Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
RGISTERED N, 156
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
:
[
'
j
**
*
कर्तव्यं जिनवंदनं विधिपरैर्होद्मसन्मानसः । सच्चारित्रविपिता प्रतिदिनं सेव्याः सदा साधवः ॥ श्रोतव्यं च दिने दिने जिनवचो मिथ्यात्वनिर्नाशनं ।
રાનવી ત્રપાલને સતતં જપી તિ થાવ ( ર )
વિધિને વિષે તત્પર અને હર્ષથી ઉલ્લસિત મનવાળા શ્રાવોએ પ્રતિદિને શ્રી જિને આ નવરને વંદન કરવું, સત ચારિત્રવડે સુશોભિત એવા મુનિરાજેની સદી સેવા કરવી મિથ્યા છે તિનો નાશ કરનાર જિનવચન પ્રતિદિન સાંભળવું અને દાનાદિક દાન, શાલ તપ અને રસ ભાવન)ને વિષે તથા અહિંસાદિક વ્રતને પાળવામાં નિરંતર આસક્તિ રાખવી.
સુકામુક્તાવલિ પસ્તક ૨૬મું, ભાદ્રપદ સંવત ૧૯૬૬, શાકે ૧૮૩૨ અંક ૬ ઠે
પ્રગટકર્તા શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા ભાવનગર, ક્ષમાપના ... ... ... ... ... ... . .
૧૧ શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર . . . . . . . . . ૧૬૩ . Bકી મનેત્તર રત્નમાળા .. . . . . . . . . ." ૧૭૦ જે
સારભૂત સવૈયા ( ઈસા) . . . . . . . . ૧૮૧ છે મોબામણાદિક ક્રિયાઓમાં થતી શૂન્યતા ' . . .. ••••••. • ૧૮૫
પર થી
જીવન –આનંદ પીન્ટીંગ પ્રેસમાં છાપ્યું. વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) પિસ્ટેજ ચાર આના
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सभा तरफथी छपाता-छपावाना ग्रंथो.
નીચે જણાવેલા ગ્રંથે તૈયાર થવા આવ્યા છે તે થોડા વખતમાં બહાર પડશે. ૧ શ્રી કર્મગ્રંથ સટીક વિભાગ પહેલો-ચાર કર્મગ્રંથ."
શેઠ રતનજી વીરજી તથા જીવણભાઈ જેચંદની સહાયથી. ૨ શ્રી પ્રશમરતિ સટીક.
શેઠ હરજીવન મુળજી વણથળનિવાસી ગૃહસ્થની સહાયથી. ૩ શ્રી દ્વાત્રિશત કાચિંશિકા–પણ ટીકા સહીત.
સુશ્રાવિકા દેવલીબાઈની સહાયથી. ૪ શ્રી ગબિંદુ સટીક. ' '
સુશ્રાવિકા દેવલીબાઈની સહાયથી. ૫ શ્રી ચઉસરણ-આઉરપચ્ચખાણુભાપરિક્ષા-સંથારગ. (શ્રાવકને ભણવા ગણવાની આજ્ઞાવાળા ચાર પયા મૂળ. )
શ્રી પાટનિવાસી શેઠ હાલાભાઈ મગનચંદની સહાયથી. ૬ શ્રી વાસુપૂજય ચરિત્ર, લોકબદ્ધ. ( સભા તરફથી) ૭ શ્રી ઉપદેશમાળા મૂળ તથા ટીકાનાં ભાષાંતર યુનિ.
ભાવનગરના શ્રાવિકાસમુદાયની સહાયથી. ૮ થી ઉપદેશપ્રાસાદ ભાષાંતર ભાગ ૫ મે. (સ્થંભ ૨૦ થી ૨૪) પર્ણ.
નીચે જણાવેલા ગ્રંથે છેડી મુદત પછી બહાર પડશે. ૯ શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર ગદ્યબંધ. મૂળ.
| શ્રી લીંબડીના સંધની સહાયથી. ૧૦ શ્રી કર્મગ્રંથ ટીક-વિભાગ બીજે-પાંચમો છો કર્મચંય.
શેઠ રતનજી વીરજી તથા જીવણભાઈ જેચંદની સહાયથી ૧૧ શ્રી પંચાશક ટીકા સહીત. (અપૂર્વ ગ્રંથ)
શેઠ ભાગચંદકપુરચંદ જામનગરનિવાસીની સહાયથી.
નીચે જણાવેલા ગ્રંથો થોડી મુદતમાં પાવા શરૂ થશે, ૧૨ શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ભાષાંતર ભાગ ૧ લો. (સ્પંભ ૧ થી ૪ ), ૧૩ શ્રી પરિશિષ્ટ પર્વ. મૂળ–લેકબદ્ધ. ૧૪ શ્રી કુવલયમાળા–એક રસિક ને ઉપદેશક ગદ્યબંધ ચરિત્રનું ભાષાંતર.
નીચે જણાવેલા ગ્રંથ તૈયાર થાય છે. ૧૫ શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ગ્રંથ મૂળ.. ૧૬ શ્રી કમ્મપયડી. બંને ટીકા સહીત.
આ સભાના લાઈફ મેમ્બરોને ચાલુ વર્ષમાં ઘણું અમૂલ્ય ગ્રંથનો લાભ મળવાન છે. હકીકત લાઈફ મેઅર થવા ઇચ્છનારે થાનમાં રાખવા ગ્ય છે. તે સાથે આવા અમૂલ્ય બહાર પાડવા માટે સહાય આપી મુનિ મહારાજ વિગેરે ને જ્ઞાનદાન આપવામાં પોતાના , 6 સદુપયોગ કરવાનું પણ ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે. તેવી ઇચ્છાવાળાએ સભા સાથે પત્રવ્ય કરે, જેથી તેમની ઈચ્છાનુસાર ગોઠવણ કરી આપવામાં આવશે.
- श्री वर्द्धमानसूरि विरचित
શ્રી વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર મહાકાવ્ય, પાકા સુશોભિત પુંઠાથી બંધાવીને બુકારે બહાર પાડવામાં આવ્યું છે. કિંમત જૈન સંસ્થાએ અને જન ધર્મ પ્રકાશના ગ્રાહકો માટે રૂા.૨). સામાન્ય ગ્રાહક માટે રા.રા.તમામ સભાસદ માટે
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीजैनधर्म प्रकाश. ततः प्रसन्नहृदया गुरवस्तच्यो गृहस्थावस्थोचितं साधुदशायोग्यं च प्र. तिपादयन्ति धर्ममार्ग । ग्राहयन्ति तपार्जनोपायं महायत्नेन । यत नो जनाः सघर्मसाधनयोग्यत्वमात्मनोऽनिलषदिवद्भिस्तावदिदमादौ कर्तव्यं नवति। यत सेवनीया दयाबुता । न विधेयः परपरिजवः । मोक्तव्या कोपनता। वर्जनीयो उर्जनसंसर्गः । विरहितव्यानिकवादिता । अन्यसनीयो गुणानुरागः । न कार्या चौर्यबुधिः । त्यजनीयो मिथ्याजिमानः । वारणीयः परदारानिबापः । परिहर्तव्यो धनादिगर्वः । विधेया मुखितखत्राणेना । पूजनीया गुरवः । वंदनीया देवसयाः ! सन्माननीयः परिजनः । पूरणीयः प्रणयिलोकः । अनुवर्तनीयो मित्रवर्गः । न नापणीयः परावर्णवादः । गृहीतव्याः परगुणाः । लज्जनीयं निजगुणविकत्यनेन । स्मर्तव्यमणीयोऽपि सुकृतं । यतितव्यं परार्थे । संजापणीयः प्रथमं विशिष्टलोकः । अनुमोदनीयो धार्मिकजनः । न विधेयं परमर्मोघट्टनं । नवितव्यं सुवेपाचारैः । ततो नविष्यति नवतो सर्वझसधर्मानुठानयोग्यता।
जपमितिनवप्रपञ्चा कथा.
પુસ્તક ૨૬ મું. ભાદ્રપદ રાં, ૧૯૬૬,
શાકે ૧૮૩ર
અંક ૬ ડ્રો,
क्षमापना. ( समनार-मोहनलाल दीय देसा, मी. से. मेमेस. मी.)
स. ગુરૂ શિરછત્ર બંધુ મિત્ર! પિતા માતા કે બહેની આપ! થો અવિનય ત્રણે યોગે ખમાવું આત્મભાવેથી. દિવાને હું બનીને જે ફરજ મારી બજાવી ના થયે દારૂણ કપટી તે ઉરે તે શલ્ય ના ધરજો. દિલેથી જે દીધી ડાળી, વિચારે ચિંતવ્યું બૂરું; વચન વસમા ઉચાર્યા જે ખાવું છું, ક્ષમા કરો. અમે ને આપે નહિ જૂદા, હૃદય ખોટું જુદાઈ જ્યાં;
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૬૨
જૈન ધમ પ્રકારી. હૃદય જે આપતું મારા હૃદયમાં દેવતાઈ છે. જીગર મા બળે જીગર તેડી બતાવું છું; જુઓ ત્યાં છે લખાયેલું ખાવું શબ્દ કાયમને. खामगि सव्य जीवे सव्ये जीवा खगंतु मे । वित्ती मे सव्यन्नएसु बेरं मझ्झं न केण ।। હે શ્રી વીરશાસનરક્ષક બાંધવ! આપ ગુરૂ, શિરછત્ર એવા પૂજ્ય વડીલ– vઓ, બ્રાતા, મિત્ર, માતાપિતા કે ભગિન જે છે તે પ્રત્યે મારા તરફથી કઈ પણ અવિનય થયો હોય, મારી ફરજ દિવાન બની જઈ મેં બજાવી ન હોય, તારા! કપટી થયો હઉ, હૃદયમાં કલંકી ચિન્હ હોય, વિચારથી-મનથી ખરાબ-અસુલ ચિંતવ્યું હોય, વસમા વચન બે હાઉ', તે તે સર્વ શલ્ય આપ હૃદયમાં લાવશે નહિ, હું આપ સર્વને ત્રણ ગે-મન વચન કાયાએ કરી આત્મભાવપૂર્વક આસાક્ષીએ ખમાવું છું, આપ ક્ષમા કરજે.
