Jain_Satyaprakash 1943 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 10

નિહનવવાદ લેખકઃ પૂજ્ય મુનિ મહારાજ શ્રી ઘુરંધરવિજયજી
(ગતાંકથી ચાલુ) છઠ્ઠા નિર્નવ શ્રી રોહગુપ્ત રાશિક મતાગ્રહી વૈશેષિકમત પ્રવર્તક
(૯)
“આવ આવે, ઘણા દિવસે દેખાયા. તે દિવસ ચાર દિવસનું લખાણ વાંચ્યું હતું, લા આગળ હું જ વાંચું.”
લ્યો! વાંચે! આ અહિંથી પાંચમા દિવસનું લખાણ છે.” દિવસ પાંચમે
“જીવ નામને પદાર્થ આગમસિદ્ધ છે માટે માનવો જોઈએ. જો કે આગમમાં નાજીવ નામે એક જુદો પદાર્થ છે, એ પ્રમાણે કોઈ વચન મળતું નથી તે પણ તેની જેવા બીજા અનેક દૃષ્ટાન્ત મળી આવે છે. આગમમાં અજીવના (૧૪) ચૌદ ભેદ પ્રતિપાદન કર્યા છે. તે આ પ્રમાણે ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્દગલાસ્તિકાય ને કાળ. તેમાં પ્રથમ ત્રણને સ્કધ, દેશ ને પ્રદેશ એમ ત્રણ ત્રણ ભેદ છે એટલે નવ. પુદગલાસ્તિકાયના ઉપરોક્ત ત્રણ અને પરમાણુ સહિત ચાર ભેદ છે. એટલે નવ ને ચાર તેર ભેદ થયા ને કાળ એક જ એમ ચૌદ ભેદ થાય છે. તેમાં ધર્માસ્તિકાય વગેરે એક ને અખંડ પદાર્થ હોવા છતાં તેને જુદા પાડી તેના સ્કન્ધ દેશ પ્રદેશ આદિમાં ભેદ બતાવેલ છે. તે જ પ્રમાણે જીવના થોડા પ્રદેશોને “જીવ’ કહી તેને ભિન્ન માનવમાં કઈ પણ બાધક નથી, માટે નજીવને જુદો અંગીકાર કરવો જોઈએ.” એમ શ્રી હગુપ્ત મુનિએ પૂર્વપક્ષ કર્યો.
જે તમે આગમપ્રમાણુથી ચર્ચા કરવા માગતા હો તો તમારે એક ખ્યાલ રાખવો જોઈએ કે-જે આગમેને તમે પ્રમાણભૂત માને છે તેથી વિરુદ્ધ જઈ શકે નહીં. આગમમાં સ્થળે સ્થળે જીવ અને અજીવ એ બે જ રાશિ છે એવા પાઠ ઉપલબ્ધ થાય છે. સ્થાનાંગસૂત્રમાં બીજા સ્થાનકમાં બે રાશિઓ પ્રરૂપી છે તે આ પ્રમાણેઃ “બે રાશિ જણાવી છે. તે આ પ્રમાણે-છો અને અછો.” અનુગદ્વાર સૂત્રમાં શ્રી ગૌતમસ્વામી મહારાજ પ્રશ્ન પૂછે છે કે-“હે ભગવન! કેટલાં દ્રવ્યો પ્રરૂપ્યાં છે ?” તેના ઉત્તરમાં પ્રભુએ પ્રતિપાદન કરેલા છે કે-“ગૌતમ ! બે દ્રવ્ય પ્રરૂપ્યાં છે, તે આ પ્રમાણે. જીવ દ્રવ્યો અને અજીવ દ્રવ્ય.” વળી શાસનાધિપતિ શ્રી મહાવીરસ્વામી ભગવતે પિતાના જ શ્રીમુખે દિવાળીના દિવસે અન્તિમ ઉપદેશ આપતાં, જે ઉત્તરાધ્યયસૂત્રના ૩૬ અધ્યયનો પ્રકાશ્યો તેમાં પણ “જી
1 "दुवे रासी पण्णत्ता तंजहा, जीवा चेव अजीवा चेव ।" २ कइविहाणं भन्ते! दव्वा पण्णत्ता ! गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तंजहा
जीवदव्वा य अजीवदव्वा य । ३ जीवा चेव अजीवा य, एसलोए वियाहिए' (अध्ययन-३६ गाथा २ पूर्वार्ध)