Jain Dharm Prakash 1910 Pustak 026 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર. વધામણીઆને વધામણી આપી શ્રેણિક રાજા સમવસરણમાં આવ્યા અને પ્રભુને વાંદી પિતાને ઉચિત સ્થાનકે બેઠા. ભગવંત શ્રેણિક રાજાને ઉદ્દેશીને નવપદને જ મહિમા કહેવા લાગ્યા–“હે શ્રેણિક રાજા! નવપદના આરાધનવડે ઘણે ભવ્ય છે ભવસમુદ્રને પાર પામી ગયા છે. એ નવપદ આરાધનનું મૂળ અવિચ્છિન્ન એ આત્મભાવ–આત્માના નિર્મળ પરિણામ છે, તેથી આત્મા તેજ નવપદ છે ને નવપદ તેજ આત્મા છે. જ્યારે ધ્યેયની સમાપ્તિ થાય છે ત્યારેજ ધ્યાતાનું ધ્યાન પ્રમાણ ગણાય છે, અથૉત તે વખતે ધ્યાતા ધ્યેયપણાનેજ પામી જાય છે, તેથી નવા પદનું એકાગ્ર ચિત્તે ધ્યાન કરતાં પ્રાણી તે દશાને પામતે હેવાથી નવપદ તેજ આત્મા ને આત્મા તેજ નવપદ છે, આ વાતને કેઈ સુજાણ મનુષ્યજ સમજી શકે છે.
અસંગ કિયાના બળ વડે જેણે નવપદ પૈકી જે પદને ધ્યાનવડે સિદ્ધિ પદને મેળવ્યું. તેણે તે પદનેજ આત્માપણે અનુભવ્યું. કારણકે નિશ્ચયન નેવે પદની સમૃ. દ્વિ ઘટમાં (આત્મામાં) જ ભરેલી છે.
હે શ્રેણિક! એ નપદ આમ શી રીતે છે તે હું તને સંક્ષેપમાં પૃથક્ પૃથફ સમજાવું છું તે સાંભળ
દ્રવ્ય ગુણને પર્યાય વડે અરિહંત પદનું ધ્યાન કરે તે આત્મા ભેદને છેદ કરીને અરિહંતરૂપ થાય છે. અર્થાત્ દ્રવ્યથી અરિહંત, ગુણથી તે મેક્ષગતિના ગામ અને આશ્રય કરનારને મેક્ષ પમાડનાર, અને પર્યાયથી અનંતા રૂપી અરૂપી પદાર્થના સમયે સમયે અનંતા પર્યાયના ઉત્પાદ વ્યયને જાણનાર-આવા અરિહંતની સાથે પિતાના આત્માને જે ભેદ છે તેને કેદ કરીને અભેદપણે તેનું ધ્યાન કરે. તે એવી રીતે કે-મારો આત્મા તેજ અરિહંત છે. તેમાં પણ અરિહંતના જેવાજ ગુણો ભરેલા છે, પણ તે તીરભાવે રહેલા છે; માટે અરિહંત પરમાત્માની સેવા ભક્તિ ને તેનું ધ્યાન કરવાથી તે આવિર્ભાવે થઈ શકે તેમ છે, એટલે અરિહંત તે મારો આ ભાજ છે. આવી રીતે અરિહંતનું ધ્યાન કરે અથવા દ્રવ્ય તે અનંત ચતુષ્ટય, ગુણ તે જ્ઞાનદર્શનાદિનું વિચારવું અને પર્યાય તે અગુરૂ લઘુના ઉત્પાદ વ્યય-એમ અરિ હતને ધ્યાને સતે અરહંતમાં ને પિતામાં જે ભેદપણું છે તેને કેદ કરી અભેદપણું પામીને આત્મા તેિજ અરિહંતરૂપી થાય છે. આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપના ધ્યાનથી આત્માની સર્વ ત્રિદ્ધિ-જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિ તે આવીને મળે છે અર્થાત્ પ્રગટ થાય છે. ધ્યાતા પુરૂષ ડિસ્થ, પદસ્થ ને રૂ પસ્થ એવા અરિહંત ભગવાનને ધ્યાને સતે પિતાના આત્માને પ્રત્યક્ષ અરિહંતપદમય દેખે છે. અરિહંત દેવની આકૃતિનું ધ્યાન તે પિંડર ધ્યાન, અરિહંત પદનું ધ્યાન તે પદસ્થ ધ્યાન અને સમવરણસ્થ અરિહંતનું ધ્યાન તે રૂપસ્થ ધ્યાન કહેવાય છે,