આપ અને અમે વસ્તુતઃ-નિશ્ચયે–આત્મસત્તાએ જૂદ નથી; હદય એકવ સિવાયની બીજી ભાવના નામે જૂદાઈ ભાવતું હોય તે તે હૃદય ખોટું છે; હૃદયમાં દિવ્યતા છે, પણ તે ત્યારેજ કે જ્યારે તે હૃદય એકત્વ ભાવના ભાવી બીજાને ક્ષમામારી આપે તો. કર્મની નિર્જરા ઉપસર્ગો શાંતિથી પ્રીતિથી સહેવામાં અને ઉપસર્ગ આપનારને ક્ષમા આપવામાં થાય છે, અને ત્યારે દિવ્યતા પ્રાપ્ત થાય છે.
મારા આપના પ્રત્યે મન, વચન, કાયાથી જે કંઈ દેષ થયા હોય અને થાય છે તેથી મારું હૃદય બળે છે, એવી નિત્યની ભાવના ભાવનાનો દઢ નિશ્ચય કરે છે કે સર્વ પ્રત્યે “ખમાવું છું. આની પ્રતીતિ કરાવવા માટે કહો તે જીગર તેડી બતાવું કે જેથી આપ જોઈ શકે ત્યાં “ખમાવું” એ શબ્દ કાયમને લખાયેલ છેઅંકિત છે.
પ્રાંતે પવિત્ર ગાથાથી ફરી કહું છું કે સર્વ જીવો પ્રત્યે હું નમાવું છું, એટલે અનંત ભવેને વિશે પણ અજ્ઞાન અને હથી આવૃત થવા થકી અને જે પીડા કીધી હોય તે પ્રમાવું છું; અને તે સર્વ જી મારા અપરાધને ખમે-માફ કરે, કેમકે સર્વે ને વિષે મારે મૈત્રીભાવ છે, કઈ જીવની સાથે મારે વિરભાવ નથી.
- આખા સંવતસરની તે આવી ઉત્તમ ભાવના આપણું પરમ પવિત્ર અને કયાણકારી પર્યુષણ પર્વ સમયે પ્રબળ જોશથી ખીલી નીકળે છે; આ પર્વની આ ભાવના રવે- જગતના સર્વ મનુ અનુભવે–વતનમાં મૂકે, તે વૈરભાવ કલેહાદિને નસાડી જગત્ બહાર મૂકી શકીએ. અતુ!
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री पाळराजाना रास उपरथी नकळतो सार.
( અનુસંધાન પૃ૪ ૧૪૬ થી ) ચારિત્ર પદની સ્તુતિ.
ચારિત્રના મુખ્ય બે પ્રકાર છે, વિરતિ ને દેશિવરિત, સવરિત ચારિત્ર મુનિને હોય છે અને દેશવિરતિ ચારિત્ર ગૃહસ્થ (શ્રાવકને હોય છે. તે ચારિત્ર આ જગતમાં જયવંતુ વતે છે. તેને હું વિવિષે ત્રિવિધે નમસ્કાર કરૂ છું.
છ ખ’ડની ઋદ્ધિના સ્વામી ચક્રવર્તી પણ તૃણની જેમ પેાતાની સર્વ ઋદ્ધિ છેડી દઈને અક્ષય સુખના કારણભૂત જે ચારિત્રનેા સ્વીકાર કરે છે તે ચારિત્ર મારા મનમાં પણ રૂચ્યું છે. વળી ૨ક મનુષ્ય પણ જે ચારિત્રને અ‘ગીકાર કરવાથી ઇંદ્રેશ અને નર ટ્રોવર્ડ પૂજિત થાય છે. સ’સારાવસ્થામાં જેની પ્રા નાવડે જે સામુ પણ શ્વેતા નથી તે મુનિપણાની અવસ્થામાં તેના પગમાં જઇને મસ્તક નમાવે છે. એવા પ્રત્યક્ષ ફળદાયક, અશરણના શરણÇત ચારિત્રને હું વંદના કરૂ છું. કારણકે તે ચારિત્રમાં જ્ઞાનાન’દજ ભરેલા છે.
જે ચારિત્રના ખાર માસના પર્યાયથી અનુત્તર વિમાનના સુખનું પણ અતિ ક્રમણ કરે એવુ' સુખ પ્રાપ્ત થાય છે. કારણકે ગમે તેવુ' ઉત્કૃષ્ટ પણુ અનુત્તર વિમા નનુ' સુખ પાલિક છે અને ખાર માસના શુદ્ધ ચારિત્રથી પ્રાપ્ત થયેલું સમાધિ સુખ અૌદ્ગલિક-આત્મિક છે. વળી જે ચારિત્રના પ્રભાવથી ઉજ્જવળ એવુ અભિન્નત્ય કહેતાં અભિરામ જે મેાક્ષસુખ તે પ્રાપ્ત કરી શકાય છે તે ચારિત્રને હું નમસ્કાર કરૂ છું.
ચય કહેતાં આડ કર્મને જે સ'ચય તેને રિત કરતાં ખાલી કરવા તેનુ નામ ચારિત્ર—અર્થાત્ જેનાવડે પૂર્વસંચિત આઠ પ્રકારનાં કૌના સચય નાશ પામે છે તે ચારિત્ર કહેવાય છે. આવા અર્થે નિયુક્તિમાં જેને કરવામાં આવેલા છે તે ચારિત્રને હું વંદના કરૂ છું.
જ્ઞાન અને દર્શન ગુણુ પરસ્પર સહાયક છે. જ્ઞાનથી શ્રદ્ધા ગુણ પ્રગટે છે, અને શ્રદ્ધા રૂપ દર્શનથી અજ્ઞાન તે જ્ઞાન રૂપ પરિણમે છે. પરંતુ એ 'તેનુ ફળ વિરતિ– સારિત્ર છે. જ્ઞાનદર્શનની પ્રાપ્તિવડે જે વિરતિ ગુણ પ્રાપ્ત કરી શકાય તાજ તે સફળ છે, નહીં તેા વધ્ય છે. ચારિત્રની સાથે રહ્યા સતાજ તે સપૂર્ણ ફળદાયક થાય છે, તો ચારિત્રની શ્રેષ્ઠતા છે. તે ચારિત્રના સામાયિકાદિક પાંચ ભેદ શાસ્ત્રામાં પ્રસિદ્ધ છે. તે ચારિત્રને અહિતાદિકે પોતે સ્વીકાર્યું છે, આરાધ્યું છે, સમ્યક્ પ્રરૂપ્યુ છે અને અનેક ભવ્ય જીવાને આપ્યું છે, તેથી તેની ઉત્કૃષ્ટતા સિદ્ધ થયેલી છે, તે ચારિત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૪
વજન ધર્મ પ્રકાશ. અનંત ગુણવાળું છતાં શાસ્ત્રકારોએ તે સત્તર પ્રકારે તેમજ દશ પ્રકારે વર્ણવેલું છે. પર સમિતિ, ત્રણ ગુણિ, ક્ષમાદિક ગુણનું સેવન, મંત્રી પ્રમુખ ભાવના ચતુષ્ટયનું લાવવું, અને પરિસહ ઉપસર્નાદિકને સહન કરવા-ઇત્યાદિવડે તેની પૂર્ણતા પ્રાપ્ત શાય છે. એવા ઉત્તમ ચારિત્રને હું ત્રિવિધ ત્રિવિધે નમસ્કાર કરૂં છું.
આ પ્રમાણે ચારિત્રપદની તવના કરીને હવે શ્રીપાળ રાજા છેલ્લા ત૫પદની હતવના કરે છે.
જન્મથી ત્રણ જ્ઞાનવરે સંયુક્ત એવા અરિહંત પરમાત્મા પિતાની સિદ્ધિ તેજ ભવમાં થવાની છે એમ જાણે છે તે છતાં પણ કર્મોનો ક્ષય કરવા માટે જે તપને આદર કરે છે–આદરે છે તે શિવતરૂના કંદભૂત તપને હું નમસ્કાર કરૂં છું.
જે તપ ક્ષમા ચુત કરતા સતા પૂર્વનાં નિકાચિત કર્મો પણ ક્ષય પામે છે 'દે તાપ ખરેખર સેવન કરવા એગ્ય છે. વળી જૈન શાસનની પ્રભાવના કરવામાં પણ તે ત૬ સહાયભૂત છે, અને તેનું ઉજમણું વિગેરે કરવાથી તે જૈન શાસનને દીપાવે છે. તે તપને હું પ્રણામ કરું છું.
