Jain Dharm Prakash 1912 Pustak 028 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

ભાવ-ઉપક્રમ.
ભાવ શત્રુઓને નિગ્રહ કરી શકાય છે માટે તે નિગ્રહ કહેવાય. અન્ય આચાર્યો એમ કહે છે કે પ્રવાહથી અનાદિ કાળના હોવાથી કર્મને ધ્રુવ કહિયે. તે ધ્રુવ કર્મને આ વડે નિગ્રહ કરી શકાય છે માટે તે ધ્રુવ નિગ્રહ પણ કહેવાય. કર્મવટે મલીન થયેલા આત્માની વિશુદ્ધિ હેતુક હોવાથી તે વિશુદ્ધિ કહેવાય. સામાયકાદિક છ અધ્યયનરૂપ હેવાથી તે અધ્યયનપર્ક કહેવાય. રાગાદિક દે આ વડે દર વર્જી શકાય માટે તે વગર કહેવાય. અન્ય આચાર્યો કહે છે કે આ અધ્યયનના સમૂહરૂપ હોવાથી તે અધ્યયનષદ્ધવગ પણ કહેવાય. અભીષ્ટ અર્થ શિક હવાને સમ્યગૂ ઉપાય હોવાથી એ ન્યાય કહેવાય. અથવા જીવ અને કર્મને અનાદિ કાળને આશ્રયાયીભાવ સંબંધ તેડવાને નિવેડે લાવે છે માટે તે ન્યાય કહેવાય. મોક્ષમાર્ગની આરાધના કરવા હેતુરૂપ હેવાથી તે આરાધના કહેવાય. અને મિલનગરે પોંચાડનાર હોવાથી તે માર્ગની પેરે માગ કહેવાય. એ રીતે દશે પર્યાય નામની સાર્થતા સમજી ભવ્યાત્માએએ ભાવ આવશ્યક કરવા પૂરતે પ્રયત્ન સેવ. ઈતિ શમૂ.
સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી.
માવ–૩પમ.
( વિશેષાવશ્યકે પૃષ્ઠ ૪૩૬-૪૨૦) અત્રે પ્રસ્તાવે જે ઇંગિત આકારદિવડે પારકા હદયને ભાવ જાણી લે –સમજી જ તે સામાન્ય રીતે ભાવ-ઉપક્રમ કહેવાય છે. વિશેષ વ્યાખ્યા કરતાં તે ભાવઉપકમ બે પ્રકારને કહ્યું છે. એક તે સંસારના કારણરૂપ અપ્રશરત એટલે માઠે અને બીજે મેલના હેતુરૂપ પ્રશસ્ત એટલે સડે. તેમાં પ્રથમ અશુભ ભાવઉપકુમ સંબંધી બ્રાહ્મણ વેશ્યા અને અમાત્યાદિકનાં દૃષ્ટાંત નીરો મુજબ કહા છે.
પ્રથમ બ્રાહ્મણ દૃષ્ટાંતઃ કોઈ એક બ્રાહ્મણીને ત્રણ પુત્રીઓ હતી. પરણ્યા બાદ તે બધી પુત્રીઓ સુખી થાય તેમ કરું એમ વિચારી માતાએ મોટી પુત્રીને કહ્યું કે જ્યારે તારો પતિ વાસભવનમાં તારી સાથે રમવા આવે ત્યારે તારે કંઇક ભૂલ યા અપરાધ બનાવીને તારા પતિને પગની લાત મારવી. પછી તે જે કરે તે મને જણ
જે. પુત્રીએ પણ તેમજ કર્યું. એટલે તેને પતિ પણ નેહઘેલે બની “અરે પ્રાણથી અત્યંતવ્હાલી સ્ત્રી ! ત્યારે સુકમાળ ચરણ દુઃખા હશે” એમ કહી તેણીના રારને દબાવવા લાગે. આ બનેલી હકીકત પુત્રીએ માતાને જણાવી. માતા