________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
LCLSUSURUCUSUCLEUCUCUCUCU હUTTraneriાણીયા !
Un
UC
Erl
તે નિરો–પ
ISBURMESTER:( ૨ ):STURBHSil આ પ્રમાણે પ્રત્યેક આકાશપ્રદેશે જો કે અનંતા જેના અસંખ્ય અસંખ્ય આત્મપ્રદેશ રહેલા છે, તે પણ તેમાં જધન્યપદ અને ઉત્કૃષ્ટપદ લાભે છે. લેકને અને જ્યાં ખૂણું નીકળેલા હોય છે અને જે નિકુટ કહેવાય છે ત્યાં કે જ્યાં રહેલા જીવોને ત્રણ દિશિને જ આહાર મળી શકે છે, સ્પર્શના પણ ત્રણ દિશાની જ તેમને હોય છે, બાકીની ત્રણ દિશાએ અલોક હોય છે ત્યાં જ “જઘન્યપદ” લાભે છે. ત્યાંના પ્રત્યેક આકાશપ્રદેશ ઉપર જીવપ્રદેશ સર્વથી થોડા હોય છે તે જધન્યપદ કહેવાય છે, તે જઘન્યપદના છવદેશે કરતાં સર્વ જીવે અસંખ્ય ગુણ હોય છે અને ઉત્કૃષ્ટપદવાળા એક એક આકાશપ્રદેશે તે સર્વ જીવો કરતાં વિશેષાધિક જીવ,દેશા હોય છે. બાકી જ્યાં ચાર કે પાંચ દિશાનો આહાર મળે ત્યાં “મધ્યમપદ” લાભે છે.
ત્રણ, ચાર કે પાંચ દિશાથી આહાર મળે તેવા સ્થાનમાં ખંડગાળા ઉત્પન્ન થાય છે. જયાં છ દિશાને આહાર મળી શકે ત્યાં જ પૂર્ણગોળા ઉત્પન્ન થાય છે અને એવા ગોળામાં જ ‘ઉત્કૃષ્ટપદ' લામે છે. આ ખંડગોળા અને પૂર્ણ ગોળાની નિષ્પાદક નિદ કહેવાય છે. ગેળાઓનું ખંડપણું કે અખંડપણું તે અવગાહનાની અપેક્ષાએ નથી, પણ સ્પર્શનાની અપેક્ષા છે.
ગોળક (ગોળા ) તે આકાશપ્રદેશની રચના છે. તેનો આકાર ગોળ લાડવા જેવો હોવાથી તે ગોળક કહેવાય છે. જ્યાં ઊર્વ, અધે અને પૂર્વ પશ્ચિમાદિક ચાર મળી છ દિશાએ લોક હોય છે ત્યાં પૂર્ણ ગોળક ઉત્પન્ન થાય છે. તે પ્રત્યેક અસંખ્ય આકાશપ્રદેશના બનેલા હોય છે. તે પ્રત્યેક ગાળાના એકેક મધ્યબિંદુ તરીકે આકાશપ્રદેશને મૂકીને બીજા મધ્યબિંદુને આશ્રીને અસંખ્ય ગાળાઓ છએ દિશામાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી તેવી પૂર્ણ ગોળાઓ પ્રસ્તુત પૂર્ણ ગળક કરતાં પણ અસંખ્યાતગણુ થાય છે. આવા ગેળા જયાં એક બે ત્રણ દિશાએ અલોક હોય છે ત્યાં બની શક્તા નથી તેથી તે સ્થાને ખંડગોળા બને છે અને તેથી જ ત્યાં જીવના પ્રદેશે ઓછા હોય છે તે હેતુથી જ ત્રણ દિશાએ અલકવાળા સ્થાનને “જધન્ય” કહેવામાં આવેલું છે. આવા એક એક ગોળાના સર્વ પ્રદેશને અવલંબીને અસંખ્ય નિગેદે રહેલી છે કે જેની અવગાહના તે પૂર્ણગોળક સદશ જ છે, પરંતુ તે કરતુત ગોળાને અનુસરીને બીજા તે ગાળાની બહાર અસંખ્ય ગોળાએ નિપન્ન થાય છે અને ગેળાઓની સંખ્યા કરતાં નિગોદની સંખ્યા અસંખ્યાતગુણી થાય છે. આવા ગાળા કરતુત ગળકમાં એક એક પ્રદેશની હાનિ અને એક એક પ્રદેશની અન્ય તરફ વૃદ્ધિ એમ કરતાં જુદા જુદા મધ્યબિંદુ કુપવાથી અસંખ્યાતા બને છે. તે સંબંધી વધારે સમજુતી નિગોદષર્વિશિકા પ્રકરણમાં આપેલી છે.
વ્યવહારનયે જેટલા પૂર્ણગળક છે તેટલા જ ઉત્કૃષ્ટપદ છે. નિશ્ચય આ સંબંધમાં એટલું વિશેષ કહે છે કે-જ્યાં બાદર નિગોદ મંદાદિ રહેલ હોય તે કાશપ્રદેશ તેમજ બાદર નિગોદમાંથી અને સૂમ નિગોદમાંથી નીકળેલા પણ તે બે પ્રકારની નિગોદમાં જ ઉપજવાના છાના આમપ્રદેશે તેમજ તે બન્ને પ્રકારની નિગોદમાં ઉપજવા આવતા
For Private And Personal Use Only