વળી જે તપના પ્રભાવથી આમ સહી પ્રમુખ અનેક લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે :જ આઠ મહાસિદ્ધિ અને નવનિધિ પણ પ્રાપ્ત થાય છે તે તમને હું ભાવે કરીને મરકાર કરું છું,
તપાદિકના પ્રભાવથી પ્રાપ્ત થતી ૨૮ લબ્ધિઓ નીચે પ્રમાણે–
1 હસતાદિના સ્પર્શથી રોગ જય તે આમૈષધી લબ્ધિ, ૨ મળ મૂ દિકરી રોગ જાય તે વિશ્રેષધી લબ્ધિ, ૩ કલેમ ઓષધીરૂપ હોય તે જલેષધી લવ, ૬ શરીરના મળ માત્ર ઔષધરૂપ હોય તે મેલાપધી લબ્ધિ, પ રોમનખાદિક સર્વ રોગ નિવારવા સમર્થ હોય તે સવષધી લબ્ધિ, ૬ વાજિત્ર પ્રમુખ સાંભ ળવાની શક્તિ સર્વ ઈદ્રિયોને એક સાથે હોય તે સંભિત્ર લબ્ધિ, ૭ અવધિ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે અવધિ જ્ઞાન લબ્ધિ, ૮ બાજુમતિ મનપર્યાવજ્ઞાન થાય તે ત્રાજુમતિ લબ્ધિ, ૮ વિપુળમતિ નપર્યવ જ્ઞાન થાય તે વિપુળમતિ લબ્ધિ, ૧૦ જંઘા ચારણ, વિદ્યાચારણપણું પ્રાપ્ત થાય તે ચારણ લબ્ધિ, ૧૧ અન્યને તિજ ચડેલું ઉતરી જાય તે આસિવિક લબ્ધિ, ૧૨ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે કેવળજ્ઞાન લબ્ધિ, ૧૩ ગણધર પાડ્યું પામે તે ગણધર લબ્ધિ, ૧૪ પૂર્વધરપણું પામે તે શ્રુતજ્ઞાન વિધિ, ૧૫ સમવસરણની રચના કરી તીર્થકર જેવો મહિમા કરી બતાવે તે તીર્થકર લધિ, ૧૬ ચક્રવતી જેવી રાજગદ્ધિ કરી દેખાડે તે ચકવર્તી લબ્ધિ, ૧૭ બળદેવની ત્રાદ્ધિ ફેરવે તે બળદેવ લબ્ધિ, ૧૮ વાસુદેવની કદ્ધિ ફેરવે તે વા
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીપાળ રાતના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર.
૧૬પ સુદેવ લબ્ધિ, (અભવ્ય નવ પૂર્વ સુધીનું જ્ઞાન મેળવે છે, પણ તેને આમાં બતાવેલી પૂર્વધરપણાની લબ્ધિ પ્રાપ્ત થતી નથી એમ સમજવું; અને તીર્થંકર, ચક્રવતી, બળદેવ, વાસુદેવપણું પામે તે પણ તે તે પ્રકારની લબ્ધિ સમજવી.) ૧૯ જેની વાણી સાંભળતાં દુધ સાકર કરતાં પણ વધારે મીઠાશ ઉપજે તે ક્ષીરાશ્રવ મવાવ ને વૃતાશ્રવ લબ્ધિ, ૨૦ જેના કઠામાં પેટીની જેમ સમસ્ત અદ્ધિ ભરી હેય તે કોષ્ટક લબ્ધિ, ૨૧ એક પદને અનુસારે બહુ પદ જાણી લેવાની શકિત તે પદાનુસારિણી લબ્ધિ, ૨૨ વસ્તુનું જેવું રવરૂપ છે તેજ બંધ થાય તે બેબીજ(સમ્યકત્વ)લબ્ધિ, ૨૩ તેતેશ્યા પ્રાપ્ત થાય તે તેજલેશ્યા લબ્ધિ,૨૪ શીતલેશ્યા પ્રાપ્ત થાય તે શીત લેશ્યા લબ્ધિ, ૨૫ આહારક શરીર કરી શકાય તે આહારક લમ્પિ, ર૬ વેકિય શરીર કરી શકાય તે વૈકિય લબ્ધિ, ૨૭ રસવતીના પાત્રમાં અં ગુઠો માત્ર રાખવાથી હજારોને ભેજન કરાવી શકે તે અક્ષણ મહાનસી લબ્ધિ, ૨૮ ચકવર્તાની સેનાને પણ ચૂર્ણ કરી શકે તે પુલાક લબ્ધિ.
આ અઠ્ઠાવીશ લબ્ધિ સહજ પ્રકારાંતરે અન્યત્ર કહેલ છે. આઠ મહાસિદ્ધિ જે તપસ્યાના પ્રભાવથી પ્રાપ્ત થાય છે તે આ પ્રમાણે–૧ ઝીણામાં ઝીણા છિદ્રમાં તેવું ઝીણું શરીર કરી પેસી શકે તે અથવા કમળની નાળમાં પેસી ચક્રવતીની બદ્ધિ વિતારી શકે તે અણિમા સિદ્ધિ. ૨ મેરૂથી પણ મોટું રૂપ કરી શકે તે મહિમા સિદ્ધિ. ૩ પવનથી પણ હલકું શરીર કરી શકે તે લઘિમા સિદ્ધિ. ૪ વજથી પણ ભારે શરીર કરી શકે તે ગરિમા સિદ્ધિ. પ ભૂમિપર રા સતે અંગુલીવડે મેરુના અગ્ર ભાગને સ્પર્શે અથવા સૂર્યનાં કિરણને હાથ લગાડે તે પ્રાપ્તિસિદ્ધિ. ૬ પાણી ઉપર પૃથ્વીની જેમ ચાલે તેમજ પૃથ્વીમાં પાણીની જેમ ડુબકી મારે તે પ્રાકામ્યસિદ્ધિ. ત્રણ લેકની ઠકુરાઈ ભગવે અથવા તીર્થકરની કે ઇંદ્રની ત્રાદ્ધિ વિસ્તારે તે ઈશત્વ સિદ્ધિ. ૮ સર્વ જીવને વશ કરવાની શકિત તે વશિત્વ સિદ્ધિ.
નવનિધાન ચકવતીને પ્રગટ થાય છે તેનું સ્વરૂપ ભરત ચક્રવતીના ચરિત્રદિકથી જાણવું.
તપ અપૂર્વ કલ્પવૃક્ષ છે. તેનું ફળ તે શીવસુખની પ્રાપ્તિ થાય તેજ છે, અને દેવતાઓની તેમજ મનુષ્યની અથવા ઈદ્રની કે ચક્રવર્યાદિકની અદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય તે તે તેના ફૂલ છે. ઉપશમ રસ તે તેને અમૂલ્ય મકરંદ (સુગંધ) છે એવા અપૂર્વ કલ્પવૃક્ષ સમાન તપને હું નમસ્કાર કરું છું.
લોકોમાં લોકિક ને લોકોત્તર અનેક પ્રકારના મંગળ કહેવાય છે તે સર્વે નંગળામાં પ્રથમ અને સર્વોત્કૃષ્ટ મંગળ તપ છે. તેનાથી સર્વ વિદને નાશ પામે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
અને મોક્ષમાર્ગે ચાલતાં જે ઉત્તમ સહાય રૂપ છે. એ તપપદને હં ત્રિકાળ નમઃ સ્કાર કરું છું.
આ તપના છ બાહા અને છ અત્યંતર એવા બાર ભેદ કહેલા છે. તે યત્તર વિશેષ વિશેષ ગુણકારી છે, અને જેમ અગ્નિના તાપવડે સુવર્ણને લાગેલી કીટ્ટી દૂર થઈ જાય છે તેમ તપવડે જીવને લાગેલી કર્મ રૂપ કીટ્ટી દૂર થઈ જાય છે, જેથી જીવ કમરહિત દશાને પામી શકે છે. કર્મોને નિર્જરવાનું અપૂર્વ સાધન તપજ છે, પણ તે સમતા સહિત ને આશંસા રહિત કર્યો સતેજ તથા પ્રકારનું ફળ આપે છે. અને ત્યંત અસાધ્ય એવા લેકિક કાર્યો પણ તેનાવડે લીલા માત્રમાં સિદ્ધ થઈ જાય છે. એ તપદને હું વિવિધ ત્રિવિધ નમસ્કાર કરું છું.
આ પ્રમાણે નવપદના ધ્યાનમાં શ્રીપાળરાજા તલ્લીન થઈ ગયા, પછી અનુક્રમે આ સુષ્ય પૂર્ણ થયે કાળ કરીને નવમા આનત દેવલોકમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા. મયણ પ્રમુખ આઠે રાણુઓ ને શ્રીપાળકુમારની માતા પણ કાળ કરીને ત્યાંજ દેવપણે ઉત્પન્ન થયા. ત્યાં દેવપણનાં સુખ ભોગવીને આયુ પૂર્ણ થયે ત્યાંથી ચ્યવી મનુષ્યપણું પામશે, એમ ચારવાર મનુષ્યપણું ને ચારવાર દેવપણું પામીને નવમે ભવે છે શ્રેણિક રાજ! તે શ્રીપાળકુમાર સિદ્ધિસુખને મેળવશે (મેક્ષે જશે).
આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમ સ્વામીને મુખથી નવપદને મહિમા સાંભળીને શ્રેણિક રાજા ઘણે ઉલ્લસિત હૃદયે કહેવા લાગ્યો કે “હે મહારાજ ! આ નવપદ તે ખરેખરા ભવસમુદ્ર તરવાને માટે પ્રવહણ સમાન છે.” માતમ સ્વામીએ કહ્યું કે
હે શ્રેણિક રાજા ! શ્રીપાળે તો નવપદની ભક્તિ કરી અને તેથી નવમે ભવે શિવસુખના ભાજન થશે, પરંતુ દેવપાલ વિગેરે એકેક પદની ભક્તિથી તીર્થકર નામકર્મ ઉપાર્જન કરી ત્રીજે ભવે સિદ્ધિસુખને પામ્યા છે. વધારે શું કહે ! તું પણ એક અરિહંતપદની ભક્તિના પ્રભાવથી આવતી ચોવીશીમાં પ્રથમ તીર્થકર થઈ સિદ્ધિ સુખને પામીશ.”
