કેટલાક કહે છે કે ઉણતા એ જ પ્રાણ છે અને તે સૂર્યમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે. તેને માટે શાસ્ત્રમાં હિરણ્યગર્ભ એ શબ્દ વપરાયેલ છે. કેટલાક કહે છે કે વાયુ એ જ પ્રાણ છે. તેની સાબીતી એ છે કે જે પ્રાણી શ્વાસોચ્છવાસ લેતું બંધ થાય તે તે સદ્ય મરણ પામે છે. કેટલાક કહે છે કે પ્રાણુ એ એક જાતને સૂક્ષ્મ પદાર્થ છે અને તે રુધિરશુદ્ધિ વગેરે જીવનેપગી કાર્યો કરે છે. આમ પ્રાણ વિષે ઘણા મતે પ્રવર્તે છે, પરંતુ ઊંડે વિચાર કરવામાં આવે તે તેનાથી આપણાં મનનું સમાધાન થઈ શકતું નથી. '
જે ઉષ્ણુતા એ જ પ્રાણ હોય અને તેનાથી જ જીવન સંભવિત બનતું હોય તે મૃત્યુ પામેલા પ્રાણીને ચેગ્ય પ્રમાણમાં ઉણતા આપવાથી તે સજીવન થવું જોઈએ, પણ