Jain_Satyaprakash 1952 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 6

૧૭૬ ] શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ : ૧૭ સાધારણમાં જૈનધર્મને પ્રચાર હતું. એ પ્રચાર બૌદ્ધધર્મના પ્રભાવથી જતો રહ્યો. આ સિદ્ધાંત સ્વીકારવાની સાથે ગૌતમ એતિહાસિક વ્યક્તિ હતા એનાં કંઈક સ્વયંસિદ્ધ પ્રમાણુ આપમેળે ઉપસ્થિત થાય છે, તેમાં સૌથી પ્રથમ તેમના સમકાલીન વ્યક્તિઓ છે. નિઃસંદેહ એ છે મહાવીર અને ગાશાળ, બીજી વાત એ છે કે બુદ્ધની ધર્મચર્ચાઓ અને ઉપદેશોમાં આપણે એ પ્રતિદી ધર્મનો ઉલ્લેખ જોઈએ છીએ કે જેમના ધાર્મિક ઉપદેશવાકયોનું ખંડન કરીને તે પિતાના ધર્મની શ્રેષ્ઠતા પ્રતિપાદન કરવા ઈચ્છે છે. એનું પરિણામ એ છે કે, તે ધર્મો અને દર્શનની પ્રાચીનતા પ્રમાણિત થાય છે.
આપણને સાતમા બુદ્ધ ગૌતમની શિક્ષાઓમાં કાંઈ પણ તીર્થિક અથવા જૈન પ્રત્યે ઓછો ઉપેક્ષાભાવ દૃષ્ટિગોચર નથી થતો. “મજિઝમનિકાય'નું એક ઉદાહરણ પ્રદર્શિત કરે છે કે, બુદ્ધને નિગ્રંથોનું અભિજ્ઞાન હતું; જે પાલી સાહિત્યમાં જેનું બીજું નામ છે. ગૌતમના ધર્મપ્રચાર સંબંધી જીવનક્રમમાં શ્રીગુપ્તની ઘટનાનું વર્ણન કરતાં “અવદાન કલ્પલતા'માં લખ્યું છે કે, તેમના આચાર્ય એક જેન હતા. જે મહાપુરુષોના જીવન સાથે સંબંધ રાખનારી પૌરાણિક કથાઓ પર વિશ્વાસ કરવામાં આવે તો શ્રાવસ્તીને ચમત્કાર બીજે સાક્ષી છે.
સ્વર્ગીય ડૉ. એ. બી. કથે લખ્યું છે કે આ (નિ )માં કંઈક સમાનતા છે, આ બધા “સમન’ (શ્રમણ) અર્થાત કંઈક અંશે ત્યાગી (ascetics) છે અને જેનોની માફક જેમના નેતા ગાતવંશ (નાથવંશ યા નાતવંશ, વસ્તુતઃ જ્ઞાતવંશ)ના નિકંઠ છે, તેમની વિશેષતા છે, જેમને બુદ્ધ પ્રતિદી સમજતા હતા.૩ જે ગૌતમ અને મહાવીર બંનેને સમકાલીન માની લેવામાં આવે તો આપણે પહેલાંના તેવીશ બીજા તીર્થકરોને પૂવત માનવા જ પડશે. એ પ્રકારે જૈન ધર્મની સર્વાધિક પ્રાચીનતા પ્રમાણિત થઈ ગઈ. હવે એ સ્વીકાર કરવામાં કોઈ અડચણ નથી કે પૂર્વીય ભારતના પ્રાચીનતમે મુખ્ય નગર રાજગુડે પર્વતમાળાઓથી વેષ્ટિત પિતાના હૃદયમાં જૈનધર્મને અવશ્ય ધારણ કર્યો હશે.
એ કેવી વાત છે કે, કેટલાંક અર્વાચીન જૈન મંદિર અને સોન ભંડારથી અતિરિક્ત, જેને ભૂલથી ગુપ્તકાલીન બતાવવામાં આવ્યાં છે તે જેના વાસ્તવિક અવશેષને માગના ગિરિત્રજ અથવા તેની પાસે શોધવામાં અાવ્યાં નથી, જ્યારે પ્રતિપક્ષી ધર્મના અનુયાયીઓ તેમની સામે અકડતાં એકાંત ગિજઝકૂટના કહેવાતા અજાત્રશત્રુ સ્તૂપને અનિશ્ચિત સત્તપનીના પહાડી ચબુતરાનું અવશેષ બતાવે છે એનો ઉત્તર તો જનસાધારણની વિસ્મરણશીલ પ્રવૃત્તિ છે, જે સત્યને લેકપ્રચલિત કથા બનાવી દે છે.
શ્રદ્ધાળુ ચીની યાત્રીઓના અતિશયેક્તિપૂર્ણ સાધિકાર વિવરણે પૂર્ણતઃ અવિશ્વસનીય જનસૃતિઓના આધાર પર છે. આપણી ઐતિહાસિક પદ્ધતિની એક ખેડની ચર્ચા મેં હંમેશાં કરી છે. આપણે ચીની યાત્રીઓનાં વિવરના સાધનને સમજ્યા–બુઝક્યા વિના સાચી માની લીધાં છે. તેમની યાત્રાની વાસ્તવિક તિથિઓના નિર્ણયમાં પણ એક મોટી બાધા છે.
૧. તુલના કરે—મારે નિબંધ ટ્રેસીસ ઓફ જૈનીઝમ ઈન બેંગાલ ” ૨, ખંડ: ૧, પૃષ્ઠ: ૯૨ ૩, એ. બી. કીચ–“બુદ્ધિસ્ટ ફિલોસરી ” એકસફર્ડ ૧૮૨૩, પૃષ્ઠ : ૧૩૭