આ પ્રમાણેનાં શ્રી ગતમ સ્વામીનાં પૂર્વ આહલાદકારી વચનો સાંભળી શ્રેણિક રાજા બહુજ હર્ષિત થયે ને ત્યાંથી ઉદા. તેવામાં વધામણી આવી કે “જો ગવંત શ્રી મહાવીર સ્વામી પધાર્યા છે.” દેવતાઓએ તરતજ ત્યાં સમવસરણ રચના કરી, પુની કરી, આકાશમાં દેવદુદુભી વાગવા માંડી, અશોક વૃ પ્રફુલ્લિત થયું, તેની નીચે પ્રભુને માટે સિહાસન મુકાયું, ભગવંત તેનાપર બીરાજ માન થયા એટલે ચામરો વિંજાવા લાગ્યા, માથે છત્ર ધરાયું, પાછળ ભામ દીપી રહ્યું અને ભગવંત મધુર ધવની વડે દેશના દેવા લાગ્યા.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીપાળ રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર. વધામણીઆને વધામણી આપી શ્રેણિક રાજા સમવસરણમાં આવ્યા અને પ્રભુને વાંદી પિતાને ઉચિત સ્થાનકે બેઠા. ભગવંત શ્રેણિક રાજાને ઉદ્દેશીને નવપદને જ મહિમા કહેવા લાગ્યા–“હે શ્રેણિક રાજા! નવપદના આરાધનવડે ઘણે ભવ્ય છે ભવસમુદ્રને પાર પામી ગયા છે. એ નવપદ આરાધનનું મૂળ અવિચ્છિન્ન એ આત્મભાવ–આત્માના નિર્મળ પરિણામ છે, તેથી આત્મા તેજ નવપદ છે ને નવપદ તેજ આત્મા છે. જ્યારે ધ્યેયની સમાપ્તિ થાય છે ત્યારેજ ધ્યાતાનું ધ્યાન પ્રમાણ ગણાય છે, અથૉત તે વખતે ધ્યાતા ધ્યેયપણાનેજ પામી જાય છે, તેથી નવા પદનું એકાગ્ર ચિત્તે ધ્યાન કરતાં પ્રાણી તે દશાને પામતે હેવાથી નવપદ તેજ આત્મા ને આત્મા તેજ નવપદ છે, આ વાતને કેઈ સુજાણ મનુષ્યજ સમજી શકે છે.
અસંગ કિયાના બળ વડે જેણે નવપદ પૈકી જે પદને ધ્યાનવડે સિદ્ધિ પદને મેળવ્યું. તેણે તે પદનેજ આત્માપણે અનુભવ્યું. કારણકે નિશ્ચયન નેવે પદની સમૃ. દ્વિ ઘટમાં (આત્મામાં) જ ભરેલી છે.
હે શ્રેણિક! એ નપદ આમ શી રીતે છે તે હું તને સંક્ષેપમાં પૃથક્ પૃથફ સમજાવું છું તે સાંભળ
દ્રવ્ય ગુણને પર્યાય વડે અરિહંત પદનું ધ્યાન કરે તે આત્મા ભેદને છેદ કરીને અરિહંતરૂપ થાય છે. અર્થાત્ દ્રવ્યથી અરિહંત, ગુણથી તે મેક્ષગતિના ગામ અને આશ્રય કરનારને મેક્ષ પમાડનાર, અને પર્યાયથી અનંતા રૂપી અરૂપી પદાર્થના સમયે સમયે અનંતા પર્યાયના ઉત્પાદ વ્યયને જાણનાર-આવા અરિહંતની સાથે પિતાના આત્માને જે ભેદ છે તેને કેદ કરીને અભેદપણે તેનું ધ્યાન કરે. તે એવી રીતે કે-મારો આત્મા તેજ અરિહંત છે. તેમાં પણ અરિહંતના જેવાજ ગુણો ભરેલા છે, પણ તે તીરભાવે રહેલા છે; માટે અરિહંત પરમાત્માની સેવા ભક્તિ ને તેનું ધ્યાન કરવાથી તે આવિર્ભાવે થઈ શકે તેમ છે, એટલે અરિહંત તે મારો આ ભાજ છે. આવી રીતે અરિહંતનું ધ્યાન કરે અથવા દ્રવ્ય તે અનંત ચતુષ્ટય, ગુણ તે જ્ઞાનદર્શનાદિનું વિચારવું અને પર્યાય તે અગુરૂ લઘુના ઉત્પાદ વ્યય-એમ અરિ હતને ધ્યાને સતે અરહંતમાં ને પિતામાં જે ભેદપણું છે તેને કેદ કરી અભેદપણું પામીને આત્મા તેિજ અરિહંતરૂપી થાય છે. આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપના ધ્યાનથી આત્માની સર્વ ત્રિદ્ધિ-જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિ તે આવીને મળે છે અર્થાત્ પ્રગટ થાય છે. ધ્યાતા પુરૂષ ડિસ્થ, પદસ્થ ને રૂ પસ્થ એવા અરિહંત ભગવાનને ધ્યાને સતે પિતાના આત્માને પ્રત્યક્ષ અરિહંતપદમય દેખે છે. અરિહંત દેવની આકૃતિનું ધ્યાન તે પિંડર ધ્યાન, અરિહંત પદનું ધ્યાન તે પદસ્થ ધ્યાન અને સમવરણસ્થ અરિહંતનું ધ્યાન તે રૂપસ્થ ધ્યાન કહેવાય છે,
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૮
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. રૂપાતીત એટલે અરૂપી સ્વભાવવાળા અને કેવળજ્ઞાન તથા કેવળ દશન સં. યુક્ત એવા સિદ્ધ ભગવંતનું ધ્યાન કરવાથી પિતાને આત્મા સિદ્ધ સ્વરૂપ થાય છે.
એટલે સિદ્ધિપદને ધ્યાને આત્મા સિદ્ધિપદને અનુભવે છે, અને સિદ્ધના સર્વ ગુણ પિતામાં ઉત્પન્ન કરી તે દશાને પામે છે.
મહા મંત્રના ધ્યાવનાર અને શુભ ધ્યાનના કરનારા એવા આચાર્યનું ધ્યાન કરતે સતે જે પ્રાણી પિતાના આત્માને પાંચ પ્રસ્થાન યુકત કરે તે પોતે આચાર્ય થાય, અર્થાત્ પિતાનો આત્માતેજ આચાય છે. ફકત તેમાં રહેલા ગુણને પ્રગટ કરવાની જરૂર છે. પાંચ પ્રસ્થાન આ પ્રમાણે છે-૧ વિધાપીઠ તે બાર પદનું સૂરિમંત્ર છે. તેને જાપને જપત સતે-સાધના કરતો સતે કેટી શ્રતને જાણ થાય. ૨ સંભાયપીઠ તે મંત્ર વિધિપૂર્વક આરાધવાથી સર્વ લોકને વઘુભ અને આદેય વચન હોય. ૩ લીપીઠ તે મંત્ર આરાધવાથી રાજદિક વશ થાય અને મેટો મહિમા થાય. ૪ મંત્રરાજપીઠ તે મંત્ર આરાધવાથી સર્વ ઉપદ્રવ રહિતપણું થાય તેમજ કામણ, મેહન, વશીકરણાદિ શક્તિ પ્રાપ્ત થાય અને પ સુમેરૂપીઠ તે મંત્રને આરાધવાથી ઇંદ્રાદિકે માન્ય હોય અને તમાદિકની જેમ અનેક લબ્ધિવંત હોય.
બાર પ્રકારની તપસ્યા તથા સઝાય ધ્યાનમાં જે નિરંતર રત છે અને મહાપ્રાણ ધ્યાનવડે સૂત્રાર્થ તંદુભય રહસ્યયુક્ત દ્વાદશાંગીને જે ધ્યાતા છે તેમજ જગતના મિત્રરૂપ અને જગતના બંધુરૂપ-એકાંત હિત ઈચ્છક છે તે ઉપાધ્યાય આ ભાજ છે, અર્થાત્ એવા ઉપાધ્યાયનું ધ્યાન કરવાથી આમાજ ઉપાધ્યાયપણું પ્રાપ્ત કરે છે.
રત્નત્રયીવડે મોક્ષમાર્ગનું સમ્યમ્ તેિ સાધના કરવા જેનાં તન મન ને વચન નિરંતર સાવધાન છે એવા નિત્ય અપ્રમત્ત રહેનારા અને સ્તવનાદિકવડે હર્ષ નહીં કરનારા તેમજ નિંદા ઉપદ્રવાદિ વડે શોક નહીં કરનારા એવા શુદ્ધ જે સાધુ તે આ ભાજ છે અર્થાત્ એવા શુદ્ધ મુનિરાજનું ધ્યાન કરવાથી આત્મા તે દશાને પામે છે. બાકી વેશ માત્ર ધારણ કરવાથી--અવવા કેશનું મુંડન કરાવવાથી કે લુચન કરાવવાથી કોઈ સાધુપણું પ્રાપ્ત થાય નહીં તે તે માત્ર દ્રવ્ય સાધુ કહેવાય.
શમ, વેગ, નિર્વેદ, અનુકંપને આસ્તિક્યતા-ઈત્યાદિક ગુણે દર્શન મેહ ની કને પશમવડે આત્મામાં પ્રાપ્ત થાય તેનું નામ દર્શન કહીએ. તે દાન આત્મા જ છે. કારણ કે એ ગુણો આત્મામાં જ રહેલા છે. તે પ્રગટ થાય એટલે આ
મા દર્શનપણને પામે છે. બાકી અમે સમકિતી છીએ એવું નામ માત્ર ધરાવવાથી કાંઈ તે ગુણ પ્રાપ્ત થઈ શક્યું નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીપાળ રાજાને રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર.
૧૬૯ જ્ઞાનાવરણ કર્મના ક્ષપશમવડે અબોધતા નાશ પામે છે અને જ્ઞાન ગુણ (આત્મામાં) પ્રગટ થાય છે, તેથી આત્મા જ જ્ઞાનરૂપ થાય છે, એટલે જ્ઞાન તે આ ત્યાજ છે. આત્માથી જુદી વસ્તુ નથી.
ચારિત્ર તે પણ આત્મા જ છે. કેમકે જ્યારે આત્મા પિતાની સ્વભાવ દશામાં રમણ કરે, વિભાવ દશાથી વિરમે, શુદ્ધ લેશ્યાએ અલંકૃત વર્તે અને મેહરૂપ વનમાં પરિભ્રમણ ન કરે ત્યારે તે ચારિત્રરૂપજ થાય છે. તેથી તેવા આત્માને જ ચારિત્ર સમજવું. એવા આત્મામાંથી સેળ કષાય ને નવ નોકષાયાદિ પાપ પ્રકૃતિએ પણ નાશ પામે છે, અને યથાખ્યાત ચારિત્ર પ્રગટ થાય છે.
