________________
જીવનનું ધ્યેય
પાંચ ઇંદ્રિય, ત્રિવિધ બળ એટલે કાયબળ, વચનબળ, અને મને બળ, નિઃશ્વાસ અને ઉવાસની ક્રિયા અર્થાત્ શ્વાસે શ્વાસ તથા આયુષ્ય, એ દશ પ્રણે જિન ભગવતેએ કહેલા છે. તેને વિયેગ કરે તે હિંસા છે.”
પ્રાણનું આ સ્વરૂપ જાણવાથી આપણે જીવન અને મૃત્યુને સાચા અર્થ સમજી શકીએ છીએ ને વિવિધ પ્રકારની હિંસાથી પણ બચી શકીએ છીએ.'
હવે એક દષ્ટિપાત આજના વિજ્ઞાન તરફ કરીએ અને તે મૃત્યુની કેવી વ્યાખ્યા કરે છે? તેનું નિરીક્ષણ કરીએ. તે કહે છે કે “જ્યારે આ માનવશરીરના ખાસ ખાસ ભાગે (Vital parts) જીર્ણ થઈ જાય છે, ત્યારે સમસ્ત યંત્ર બંધ પડે છે. માનવશરીરના ખાસ ભાગે હદય, ફેફસાં અને મગજ છે. જ્યારે કેઈ બિમારી કે દુર્ઘટનાથી આ ભાગ જન્મી કે જીર્ણ થઈ જાય છે, ત્યારે કુદરતી રીતે બધું યંત્ર બંધ પડે છે અને તે જ મૃત્યુ છે.”
આ વ્યાખ્યા પ્રથમ દષ્ટિપાતે ઠીક લાગે છે, પણ અનુભવની કસોટી પર ટકી શકતી નથી, કારણ કે આ જગતમાં એવાં ઉદાહરણે પ્રાપ્ત થયાં છે કે જેમાં ૪૮ કલાક સુધી શ્વાસ તથા હદયની ગતિ એકદમ બંધ રહ્યા પછી પણ મનુષ્ય જીવંત રહ્યા હોય અને એવા પણ ઉદાહરણે મળ્યાં છે કે જેમાં મનુષ્ય ૪૦ દિવસ સુધી એક લાકડાની પેટીમાં રહ્યા પછી પણ જીવતા નીકળ્યા હોય.
આ ઉદાહરણેમાં ૪૦ દિવસ સુધી પેટીમાં બંધ
