Jain_Satyaprakash 1954 06

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 6

એક અનુચિત શીર્ષક
લેખિકાઃ–ડૉ. શા. ક્રાઉએ ઉર્ફે સુભદ્રાદેવી, ગાલિયર
22
૯ મે ૧૯૫૪ના “ ઇલસ્ટ્રેટેડ વીકલી આફ ઈન્ડિયા”ના પૃ૦ ૨૩૫૨માં “ જૈન સાધુ આ શીર્ષકતુ શ્રી. ખીરેન દે મહાદયનું એક ચિત્ર પ્રકાશિત થયું છે. તેમાં ત્રણ ઉઘાડા પગવાલી સાંવગી પુરુષાકૃતિ, લાંબી બાંહવાળા અને ગળાથી પગની ઘૂંટી સુધીના કફની જેવા ધેાળા વસ્ત્રોમાં, અને મુખની આગળ કાઈ જૈન સંપ્રદાયવિશેષના મુનિએની મુખસ્ત્રિકા જેવા પટા ધારણ કરતા ચિતર્યા છે. ત્રણેની વચમાં, મુખ અને આગળના પગ ઊંચા કરીને એક બકરી આવી રીતે ઊભી છે નણે તે કાઈ પૂઠ પકડનારથી ભાગી જઈ ને આ ત્રણ પુરુષોના શરણમાં આવી હાય. ત્રણેમાંની પહેલી પુરુષાકૃતિ પ્રેક્ષકની સન્મુખ ઘુંટણ ઉપર ખેડેલી છે. તેના જમણેા હાથ બકરીની આગળ જાણે આ જાનવર બચાવવાની ચેષ્ટામાં લખાવ્યા છે. બીજી અન્ને પુરુષાકૃતિ ઊભી રહીને બકરીની તરફ અભયદાનની મુદ્રા કરે છે, એક જમણા હાથથી, બીજી ડાબા હાથથી. જે પુરુષાકૃતિ ડાબા હાથથી અભય આપે છે તેના ડાબા ખભેથી એક રંગીન ઝોળી લટકે છે, અને તેના માથા ઉપર એક કાળી ટાપી યા તે કેશના વીંટલા જેવું દેખાય છે.
તે આ ચિત્ર, તેના શીંક ઉપર લક્ષ્ય ન આપતાં ધ્યાનથી નિહાળીએ તો તે પેલી પસ્પેક્ટિવ હીન, સપાટ નવીન ચિત્રરૌલીને અનુસરતું “ અહિંસા ” વિષયનું એક અસરકારક સાક્ષાત્કરણ કહી શકાય તેમ છે.
પરંતુ શીર્ષક સબંધી કહેવુ પડશે કે જેટલા જૈન સંપ્રદાયા વિદ્યમાન છે તેમાંના એક પણ સંપ્રદાયના સાધુઓને માટે આવા વેષ, અર્થાત્ માંહવાલી કફની, રંગીન ઝાળી અને મસ્તકભૂષા અનુમત હોય તેમ નથી તે આબાલગાપાલ બધાય ને સારી રીતે નાત છે. એટલે કાઈ પણ જૈન આ ચિત્રની ત્રણ આકૃતિમાં “ જૈન સાધુઓને ” ઓળખી શકે તેમ બનવાોગ નથી જ. જે આર્ટિસ્ટમાં જૈન સાધુએ પ્રત્યે ખરેખર આટલી બધી ભક્તિ અને આદરભાવ હતા અને તેમનુ અતઃકરણ તેમને પોતાની ભાવનાને ચિત્રરૂપ આપવા પ્રેરિત કરતું હતું તે તેઓએ જૈન સાધુઓને સદીઓથી જૈન સાધુત્વને માટે લક્ષણભૂત અને આદરપ્રેરક વસ્ત્રોમાં જ કેમ નથી બતાવ્યા ? કાર્ટૂનિસ્ટને છેાડીને જે આર્ટિસ્ટ, માની લઈએ રામાયણમાંના કાઈ રાજિને ખમીસ, કાલર અને નેકટાઈમાં, યા આધુનિક જમાનાના કાઈ વિલાયતી રાજદૂતને ધાતી અને પહેરણ પહેરીને, યા કાલીદાસની શકુંતલા, અનુયા અને પ્રિયવદાને ટૅનિસ શર્ટસમાં ચિત્રિત કરશે, એટલે પોતાના વિષય તેની વિશેષતાઓથી વિપરીત શૈલીમાં પ્રદર્શિત કરશે તે પેાતાના ભાવપ્રકાશમાં (કે જે આધુનિક કલાનુ સર્વોચ્ચ લક્ષ્ય માની લે છે) કદી પણ સફલ બની શકે તેમ નથી. આવી રીતે જૈન સાધુઓને આવા ફેન્સી ડ્રેસ જેવી વેષભૂષામાં ચિત્રિત કરવાથી આર્ટિસ્ટે ધણાખરા જાણકાર પ્રેક્ષકોના, વિશેષતઃ જેનેાના મનમાં વિપરીત પ્રભાવ પાડયો છે એમ સભળાય છે. આર્ટિસ્ટ અને વીકલીના તંત્રી મહાદયને કદાચિત આ વાતની ખબરેય ન હાય. એટલે આપણે તેમનું ધ્યાન તે તરફ ખેંચવુ અને નમ્ર પ્રાર્થના કરવી તેઈએ કે તે ચિત્રનું શીર્ષક બદલીને જૈન સમાજને આભારી કરશે.