ઈચ્છા માત્રને રેધ કરનાર, મનને સંવરી રાખનાર (કબજે કરનાર), આપરિણતિને સમતા સાથે જોડી દેનાર અને નિજ ગુણને જ ભગી એ જે આત્મા તેજ તપ છે. એ તપ રૂપ આત્મા કષાયને ઘટાડે છે ને સમતાને વધારે છે તેમજ નિરંતર કર્મની નિર્જરા કરે છે.
નવપદનું નિશ્ચય સ્વરૂપ આ પ્રમાણેનું હોવાથી હે ભવ્ય ! તમે પિતાના આત્માને જ નવપદમય જાણુને પોતાના આત્મસ્વરૂપમાંજ સદા લયલીન થાઓ અને તેમાં રહેલા સ્વાભાવિક ગુણોને પ્રગટ કરે.
આગમ તે જ્ઞાન અને આગમ તે કિયા, અથવા આગમ તે સિદ્ધાંતને અનુપગ અને નેઆગમ તે શ્રુત જ્ઞાન વિનાના ચાર જ્ઞાન, અથવા આગ મ તે જ્ઞાની અનુપયોગી અને નેઆગમતે જ્ઞાની ઉપગી-ઈત્યાદિ આગમના ભેદને જાણીને તેના સર્વ ભાવને સત્ય જાણી આત્માના અનંત જ્ઞાન અનંત દર્શન મયી ભાવમાં સ્થિર થાઓ, પપુદ્ગલિક ભાવમાં ન રાચે, તેનાથી વિરક્ત થાઓ.
આઠ પ્રકારની સર્વ સમૃદ્ધિ જેમ ઘટમાંજ કહી છે તેમ નવપદની ત્રાદ્ધિ પણ ઘટમાંજ છે એમ જાણજો. તે કાંઈ બહાર લેવા જવી પડે તેમ નથી. એ વાતને સાક્ષી આત્મરાજા પોતેજ છે, તેમાં બીજા સાક્ષીની અપેક્ષા નથી.
અનંતા તીર્થકરોએ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાના તેમજ આત્માને શુદ્ધ થવાના અને સંખ્યાતા ગ( સાધન) કહ્યા છે, પરંતુ તે સર્વેમાં આ નવપદનું આરાધન કરવું તે મુખ્ય સાધન છે એમ જાણજો અને તેનું અવલંબન કરો. કારણકે નવપદના ધ્યાન રૂપ આત્મધ્યાન તેજ પ્રમાણ છે.
આ પ્રમાણેની સર્વનય સંત શ્રી વીરપરમાત્માની વા–દેશના સાંભળીને શ્રેણિક રાજા બહજ હર્ષ પામ્ય અને આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને ધ્યાત સતે પિતાને સ્થાનકે ગયે. સર્વ પર્ષદા પણ સ્વસ્થાને ગઈ. ભગવંત શ્રી મહાવીર સ્વામી રૂપ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૦
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
સૂર્ય પણ કુમતિ રૂપ અ'ધકારને ટાળતા અને ભવ્ય જીવ રૂપ કમળને પ્રતિધ કરતા-વિકવર કરતા સતા પૃથ્વીતળપર વિહાર કરવા લાગ્યા.
આ પ્રમાણે શ્રેણિક રાજા પાસે શ્રી ગોતમસ્વામીએ કહેલ શ્રીપાળ રાજાનું ચિરત્ર સ’પૂર્ણ થાય છે. તેના પ્રાકૃત ચારિત્ર ઉપરથી શ્રી વિનયવિજય ઉપાધ્યાયે રાસ કરવા માંડડ્યા તે અધુરા રહેવાથી શ્રીમદ્યશે.વિજયજી ઉપાધ્યાયે તે પૂર્ણ કર્યાં, તે રાસ ઉપરથી મારી બુદ્ધિ અનુસારે જે રહસ્ય સમજવામાં આળ્યું તે વાંચક નગની સમક્ષ રજુ કર્યું છે. તેમાં મક્રમતિપણા વિગેરે કારણથી જે કાંઈ જિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ લખાયું હોય તેને માટે મિચ્છામિદુક્કડ આપુ છું.
श्रीमद् चिदानंदजी कृत प्रश्नोत्तर रत्नमाळा. વિવેચન સમેત.
( લેખક સન્મિત્ર કરવિજયજી ) અનુસધાન પૃષ્ટ ૧૫ થી.
આ અકમાં આવેલા ૭૯ થી ૧૦૧ સુધીના ૨૩ પ્રશ્નનેાના ઉત્તર નીચે પ્રમાણેમહ સમાન રિપુ નહીં કાઇ, દેખે સહુ અતર્ગત જોઇ; સુખમે' મિત્ત સળ સ'સાર, દુઃખમે' મિત્ત નામે આધાર. ડરત પાપથી પડિત સાઇ, હિંસા કરત મૂઢ સે હાઇ; સુખિયા સતાષી જગમાંહી, જાકુ‘ ત્રિવિધ કામના નાંહી. જાકુ' તૃષ્ણા અગમ અપાર, તે મ્હોટા દુઃખિયા તનું ધાર; થયા પુરૂષ જે વિષયાતીત. તે જગમાંહે પરમ અબાત. ભરણુ સમાન ભય નહીં કેાઇ, પથ સમાન જરા નવ હાઇ; પ્રબળ વેદના ક્ષુધા વખાણા, વધુ તુરંગ ઇંદ્રિ મન જાણેા. ૫ વૃક્ષ સજમ સુખકાર, અનુભવ ચિંતામણિ વિચાર; કામગવી વર વિદ્યા જાણુ, ચિત્રાવેલિ ભક્તિ ચિત્ત આણુ. સંજમ સાધ્યા સવિ દુઃખ જાવે, દુ:ખ સહુ ગયાં મેક્ષપદ પાવે; શ્રવણ ઊભા સુણીએ જિનવાણી, નિર્મળ જિમ ગ‘ગાજળ પાણી, નયન શાના જિનબિંબ નિહાર, જિનપડિમા જિનસમ કરી ધારો;
For Private And Personal Use Only
૨૫.
૨૬.
૨૭.
૨૮
૨૯.
30,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નોત્તર રનમાળા.
સત્ય વચન મુખ શભા સારી, તજ તંબળ સંત તે વારી. કરકી શોભા દાન વખાણે, ઉત્તમ ભેદ પંચ તસ જાણો ભુજા બળે તરીએ સંસાર, ઈહુવિધ ભુજા શોભ ચિત્ત ધાર. ૩૨. નિર્મળ નવપદ ધ્યાન ધરીએ, હૃદય શોભા અણુવિધ નિત કીજે,
પ્રભુગુણ મુકામાળ સુખકારી, કરો કંઠ શભા તે ભારી. ૩૩.
૭૯ મહ સમાન રિપુ નહિ કેઈ, દેખ સહુ અંતરગત જોઈ,મેહ જે કઈ પણ કરે શ દુનિયામાં નથી એ વાત આત્મામાંજ ઉડે આલોચ કરતાં સમજી શકાય એવી છે. રાગ, દ્વેષ, કષાય, વિષયલાલસા, અહંતા અને મમતાદિક સર્વ મેહને જ પરિવાર છે. તે જીવને જૂદી જૂદી રીતે ઘેરી તેની વિવિધ રીતે વિડંબના કરે છે. “હું અને મારું” એવા મંત્રથી મેહે આખી આ લમને અંધ કરી દીધેલ છે, અને એજ મંત્ર જગતના છ સુખ બુદ્ધિથી ગણે છે પણ તેથી પરિણામે કેટલું બધું દુઃખ થાય છે તે તે કેઈક વિરલાજ સમજી શકે છે. જે અનંતીવાર જન્મમરણના ફેરામાં ફરવાનું કંઈ પણ સબળ કારણ હોય તે તે રાગ, દ્વેષ અને મેહજ છે. તેને અંત (ક્ષય) થયે છતે જન્મ મરણ સંબંધી સમસ્ત દુઃખને સહેજેજ અંત થઈ જાય છે. એ વાત શાસ્ત્રથી, ગુરૂગમથી કે જાતિઅનુભવથી જ સારી રીતે સમજી શકાય એવી છે. આપણો આત્મા પ્રમાદવશા મહાદિક શત્રુઓના પાશમાં સપડાઈ ગયા છે તેમાંથી મુક્ત થવાની તેને પરે પૂરી જરૂર છે, અને તે ઉપેક્ષા કરવા યોગ્ય નથી જ. જો આપણને આપણું શુદ્ધ સ્વરૂપનું એટલે આપણી આત્મશક્તિનું યથાર્થ ભાન (જ્ઞાન) અને યથાર્થ શ્રદ્ધાન (પ્રતીતિ) થાય તો આપણને પિતાને પૂર્ણ ખાત્રી થાય કે આપણે આપણું કટ્ટા શત્રુઓના પાશમાં આપણી જ ભૂલથી સપડાયા છીએ અને આપણે જાગૃત થઈ આપણી ભૂલ સુધારીને તે શત્રુઓની પુંઠ પકડીએ તે તેમને ભાર નથી કે તે આ પણને વધારે વખત પજવી શકે. મતલબ કે આપણને આત્મજાગૃતિની પૂરી જ. રૂર છે, એટલે કે આપણે આપણું ચરિત્ર બહુ ઉંચા પ્રકારે સુધારી લેવાની જરૂર છે, અને એમ થયે મહાદિક શત્રુઓ આપોઆપ આપણાથી ત્રાસ પામીને પલાયન કરી જશે.
