Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

દર
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ અશાડ
વગેરે વિવિધ ક્રિયા અવના આલંબનથી કરે છે. આવા અનેક કારણેાથી જીવતત્ત્વની પછી બીજા નખરે અજીવતત્ત્વ કહ્યું છે.
૧૨૯. પ્રશ્ન-અજીવતત્ત્વની પછી આશ્રવતત્ત્વ ને તે પછી અ ંધતત્ત્વ કહેવાનુ શું કારણ ?
ઉત્તર—જીવ, અજીવ પદાર્થોના આલબનથી જીવદયાદિ સારી ક્રિયા કરે તે તે શુભાશ્રવઢારા પુણ્યકને બાંધે, ને હિંસાદિ અશુભ ક્રિયા કરે તેા અશુભાશ્રવન્દ્વારા પાપકર્મને ખાંધે છે. આ રીતે બાંધેલ પુણ્યકર્મ ના ઉચે જીવ શુભ ગતિમાં જાય અને પાપકર્મના ઉદયે અશુભ ગતિમાં જાય. બંધનું કારણ આશ્રવ છે એટલે કર્મ બ ંધના કારણરૂપ આશ્રવથી કમઁબંધ થાય છે, આવા અનેક કારણાને લક્ષ્યમાં લઇને પરમતારક શ્રી તીર્થ કરદેવે અજીવતત્ત્વની પછી આશ્રવતત્ત્વ કહ્યું છે ને તે પછી અંધતત્ત્વ કહ્યું છે.
૧૩૦. પ્રશ્ન-અંધતત્ત્વની પછી સવરતત્ત્વ કહેવાનુ શુ કારણ ?
ઉત્તર—આશ્રવાને રોકવાનું સાધન સ ંવર છે એટલે સમિતિ, ગુપ્તિ આદિના સેવનથી કમ ને આવવાના રસ્તા અંધ કરી શકાય છે. આ મુદ્દાને લક્ષ્યમાં લઇને અંધતત્ત્વની પછી સંવતત્ત્વ કહ્યું છે.
૧૩૧. પ્રશ્ન—સંવરતત્ત્વની પછી નિર્જરાતત્ત્વ, તે પછી મેાક્ષતત્ત્વ કહેવાનુ કારણ શું ?
ઉત્તર—દેશથી કર્મોનો ક્ષય થાય તે નિર્જરા કહેવાય, ને સર્વ કમીના ક્ષય તે મેાક્ષ કહેવાય. સંસારી જીવાને અ ંતિમ ધ્યેયસ્વરૂપ મેાક્ષ-સર્વ કર્મોનો ક્ષય થાય ત્યારે મળે. મેાક્ષ એકદમ થતા નથી, પણ અંશથી કાયરૂપ નિર્જરા થતાં થતાં છેવટે મેક્ષ થાય. આ રીતે સંવરનું લ ક્રમશ: નિરા અને મેાક્ષ છે. આ વસ્તુ સમજાવવાને પૂજ્ય શ્રી ગણધરસિદ્ધ મહાપુરુષોએ અનુક્રમે સવરતત્ત્વની પછી નિરાતત્ત્વ તે તે પછી મેાક્ષતત્ત્વ કહ્યું છે.
૧૩૨. પ્રશ્ન-શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રના ૨૮ મા મેાક્ષમાગ ગતિ નામના અધ્યયનની ચૌદમી ગાયામાં તથા ખીજા અનેક ગ્રંથામાં નવ તત્ત્વ કહ્યાં અને શ્રી ઉમાસ્વાતિવાચક વગેરે મહાપુરુષાએ શ્રી તત્ત્વાર્થ સૂત્ર વગેરેમાં સાત તત્ત્વા કહ્યાં તેનુ શું કારણ ?
ઉત્તર—શુભાઘવદ્વારા જે કર્મ બંધાય તે પુણ્ય કહેવાય, ને અશુભાશ્રવદ્વારા જે કર્મ આ ધાય તે પાપ કહેવાય. આ અપેક્ષાએ પુણ્યતત્ત્વને અને પાપતત્ત્વને બધતત્ત્વમાં દાખલ કરીને સાત તત્ત્વા શ્રી તત્ત્વાર્થ આદિમાં કહ્યા છે એમ ટીકાકાર શ્રી સિદ્ધસેનગણિએ જણાવેલા “ દુચવાયોશ્રી વંધેઽન્તાવાત્ ’’= (પુણ્ય પાપને ધમાં દાખલ કરેલ હાવાથી અહીં સાત તત્ત્વા કહ્યાં છે) આ વચનથી ાણી શકાય છે. ખંધનું કારણ આશ્રવ છે, તેથી બધરૂપ કાર્ય ના આશ્રવરૂપ કાર્ય માં ઉપચાર કરીને શુભ કર્મના અધતુ જે કારણુ તે પુણ્ય કહે