________________
-
*
જીવનનું
ધ્યેય
વધારે હોય છે અને નવ પ્રાણ હોય છે, તેને આઠ પ્રાણ ઉપરાંત શ્રોત્રેન્દ્રિય વધારે હોય છે. જેને દશ પ્રાણ હેય છે તેને આ નવ પ્રાણુ ઉપરાંત મને બળ પણ હોય છે.
આત્મા જીવનશકિત ધારણ કરવાના ગુણને લીધે જીવ કહેવાય છે. તેથી જ જૈનન મહર્ષિઓએ તેની વ્યાખ્યા કરતાં જણાવ્યું છે કે “કવિતવાન, નીતિ, કીવિષ્યતીતિ કીવ: –જે જીવનવાળે છે, જીવે છે અને જીવશે તે જીવ જાણવે.”
જન્મ એટલે જીવનની શરૂઆત અને મરણ એટલે જીવનને અંત, એમ માનીને આપણે સઘળે વ્યવહાર ચલાવીએ છીએ, પણ તકની કટી પર એ ટકી શકે તેમ નથી. “જે જન્મ એ જ જીવનની શરૂઆત હેય તે બધાં બાળકે સરખાં કેમ નહિ? દરેકનું વ્યક્તિત્વ ભિન્ન શા માટે?’ એ પ્રશ્ન આપણી સમક્ષ ખડો થાય છે. તેને ગંભીર વિચાર કરતાં એ નિર્ણય પર આવવું પડે છે કે “દરેક બાળક જન્મતી વખતે પિતાની સાથે સંસ્કારની કેટલીક મૂડી લેતું આવે છે.”
સંસ્કારની આ મૂડી તેને ક્યાંથી પ્રાપ્ત થઈ? તેના ઉત્તરમાં આપણે ભૂતકાલીન જીવન તરફ અંગુલિનિ દેશ કરે પડે છે, અર્થાત્ ભૂતકાળમાં જે જીવન જીવાયું, તેમાંથી સંસ્કારની મૂડી એકઠી થઈ અને તે નવા જન્મવખતે સાથે આવી.. | ‘ભૂતકાલીન જીવન કયારે શરુ થયું?” તેને જવાબ કેઈ આંકડાથી માગે તે આપી શકાય એવું નથી, કારણ કે તે માટે વર્ષો કે સદીઓની જે સંખ્યા દર્શાવવામાં