૮૦ સુખમેં મિત્ત સકલ સંસાર, દુઃખમે મિત્ત નામ આધાર-પૂર્વ પુણ્યાગે જ્યારે સકળ સુખસામગ્રી સંપ્રાપ્ત થઈ હોય છે ત્યારે તે બધા મિત્ર થવા માગે છે, પણ જ્યારે કોઈ અંતરાયોગે સુખસામગ્રીને વિયોગ થાય છે ત્યારે આપદસમયે આવી ઉભા રહેનાર, તેમાં મદદગાર થનાર યાવત્ તે આ પદથી મુક્ત કરવા પિતાથી બનતી દરેક કેશશ કરનાર જે સખાઓ નીકળે તેજ ખરા મિત્ર છે. પ્રશ્નોત્તર
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૭૨
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
રત્નમાલિકામાં આ પ્રશ્નના આપેલા ઉત્તર મનન કરવા ચેાગ્ય છે, અને તે એ છે કે ' જીતને ભવિષ્યમાં ભયકર દુઃખ આપે એવા પાપથી આપણને અળગા કરે, સદુપદેશવડે પાપથી થનારાં દુઃખની સમજ આપી આપણને પાપ આચરણથી નિ. વર્તાવે અને રાજ્ન્માર્ગમાં સ્થાપે યાવતુ સન્માર્ગમાંજ સ્થિત કરે એજ આપણે ખરે મિત્ર સમવે. ’ જ્યારે બીજા મિત્ર આ ભવમાંજ સહાયલત થાય છે ત્યારે ઉપર જણાવેલા સન્મિત્ર પરલેાકમાં પણ સહાયભૂત થાય છે; માટે મેાક્ષાથી જનેએ મિત્ર કરવા તેા આવાજ મિત્ર કરવા લક્ષ રાખવું' ન્યતઃ f† મિત્રયસ્ત્રિયથિતિ વાપાત્
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૧ ડરત પાપથી પડિત સાઈ—જે પાપ આચરણથી ડરતા રહે અને શુભાચરણમાં આગળ પગલાં ભરે તે પતિ. પ્રશ્નોત્તર માલિકામાં આ પ્રશ્નને આવા ખુલાસો છે કે • વંતો ? ત્રિવેદી એટલે પડિત કાણુ ? જેના હૃદયમાં વિવેક પ્રગટયા છે અને તેવિવેકના ખળથી જેને જીવ, અજીવ, (જડ, ચૈતન્ય) પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સવર, ખંધ, મેાક્ષ અને નિજારૂપ નવ તત્ત્વના યથા નિશ્ચય થયા છે, યથાર્થ તનિર્ણય થવાથી જેના હૃદયમાં નિશ્ચલ તત્ત્વશ્રદ્ધા થઈ છે અને તેથીજ આગામી કાળમાં આત્માને અનર્થકારી થાય તેવી પાપવૃત્તિથી જે અત્યંત ડરતા રહે છે. તેમજ આત્માને ભવિષ્યમાં એકાંત હિતકારી માર્ગમાં આનંદથી પ્રવૃતિ કરે છે યાવત્ અન્ય ચેાગ્ય જનાને એવાજ સદુપદેશ આપે છે તેજ ખા પંડિત છે.
6
૮૨ હિંસા કરત સ્મૃદ્ધ સા હાઇ---જગત્ માત્રને એકાંત સુખ દેનારી આપ્ત ઉપષ્ટિ યાની વિધિની હિંસક વૃત્તિને પાપે છે. એટલે પરમ કૃપાળુ પરમાત્માએ જગત્ જંતુઓના એકાંત હિતને માટે ઉપદેશેલી ડહાપણુ ભરેલી દયાના માર્ગ મરડીને જે આપમતિથી વિપરીત વૃત્તિ આદરે છે તે ગમે તેવા સાક્ષર ગણાતા હોય તોપણ તત્ત્વષ્ટિ જના તે તેમને મહા મૃખની કોટિમાંજ મુકે છે. કેમકે તે શુષ્કજ્ઞાની મે હવશાત્ એટલે પણ ઉંડા આલેચ કરી શકતે નથી કે · સહુ કાઇ જીવિત વાંછે છે, કોઈ મરણ વાંછતા નથી’ ‘ જેવુ આપણને દુઃખ થાય છે તેવુ જ સહુ કોઇને થાય છે. ’ તે પછી જે આપણને પ્રતિકૂલ જ ણાય તેવા દુઃખદાયી પ્રયોગ બીજા પ્રાણી ઉપર શામાટે અજમાવવા બ્લેકએ ? આટલી ખાખતજ જે ક્ષણભર સામ્ય ભાવ રાખીને વિચારવામાં આવે તે નિર્દય કામથી પાછું એસરી શકાય, અને જેમ તેમ તે વાત વધારે દયા લાગ ણીથી વિચારવામાં આવે તેમ તેમ નિર્દય કામ કરતાં ક'પારી છ્હે, અને છેવટે નિર્દય કામ કરી શકાયજ નિહ. જે મઢ માનવીએ રાક્ષસેાની પેરે રસનાની લાલુપતાથી માંસભક્ષણ અને આખેટક ( મૃગયા--જીવવધ ) કરે છે તે કઠોર દિલવાળા નર
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનોત્તર રનમાળા.
૧૭૩
પશુઓ પિતાની સમીપે મરણને શરણ થતા જાનવરની દુઃખભરી લાગણીઓ શું જોઈ શકતા નથી? શું તે દિન અનાથ જાનવરે પિતાનાં બાળબચ્ચાંને મૂકી તે નર દૈત્યોને અર્થે પિતાને ખુશીથી મરણને શરણ થવા ઇરછે છે? જેમ નિર્દયતાથી તેમને તેમની ઈચ્છા વિરૂદ્ધ રીબાવીને મારી નાખવામાં આવે છે, તેમ આ નદૈત્યોને તેમનાં બાળબચ્ચાંને કે તેમના વહાલા બીજા સંબંધીઓને મારી નાખવામાં આવે તે કેટલો બધે ત્રાસ જણાય? તેટલેજ બલકે તેથી પણ અધિક ત્રાસ ઉક્ત પશુઓને નિર્દયપણે મારતાં થવા જ જોઈએ. તેની દયાજનક અપીલ કેની પાસે જઈ કરવી? આ ભારતભૂમિ દયાના પ્રતાપથી આગળ જેવી દયાદ્ધિ અને પવિત્ર હતી તેવીજ અત્યારે નીચ સંસર્ગથી નિર્દય અને અપવિત્ર બની ગઈ છે. ફક્ત નિર્દયતા(નિરપરાધી પ્રાણુઓ ઉપર ગુજરતું ક્રૂર શાસન-ઘાતકીપણું જ અત્રિ નિયામક છે. તેને જ દૂર કરવા પૂરત પુરૂષાર્થ સેવવામાં આવે તે પુનઃ આ આર્યભૂમિ જેવીને તેવી દીપી રહે. એમ સમજી પિતાની માતૃ-ભૂમિના ઉદ્ધાર માટે હરેક ભારતવષી જને હિંસા પ્રતિબંધ માટે દઢ પ્રતિજ્ઞા કરવી જોઈએ.
૮૩. સુખિયા સતેવી જગમાંહી, જાકે વિવિધ કામના નાંહિ– જેને કોઈ પણ પ્રકારની વિષયવાંછા રહી નથી એવા સંતોષી સંત સુસાધુ જનજ જગતમાં ખરા સુખીયા સમજવા. વિષયવાંછા એજ દુઃખ રૂપ છે. જેમ સુધા તૃષા વિગેરે દુઃખ રૂપ છે અને તેને શાંત કરવાને અન્ન પાનાદિકને ઉપચાર કરવામાં આવે છે. તે ઉપચાર જે યથાવિધ લક્ષપૂર્વક કરવામાં આવે છે તે તે તે દુઃખ ઉપશાંત થાય છે. પરંતુ જો તેમાં અતિમાત્રાદિક અવિધિ દેષ સેવવામાં આવે છે તે વ્યાધિ પ્રમુખથી ઉલટી નવી ઉપાધિ ઉભી થાય છે અને તેને ટાળવા માટે અનેક પ્રકારના ઉપચાર કરવા પડે છે, તેમ ભિન્ન ભિન્ન જાતની વિષયવાંછના પણ દુઃખરૂપજ છે અને તે દુઃખને ઉપશમાવવા તેને ચોગ્ય પ્રતિકાર શાસ્ત્રનીતિથી સંભાળ પૂર્વક કરવાની જરૂર રહે છે, અને જે તેમાં અને તિચાર થાય તે તે દુઃખ શમવાને બદલે વધવાનેજ સંભવ રહે છે. મન વચન અને કાયાના નિખિલ વિકારેને વશ કરવાને શાસ્ત્રકારે સમિતિ ગુપ્તિ રૂપ મુનિ ધર્મ અને સ્વદારા સંતેષાદિ રૂપ ગૃહસ્થ ધર્મ બતાવ્યું છે. તેની સદ્દગુરૂ સમીપે સારી રીતે સમજ મેળવી તે પ્રમાણે આચરણ કરનાર આત્માથી જન અવશ્ય અનુક્રમે ત્રિવિધ કામનાથી મુક્ત થઈ શકે છે અને એજ સુખ-સંતેષની પરાકાષ્ઠા હોવાથી શાશ્વત સુખના અથી જનેએ આદરવા ચોગ્ય છે. કહ્યું પણ છે કે ન તપાત પર સુવં’ એટલે સંતોષ જેવું શ્રેષ્ઠ સુખ નથી અને “ન તૃપા
ચાધિઃ વિષય તૃષ્ણ સમાન કેઈ વ્યાધિ નથી. આથી જ શાસ્ત્રકારે જણ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૪
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. વ્યું છે કે “વિષય- દિને મોકળી મૂકવી એ આપદાનો માર્ગ છે અને તેને કાબુમાં રાખવી એ સુખ-સંપદાને માર્ગ છે. એ બેમાંથી તમને જે માર્ગ પસંદ પડે તે માર્ગે ગમન કરે
૮૪ જાકું તૃણું અગમ અપાર, તે હેટા દુઃખીયા હનુધાર– જેની તૃષ્ણનો પારજ નથી અથાત્ જેની તૃષ્ણ અનંત અપાર છે તેના દુઃખને પણ પાર નથી, એટલે તેનું દુઃખ પણ અનંત અપાર હોય છે. જ્ઞાની પુરૂએ લોભને અગ્નિની અને તૃષ્ણાને તેની જવાળાની ઉપમા આપી છે એટલે જેમ જેમ ઈધનાદિક યોગે અગ્નિ પ્રબળ થતું જાય છે તેમ તેમ તેની જવાળા પ્રખર પરિતાપકારી થતી જાય છે. એવી જ રીતે લેભી માણસને જેમ જેમ લાભ મળી જાય છે તેમ તેમ સાંધતા વધીને તેની તૃષ્ણાને અમર્યાદિત બનાવે છે અને તે ભાવિષ્ટને કેવળ દુઃખી દુઃખી કરી મૂકે છે. આવા અનંત અપાર દુઃખ દાવાનળના સતત પરિતાપથી બચવાને જેની પ્રબળ ઈચ્છા હોય તેણે લાભાંધતા મૂકી તૃષ્ણાને સંકુચિત (મર્યાદિત) કરી સંતોષવૃત્તિ સેવવા અભ્યાસ કરે એજ ઉચિત છે.
