________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૭૬ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
| અશાડ એ કહી ગિરાજ શિલાપટ પ્રમાઈ ને તે ઉપર બિરાજ્યા, ને પશ્ચિકને પણ બેસવાને સંજ્ઞા કરી, એટલે તે પણ નીચે શુદ્ધ ભૂમિ પર વિનયથી બેઠો. પછી ક્ષણવાર મૌન રહી તે – ગિરાજ ! આપની આગલા દિનની તવાર્તા આપના શ્રીમુખે હું શ્રવણ કરવાને ઉકંઠિત છું પણ તે પૂર્વે એક શંકાનું સમાધાન સાંભળવા ઈચ્છું છું. આપે “ રામ નયન’ અને ‘ દિવ્ય નયન' એમ કહ્યું તેમાં દિવ્ય નયન ' એટલે આપ શું કહેવા માગે છે ? તેની જરા પષ્ટતા કરવા કૃપા કરે. .
શિરાજ-જિજ્ઞાસુ ભવ્ય! ચક્ષ એટલે બાહ્યદષ્ટિ, દિવ્ય નયન એટલે આંતરદૃષ્ટિ, અથવા બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે ચર્મચક્ષુ એટલે એવદષ્ટિ ને દિવ્યચક્ષુ એટલે ગદષ્ટિ. આ સમજવા માટે રસ્થૂલ દૃષ્ટાંત લઈએ – કોઈ એક અમુક દૃશ્ય છે, તે મેઘલી રાતે ઘણું ઝાંખુ દેખાય, તેના કરતાં મેઘલા દિવસે વધારે સ્પષ્ટ દેખાય છે તેના કરતાં વળી મેવ વિનાના દિવસે ધણું વધારે સ્પષ્ટ દેખાય, તેમાં પણ જેનારા દ્રષ્ટા જો બાળક હોય અથવા પુખ્ત ઉમરનો હોય તે તેના જેવા જોવામાં પણ તફાવત પડે. તે દ્રષ્ટ વળી ગ્રહગ્રસ્ત હોય અથવા ન હોય, તે તેના દેખવામાં ફેર આવે; તેમ જ તેની દૃષ્ટિ આડે સૂક્ષ્મદર્શક કાચ ધર્યો હોય તે તેના દર્શનમાં ભેદ પડે. આમ એક જ દૃશ્યમાં બાહ્ય ઉપાધિને લીધે દષ્ટિના ભેદ પડે છે. આ ઓધદષ્ટિનું દૃષ્ટાંત છે. અને ચગદષ્ટિ એટલે સમ્યગ્દષ્ટિ, યોગીપુરુષની દષ્ટિ. સમ્યગદર્શનને પામેલા ભિન્નમંથિવાળા સ્થિરા વગેરે દષ્ટિમાં વર્તતા સાક્ષાત દ્રષ્ટા યોગિજનની દૃષ્ટિ તે યોગદષ્ટિ.
પથિક–મહાત્મન ! આ ઓઘદ્રષ્ટિ ને ગદષ્ટિનું વરૂપ લક્ષણ શું ? તે બન્નેને સ્પષ્ટ તફાવત છે ?
ગિરાજ-ધદષ્ટિ એટલે સામાન્ય પ્રાકૃત જનની–પ્રાકૃત જનપ્રવાહની દષ્ટિ, લાક પ્રવાહ પતિત દષ્ટિ, ગાડરીઆ પ્રવાહ જેવી ગતાનગતિક દૃષ્ટિ. આવી ઓઘદષ્ટિવાળા લોકો પોતપોતાના દર્શનના આગ્રહી હોય છે ને પરસ્પર વિવાદ કરે છે તથા મારું દન જ સાચું છે ને બીજાનું ખોટું છે એમ સાબિત કરવા મથે છે. -
પણ સમ્યગૂ યોગદષ્ટિને પામી જેણે સભ્ય આત્મદર્શન કર્યું છે-આત્મસાક્ષાત્કાર કર્યો છે, એવા દ્રષ્ટા યોગીપુરુષને તે પોતપોતાના મત-દર્શનને બિલકુલ આમ હતો નથી, કારણ કે તે વિશાલ દૃષ્ટિવાળા પુરુષોને નયના યથાયોગ્ય વિભાગનું બરાબર ભાન હોય છે, એટલે સાપેક્ષપણે વસ્તુતત્ત્વનું નિરીક્ષણ કરતા રહી તે મહાનુભાવ સંધ્યસ્થભાવે રાખે છે. નિષ્પક્ષપાતી રહે છે. આ નિર્પેક્ષ નિરાગ્રહી વિરલાઓ શુદ્ધ બોધને પામેલા હાઈ પરમ ગંભીર, ઉદાર આશયવાળા હોય છે, ને મૈત્રી આદિ ભાવનાઓના ભાવિતામાં હોય છે. એટલે એમને મને આખું જગત પિતાનું જ છે, પિતાના કુટુંબ જેવું જ છે, એથી કરીને મારા-તારાપણને ભેદ તેમને હેતો નથી અને અન્યને માર્ગે અવતારવા માટે પણ તે સંતજનો પરમ કરુણાથી ચારિસંજીવની ન્યાયનો આશ્રય કરે છે. આવા
__ *"न खल्वयं (दर्शनभेदः) स्थिरादिदृष्टिमतां भिन्नग्रन्थीनां योगिनो यथाविषयं नयभेदाववो
For Private And Personal Use Only
