Jain_Satyaprakash 1954 06

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 7

ધર્યાખ્યાન
[ પરિચય ] લેખક પૂજ્ય પં. શ્રી ધુરંધરવિજ્યજી હિ આ ગ્રન્થ આચાર્યપ્રવર શ્રી. હરિભસૂરિજીએ રચ્યો છે. તેઓશ્રીની રચના એટલે તેની પ્રામાણિકતા માટે કોઈને શંકા કરવાનું રહેતું નથી. છતાં આ ગ્રન્થ એવા પ્રકારનો છે કે પુરાણ પ્રત્યે પ્રેમ અને શ્રદ્ધા ધરાવતા વર્ગને રચે નહિ એટલું જ નહિ પણ દુઃખ ઉત્પન્ન કરે. કેટલીક સાચી વાત બીજાને દુઃખદ થઈ પડે એવી હોય છે છતાં તે કહેવી અનિવાર્ય થઈ પડે છે. આ ગ્રન્થ પણ તેવા પ્રકાર છે. - શ્રી. હરિભદ્રસુરિજી મૂળ-પૂર્વાવસ્થામાં બ્રાહ્મણ હતા એટલું જ નહિ પણ બ્રાહ્મણમાન્ય સર્વ શાસ્ત્રોમાં પારંગત હતા. જૈન દર્શનમાં તેઓ આવ્યા અને તેમણે નિષ્પક્ષપાતપણે ત– યુક્તિથી અનેક અન્ય દર્શનની અસંગત વાતોનું ખંડન કરતા ગ્રન્થ રચ્યા. બુદ્ધિને કસોટીએ ચડાવે ને મોટા વિદ્વાનની વિદ્વત્તાનો મદ ગાળી નાખે એવા તેમના ગ્રન્થ આજ પણ વિદ્યમાન છે. એમના એક એક ગ્રન્થમાંથી કોઈ જુદા જ પ્રકારને પ્રકાશ મળે છે. તેમના બધા ગ્રન્થમાં આ ગ્રન્થ કઈ જુદી જ ભાત પાડે છે.
આ સિવાયના તેમના બીજા ગ્રન્થનું મનન કરીને તેમના વિષે પ્રામાણિકપણે પણ જે કેએ અભિપ્રાય બાંધ્યો હોય તે ક્ષણભર આ ગ્રંથ તેમણે રચ્યો હશે કે કેમ એવી શંકા થઈ આવે, છતાં આ ગ્રન્થ તેઓશ્રીએ રચ્યો છે એ નિર્વિવાદ છે.
આ ગ્રન્થમાં જે વિષય ગુંથવામાં આવ્યો છે તે વાંચતાં ગમ્મત આવે છે, તે સાથે પરાણિક ઉપહાસ પણ ભારોભાર છે તે વાંચતાં એક પ્રકારની ધૃણા પણ ઉપજે છે–પુરાણ પ્રત્યે.
ગ્રન્થમાં જાયેલી વાત ટૂંકમાં નીચે પ્રમાણે છે.
માલવદેશમાં ઉજૈની નગરીની ઉત્તર દિશાએ એક ઉદ્યાન છે. તેમાં દરેક વાતે પૂરા કેટલાક ધૂર્ત કે ભમતા ભમતા આવ્યા. એ લુચ્ચા લેકમાં પાંચ જણા મુખ્ય હતા. તેમાં ચાર પુરુષ હતા અને એક સ્ત્રી હતી. પુનાં નામ-મૂળદેવ, કંડરીક, એલાષાઢ અને શશકએ પ્રમાણે હતાં અને સ્ત્રીનું નામ ખંડવણા હતું. તે દરેકના હાથ નીચે પાંચસો પાંચસો ધૂત કામ કરતા હતા. ખંડવણી સ્ત્રીના હાથ નીચે પાંચસો ધૂર્ત-ઠગારી સ્ત્રીઓ હતી. એમ સર્વ મળી અઢી હજાર ધૂર્તને સમૂહ એકઠા થયા હતા. ઉજજેની જેવી મેટી નગરી એટલે ચારે ચૌટે બધા ફરતા અને આજીવિકા ઊભી કરી લેતા. પણ ચોમાસાના દિવસોમાં એક વખત આઠ-દિવસ સુધી ખૂબ વરસાદ પડ્યો; તેમાં ધૂર્તીનું કામકાજ ભાંગી પડવું. રસ્તામાં કોઈ આવે જાય નહિ એટલે તેઓ કેને ધૂત! છેવટે બધા એકઠા થયા અને ખાવા માટે શું કરવું તેના વિચારમાં પડળ્યા. બધા ભૂખ્યા હતા, કોઈની મતિ ચાલતી ન હતી. ત્યારે મૂળદેવે કહ્યું કે, આપણે જે સાંભળ્યું હોય કે અનુભવ્યું હોય તેની વાત કરીએ અને તે વાત ગમે તેવી હોય છતાં સાંભળનારે તેને પુરાણથી સાબિત કરી આપવી. જે સાબિત ન કરી આપે છે તે બધાને ખવરાવવાનું માથે લે. આ આ શરત પ્રમાણે તેણે સહુ પહેલાં એક વાત કરી.