૮૫ થયા પુરૂષ જે વિપઘાતીત, તે જગમાંહે પરમ અભીત– જેમણે સંતોષવૃત્તિ ધારીને અભ્યાસને અનુક્રમે વિષયવાસનાને જ નિમ્ળ કરી છે તેમને જગતમાં કંઈ પણ ભય રહેતું નથી. જેમણે રાગદ્વેષાદિક વિકાર માત્રને વિનાશ કર્યો છે તેમને વિષયવાસના હતી જ નથી એટલે તે જીવનમુક્ત છે, તેથી તેમને પુનર્જન્મ લે પડતજ નથી. છેવટે આ નશ્વર દેહને અહીં જ તજી દેહાતીત થઈ અક્ષય, અનંત અને અવિચળ એવા મોક્ષસુખને પામે છે. એટલે જન્મ જરા અને મરણ સંબંધી સર્વ ભયથી રાર્વથા મુક્ત થાય છે. જ્યાં સુધી જીવમાં રાગદ્વેષાદિક વિકારોને વશ થઈને વિષયવાસના જાગે છે ત્યાં સુધી તેને જન્મ જરા મરણ સંબંધી ભય માથે ઝઝુમી રહે છે, ત્યારે વિષયાતીતને કઈ પણ જાતને ભય રહેતું જ નથી. એમ સમજી પ્રાણ જનેએ મન અને ઈદ્રિયોને જ્ઞાની પુરૂના વચનાનુસારે દમી, શુદ્ધ સંયમ પાળી, વિષયાતીત નિર્ભયપદને પ્રાપ્ત કરવા માટે વિષયવાસના ટાળવા પ્રતિદિન ઉદ્યમ કરે ઉચિત છે.
૮૪ મરણ સમાન ભય નહિ કેઈજગતના જીવોના મનમાં જે મોટામાં મે ભય કાયમ નિવાસ કરી રહે છે તે મરણને છે, અને તે વાસ્તવિક છે. કેમકે તેની પાછળ બીજા પણ જન્મ, જરા, સોગ, વિયેગ, આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિત ભય સાથે લાગ્યા રહે છે. જે મરણના મહાભયથી સર્વથા મુક્ત થવાય તો બીજા સાથે લાગેલા ભય તે આપોઆપ શમી જાય. એ મરણને મહાભયથી મુકત થવાને માટેજ સર્વર પરમાત્માએ સમ્યગ્દર્શન જ્ઞા નું ચારિત્રને ઉત્તમ માર્ગ બતાવ્યો છે
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નોત્તર રત્નમાળા.
૧૭૫
અને તે રત્નત્રયીનું યથાવિધ આરાધન કરનાર આત્માથી જને અવશ્ય જન્મમરણ સંબધી સકળ ભયથી મુક્ત થઈ શકે છે, તેથી નિર્ભય સુખ ઈચ્છનારને માટે એજ કર્તવ્ય છે.
૮૭ પંથ સમાન જરા નવિ હાઈ–જેમ જરા અવસ્થાથી શરીર ખોખરૂં થઈ જાય છે, તેથી વન વયની જેવું સામર્થ્ય તેમજ ઉલ્લાસ ટકી શકતું નથી, તેમ મહાટ મજલ કરવાથી માણસ એટલા બધા થાકી જાય છે કે તેમનાથી કંઈ પણ અગત્યનું કામ હોંશભર કરી શકાતું નથી, અને જે કંઈ અણછટકે કરવું પડે છે તેમાં પણ તેમને કંટાળે આવે છે. માટેજ અનુભવી લકે કહે છે કે ગમે તેવડી મોટી મુસાફરી પગે ચાલીને કરવાનું હોય ત્યારે ચાર ચાર ગાઉ ચાલતાં, લબે પંથે કપાય એ વચન અનુસારે શરીરથી સી એટલેજ પંથ કરે કે જેથી ભવિવ્યમાં વધારે સહન કરવું પડે નહીં. તેમજ આપણું વ્યવહારિક તથા ધાર્મિક કરરણમાં પણ ખલેલ પહોંચે નહિ.
૮૮ પ્રબળ વેદના સુધા વખાણો બીજી બધી વેદના કરતાં સુધારી વેદના વધારે પ્રબળ કહી છે. બીજી વેદનામાં પ્રાયઃ મનમાં વૈરાગ્ય જાગે છે, પ્રભુનું નામ યાદ આવે છે, કે પરભવનું સાધન કરવા મનમાં પ્રેરણા થાય છે, ત્યારે સુધાને પ્રબળ ઉદય વખતે એ બધું હોય તે પણ પ્રાયઃ સૂકાઈ જાય છે. એ સુધા પરિસને સહન કરનાર કોઈ વિરલ જ્ઞાની તપસ્વી સાધુ જનેજ હોય છે. તેવા સમતાવંત તપસ્વી સાધુઓ શિરસા બંધ છે. શાસ્ત્રનિદિ તપસ્યા ઉક્ત વેદનાને શમાવવાને ઉત્તમ ઉપાય છે.
૮૯ વક તરગ ઈદ્રિ મન જાણો–શાસ્ત્રમાં ઇદ્રિયને તથા મનને અવળી ચાલના ઘોડા જેવા કહ્યા છે. જેમ અવળી ચાલનો ઘોડે અધારને અણધારી વિષમ વાટમાં ખેંચી જઈ વિડંબનાપાત્ર કરે છે, પણ જે તેને કેળવનાર કેઈ કુશળ (અશ્વવિદ્યામાં નિપુણ) પુરૂષ મળે તે તેને એવો સુધારી શકે છે કે તેજ વાંકે ઘોડે અપ વખતમાં તેના સ્વામીને ધારેલા સ્થાને પહોંચાડી દે છે. તેમ અણકેળવાયેલી અશિક્ષિત ઇદ્રિ તથા મન સ્વછંદપણે મોજમાં આવે તેવા વિષયપ્રદેશમાં દેડીને આત્માને અનેક પ્રકારે દુઃખી કરે છે અને છેવટ દુર્ગતિમાં લઈ જઈને નાખે છે, પણ જે સર્વજ્ઞ પ્રભુના વચનાનુસાર તેમને સારી રીતે કેળવ્યાં હોય તે તે સન્માર્ગમાં ચાલે છે અને સન્માર્ગમાં ટેવાઈ તે પિતાના સ્વામી આત્માને સદ્ગતિને ભકતા બનાવે છે. માટે શાસ્ત્રકાર ઉપદિશે છે કે “જે તમે ભવભ્રમણનાં દુખ થકી ડરતા છે અને મથળ અવિનાશી અક્ષય અનંત અજરામર એવા મોક્ષસુખની ચાહના કરતા હો તે ઇંદ્રિયને વશ કરવાને પ્રબળ પુરૂષાર્થ ફેરવે.” “જે વિષયસુખને ય કર્યો
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૬
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
તે સર્વ દુઃખના અંત આવ્યે જાણવા.’ આથી સમજાય છે કે સકળ સુખ સ્વાધીન કરવાની ખરી કુ’ચી મન અને ઇંદ્રિયાને શાઅયુક્તિથી સ્વવશ કરી તેમને સન્મામાંજ દેારવામાં—ટેવવામાં સમાયેલી છે; તેથી એજ કર્તવ્ય છે.
૯૦ કલ્પવૃક્ષ સજમ સુખકાર—જેમ સવ વૃક્ષેમાં કલ્પવૃક્ષ ઉત્તમ દે વતરૂ ગણાય છે અને તેની છાયા, મૂળ, પત્ર, પુષ્પ અને ફળ સર્વે ઉત્તમ છે તેમ ‘ સંયમ સુખ ભંડાર ’સન્દેશિત સયમ સર્વ સુખનું નિધાન છે. વીતરાગ પ્રભુનાં નિષ્પક્ષપાતી વચન ઉપર અચળ આસ્થા એ સયમનુ મૂળ છે. યમ નિયમ વિગેરે તેનાં પત્ર છે. સહજ સમાધિરૂપ તેની શીતળ છાયા છે. ઉત્તમ દેવ મનુષ્ય ગતિ તેનાં સુગધી પુષ્પ છે અને મેક્ષરૂપે તેનુ' સર્વાંત્તમ ફળ છે. આવા એકાંત સુખદાયી સયમની કેને ચાહના ન હેાય ? પરંતુ અનાદિ કાળથી આત્મક્ષેત્રમાં ઉગી નીકળેલાં મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન, અને અવિરતિરૂપ ( wels lenerits ) દુર્ગુણા રૂપી નકામા હાનિકારક રાપાએને ઉખેડી નાંખી પ્રથમ હૃદયભૂમિની શુદ્ધિ કરવા અક્ષુદ્રતાદિક ચેાગ્યતા સ’પાદન કરી અનુક્રમે સર્વજ્ઞદેશિત સયમના યા અધ્યાત્મના અવધ્ય ખીજરૂપ શુદ્ધ શ્રદ્ધાન રાપી તેમાં નિર્મળ જ્ઞાનરૂપ અમૃતનુ સિંચનકરવામાં આવે છે, તે તેમાંથી પરમ સુખદાયક યમ નિયમાદિક સયમયેગના પ્રાદુર્ભાવ થાય છે; અને તેથી સ્વર્ગનાં તથા મેાક્ષનાં ઉત્તમાત્તમ સુખ સ‘પ્રાપ્ત થઇ શકે છે. એમ સમજી આત્માથી જનાએ ઉક્ત દિશામાં વિશેષે ઉદ્યમ કરવા ઉચિત છે.
