Jain_Satyaprakash 1952 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 18

૧૮૮ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૧૭ માતામહી (માની મા=દાદી)ના મુખ માટે અણહિલપુર (પાટણ) માં મંડપ કરાવ્યા હતા. માતામહે (માના પિતા) બેહના શ્રેય માટે જેણે રેહ વગેરે ૧૨ ગામવાળા મંડલમાં આવેલા સાયણવાદપુરમાં શાંતિજિનનું ભવને કરાવ્યું હતું. તેથી તેણે આબુગિરિના શિખર પર રહેલા તેઢ અને વિમલના જિનમંદિરમાં અતિ આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરનાર મંડપ કરાવીને, પિતાના વંશના ઉત્તમ પુરુષોની મૂર્તિઓને વિલાસ કરતી હાથણ (હાથી) પર કરાવી હતી. તેણે બહું પુસ્તકોના અને બહુ વસ્ત્રોના દાનવડે નિત્ય સંધ-ભક્તિ કરી પોતાના આત્માને ખરેખર કૃતાર્થ કર્યો હતે.
પિતાના માતા-પિતાના આત્મા માટે વિશેષ સુક્ત કરવાના રુચિવાળા, સરસ્વતીના નિરુપમ વર (પ્રસાદ)ના પ્રભાવવડે વાંછિત અર્થને પ્રાપ્ત કરનાર સાચા નામવાળા પૃથ્વીપાલ સચિવની અભ્યર્થના વડે, અલ્પમતિ હોવા છતાં પણ, શ્રીચંદ્રસૂરિગુજ્ઞા નામ-મંત્રના માહાભ્યથી, સંમાનપૂર્વક શાસ્ત્ર વિશેષ પ્રાપ્ત કરનાર હરિભદ્રસૂરિએ, સર્વદેવ ગણિએ કરેલ સંનિધાનવડે પૂર્વે કવીન્દ્રોની પરંપરાએ રચેલા ગ્રંથનું અવલોકન કરીને અણહિલવાડપુરમાં શ્રીકુમાર [ પાલ ] નરેન્દ્રની રાજયદ્ધિના સમયમાં શ્રીચંદ્રબાનું આ ચરિત સમર્થિત કર્યું છે.” માં વઢવાણમાં પયપ્રભસ્વામિ-ચરિત્ર પ્રા. મા રચ્યું હતું. [પાટણ ભ. કો. વ. ૧, ૫. ૨૧૦૨૧૨ જેવાથી સ્પષ્ટ સમજાશે ].
૧, પૃથ્વીપાલના કુટુંબ સંબંધી કેટલોક વિશેષ પરિચય, આબુના કેટલાક શિલાલેખ, પ્રશસ્તિઓ, સં. વિમલચરિત્ર, ગુ. વિમલ-પ્રબંધ વિગેરેમાંથી મળી શકે છે, તે અને અન્યોન્ય સાધન પરથી ઉપર્યુક્ત મંત્રીઓના સમકાલીન રાજ-પુરુષે અધિકારીઓ સંબંધી વિશેષ વક્તવ્ય, સ્થલ-સંકોચને લીધે નિરુપાયે અહીં છોડી દેવું પડે છે.
મહામાત્ય પૃપાલે વિ. સં. ૧૨૦૧ માં જેઠ વદ ૬ રવિવારે પિતાના પ્રેમ માટે કરાવેલ જિનયુગલ વિમલનાથ અને અનંતનાથ દેવ(મૃતિ ), પલ્લિકા(પાલી, મારવાડ)ના મહાવીર–ચૈત્યમાં આખ્યાને ઉલ્લેખ મળે છે. [પૂ. નાહર જૈન-લે. સં. ભા. ૧, લે૮૧૪, ૮૧૫ તથા જિનવિ. પ્રા. જે. લે. સં. ભા. ૨, લે. ૩૮૧].
૨. વિ. સં. ૧૨૦૪ના ફા. શુ. ૧૦ શનિવારના ઉલ્લેખ સાથે મહામાત્ય ૧ નાનક, ૨ લહર, ૩ વીર, ૪ નેઢ, (૫ વિમલ), ૬ ધવલ, ૭ આનંદ અને પૃથ્વીપાલના નામવાળા હાથીએ અને તે પર ઘેડી મૂતિઓ, પરચકાક્રમણ પછી અદ્યાપિ સભાગે દષ્ટિગોચર થાય છે. વિ. સં. ૧૨૩૭માં આષાઢ શુદ ૮ બુધે તેમના વંશજોએ-અનુયાયીઓએ તેમાં ૩ સંખ્યાની વૃદ્ધિ કરી હતી. વિ. સં. ૧૨ ૨માં ત્યાં સમવસરણ કરાવનાર ઓસવાલ મંત્રી ધાંધૂકે વિમલમંત્રીની એ હસ્તિશાલાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. પોરવાડ મંત્રીશ્વર તેજપાલે એના અનુકરણરૂપે વિ. સં. ૧૨૯૭માં પ્રતિષ્ઠિત કરાવેલ લુણસીહ -વસહી સાથે એવી હસ્તિશાલા રચાવી હતી. ઉપર્યુક્ત મહામાત્ય પૃષીપાલે વિ. સં. ૧૨૦૬માં વિમલના તીર્થને અદ્દભૂત ઉદ્ધાર કરાવ્યાને ઉલેખ આબૂ પર છે. આ ચન્દ્રપ્રભચરિત્રની રચના પણ વિ. સં. ૧૨૦૪ પછી થોડા સમયમાં થઈ જાય છે.
૩. મહિલનાથચરિત્રની પ્રશસ્તિમાં અહીં એક ગાથા અધિક છે. પૃથ્વીપાલને, દર્ન યરૂપી અ ધકાર દૂર કરવામાં સૂર્ય જે નય (નીતિ)માર્ગો ચલાવનાર સારથિઓમાં શિરોમણિ, તથા નર-પરીક્ષા, નારી–પરીક્ષા, હસ્તિ-પરીક્ષા, અશ્વ-પરીક્ષા અને રત્ન-પરીક્ષા કરવામાં દક્ષ સૂચિત કર્યો છે. એ ચરિત્રના પ્રારંભમાં પણ તેને નર, નારી, સુરંગ અને વારણ (હાથી)ના લક્ષણશાસ્ત્રોમાં કુશલ સૂચિત કર્યો છે. ડો. હર્મન ચાકાબી, કંઈ જૂદું સમજ્યા જણાય છે, તેથી નેમિનાથ–ચરિતની પ્રશસ્તિમાં આવેલા આવા આશયના પદ્યના અર્થમાં તેઓએ પૃથ્વીપાલને તેવા લક્ષણવાળો જણાવે છે.