________________
જીવનનું ધ્યેય સ્તુતિ, જપ, મંત્રારાધન વગેરેથી નહિ ધારેલાં કાર્યો તરત સિદ્ધ થયાના દાખલાઓ પણ વિપુલ સંખ્યામાં જોઈ શકાય છે. -ધર્મ પર થતા આક્ષેપનું નિવારણ
આજે કેટલાક ધર્મનાં નામથી ભડકી રહ્યા છે, કારણ કે તેમને વારંવાર એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે તે એક પ્રકારનું અફીણ છે, એક પ્રકારને નશે છે અને તે જેને ચડ્યો તેનું આવી બન્યું. એ નશાના પ્રતાપે ખૂનખાર યુદ્ધો થયા છે, અનેકનાં લોહી રેડાયા છે અને જુદાઈની દિવાલ ઊભી થઈ છે, માટે રાજ્યમાંથી, શિક્ષણમાંથી, સાહિત્યમાંથી તેને ભૂંસી નાખવું જોઈએ અને તે માટે પદ્ધતિસરના પ્રયત્ન ચાલુ છે. આ વાતાવરણમાં કાચી બુદ્ધિના મનુષ્ય ધર્મના નામથી ભડકી જાય, તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. પરંતુ તેમણે જાણવું જોઈએ કે આ તે એક જાતને પ્રચાર છે અને તે જાણીબૂઝીને જ કરવામાં આવે છે. બાકી તેમની દલીલમાં કઈ વજૂદ નથી.
આ પ્રચાર કરનારાઓને એમ પૂછવામાં આવે કે તમે ધર્મ કેને કહે છે? તે તેઓ સંપ્રદાય, ક્રિયાકાંડ, અમુક પ્રકારની માન્યતા, આવી આવી વાત આગળ કરશે, પણ ધર્મ એ સદાચારની શાળા છે, સંયમની કલેજ છે કે ઉત્તમોત્તમ વિચારેને પિષનારી એક મોટી યુનિવર્સિટી છે, એમ કદી પણ કહેશે નહિ. એમ કહે તે ખંડન થાય શી રીતે? પરંતુ આપણા પૂર્વ પુરુષોએ ધર્મની જે વ્યાખ્યા કરી છે તે સાંભળે અને પછી મનમાં નકકી કરે કે ધર્મ