,
૯૧ અનુભવ ચિંતામણિ વિચાર——અનુભવજ્ઞાન ચિંતામણિ રત્ન જેવું અમૂશ્ય છે, તેથી ચિંતિત સુખ સાધી શકાય છે. તેનુ' ગ્રંથકારે એવું લક્ષણુ ખતાવ્યુ છે કે ‘ વસ્તુ વિચારત ધ્યાવત, મન પાવે વિશરામ; રસ સ્વાદન સુખ ઉપજે, અનુભવ યાકે! નામ ’ અર્થાત્ અમુક ધ્યેય વસ્તુને વિચારતાં કે ધ્યાવતાં મન શીતળતાને પામે અને તે વસ્તુના રસનુ આસ્વાદન કરવા રૂપ સહુજ સ્વભાવિક સુખ જેથી વેદ. વામાં આવેતેનું નામ અનુભવ’ શાસ્ત્ર તે વસ્તુની દિશા માત્ર ખતાવે છે, ત્યારે તેના પારતા અનુભવજ પમાડે છે. ’ · અનુભવજ્ઞાન કેવળજ્ઞાન રૂપી સૂર્યને અરૂણે દય છે. ’ ‘કાની કેાની કલ્પના રૂપી કડછી શાસ્રરૂપી ક્ષીરમાં ફરતી નથી, પરંતુ અનુભવ રૂપી જીભવડે તે શાસ્ત્રક્ષીરનું આસ્વાદન કરનાર કાઇક વિરલાજ હૈાય છે. આ બધાં સૂત વચને અનુભવજ્ઞાનના અ મહિમા પ્રદર્શિત કરે છે, એમ સમજી જેથી પોતાના શુદ્ધ આત્મતત્ત્વને સપૂર્ણ સાક્ષાત્કાર થાય તેવા અનુભવજ્ઞાન માટેજ યત્ન કરવા ઉચિત છે.
હર કામગવી વર વિદ્યા જાણુ—અત્ર સદ્ વિદ્યાને કામધેનુ જેવી સુખ દાયી કહી છે, જેમ કામધેનુ સહુ જાતનો મનકામના પૂરે છે તેમ સદ્વિદ્યા પણ પૂરે
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નોત્તર રત્નમાળા.
૧૭૭
છે. ‘ તત્ત્વધીવિંદ્યા ’એ વચનાનુસારે વસ્તુને વસ્તુસ્વરૂપે જેથી જાણી શકાય, એટલે વસ્તુનુ” યશા સ્વરૂપ એળખાવનારી વિદ્યા સવિદ્યા કહેવાય છે, અને તેથી વિપરીત વિદ્યા અવિદ્યા કહેવાય છે. તે અવિધાનુ સ્પષ્ટ લક્ષણ આવુ કહ્યુંછે કે અનિત્ય, શુચિ અને પરવસ્તુને નિત્ય, પવિત્ર અને પૅતાની માનવી.’ આવી અવિદ્યા, મિથ્યા ભ્રાંતિ યા અજ્ઞાનને પરિહરવા પ્રયત્ન કરવા એ પ્રથમ જરૂરનુ` છે. તે વિના કામમૈનુ સમાન શ્રેષ્ઠ વિદ્યા પ્રાપ્ત થઈ શકતીજ નથી, અને તે વિના આત્મકલ્યાણ પણ સાધી શકાતું નથી. માટે આત્માથી જનાએ સદ્ગુરૂ સંગે સદ્વિદ્યા પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરવા ઉચિત છે.
૯૩ ચિત્રાવેલી ભક્તિ ચિત્ત આણુ—અત્ર ભક્તિને ચિત્રાવેલી સાથે સરખાવી છે. જેમ ચિત્રાવેલીથી સુવર્ણસિદ્ધિ થાય છે તેમ ભક્તિથી પણ ભવ્ય જનાની મનકામના પૂર્ણ થાય છે, એટલુંજ નહુિ પણ તેથી સ્વર્ગ અને અપવર્ગ (મેક્ષ)ની પણ પ્રાપ્તિ થઇ શકે છે. ખીજાં સાધન કરતાં ભક્તિનુ` સાધન સુલભ છે એટલુ જ નહિં પણ સગીન સુખ આપનારૂ પણ છે. જ્ઞાનાદિક અન્ય સાધનમાં માઁ આવવાના ભય છે ત્યારે ભક્તિમાં એવા ભયને અવકાશજ મળતા નથી. ભક્તિથી તા નમ્રતાદિક સગુણશ્રેણિ દિન પ્રતિદિન વધતીજ જાય છે. ભિક્તની ધુનમાં મચેલા ભદ્રેક જીવ પોતાનુ ભાન ભૂલી જઇ ભગવત સાથે એકમેક થઇ જાય છે. તેથીજ અનેક ભકત જના કિતના સુલભ માર્ગે વળેલા જણાય છે.
૯૪ સજમસાધ્યાંસવિદુઃખ જાવ,દુઃખ સહુ ગયાં માપદ પાવે -- સંયમ એટલે આત્માને નિગ્રહ કરવા, તે આવી રીતે કે અનાદિ અવિદ્યાના યેાગે જીવ જે ઉન્માર્ગે ચડી ગયે છે—હિંસા, અસત્ય, અનુત્ત, અબ્રહ્મ અને પરિગ્રહમાં કુબ્ધ બન્યા છે, પાંચે ઇંદ્રિયોને પરવશ પàા છે, ક્રોધાદિક કષાયને સુખબુદ્ધિથી મેરે છે અને મન વચન તથા કાયાના યથેચ્છ વ્યાપારમાંજ સુખબુદ્ધિ માની બેઠો છે તે તેની અનાદિની ભૂલ સુધારી તેને સન્માર્ગમાં જોડવા, એટલે અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અસ'ગતા ( નિસ્પૃહતા ) રૂપ મહાવ્રતેનુ યથાવિધ સેવન કરવું', વિષય-ઇંદ્રિયાને કાબુમાં રાખવી એટલે વિષયમાં થતી શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શરૂપ પંચ વિકાર બુદ્ધિને ટાળવી. ક્ષમા, મૃદુતા, સરલતા અને સાષ વૃત્તિથી કષાયના જય કરવા અને જ્ઞાન ધ્યાન તપ જપવડે મન વચન તથા કાયાના કુછ વ્યાપારને રોધ કરવા, એવી રીતે ૧૭ પ્રકારે સંયમને યથા પાળનારનાં ભવક્રમણ સંખ'ધી સકળ દુઃખ દૂર જાય છે; એટલે તને ભવભ્રમણ કરવુ' પડતુંજ નથી, અંતે સકળ કર્મમળના સ`પૂર્ણ ક્ષય કરીને તે અજરામર સુખને પામે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૯૮
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
૮૫ શ્રવણ શેલ સુણિયે જિનવાણી, નિળ જેમ ગગાજલ પાણી જેમ ગગાજળ નિર્મળ-મલરહિત છે તેમ જિનેશ્વર પ્રભુની વાણી રાગ દ્વેષ અને મેહુરૂપ મળથી સર્વથા મુક્ત છે. કેમકે સર્વજ્ઞ પરમાત્મામાં ઉક્ત દોષના સર્વા ભાવજ હોય છે, અને તેથીજ તેમની વાર્ણી નિર્માળ કહી છે. એવી નિર્મળ જિયાણીનુ કર્ણ પુટથી પાન કરવુ એજ શ્રવણ ઇન્દ્રિયની ખરી શાશા છે. અજ્ઞાની જેના પાનાના કાનને કલ્પિત સુવાદિક ભવમાંથી શોભાવવા પ્રયત્ન કરે છે, ત્યારે તāસિક જતા પોતાનાં કણ ને સહજ નિરૂપાર્ષિક સુવર્ણ (ઉત્તમ વર્ણ-અદ્દારાત્મક વચનપ'કિત ) વડે સુશોભિત કરે છે, અને એમ કરીને પેાતાની સકતા સાક કરે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૬ નયન શાભા જિનબિબ નિહારા, જિનપડિયા જિન સમ કરી ધારા—જેવી રીતે જિનવાણીનું શ્રવણ કરવુ એ કષ્ણુની શભા છે, તેવીજ રીતે જિનમુદ્રા~~~જિનપડિમાનાં દર્શન કરવાં એ નયનનું ભ્રષણ છે. જેમ જિનવાણીથી હૃદયમાં વિવેક પ્રગટે છે તેમ જિનદર્શનથી પણ વિવેક પ્રગટે છે; તે એવી રીતે પ્રભુમુદ્રા ખેતાં પ્રભુનુ મૂળ સ્વરૂપ મરણમાં આવે છે, અને પ્રભુના સ્વરૂપનુ યથાર્થ ભાન થતાં તેવુંજ આપાશુ` પેાતાનુ આત્મસ્વરૂપ સત્તાગત રહેલું છે તેની ઝળક પડે છે અને સ્થિર અભ્યાસે પ્રભુસ્વરૂપના સાનિધ્યથી આપણે પણ પ્રભુ સદૃશ થવાને શીખીએ છીએ. જેમ જેમ આપણે પ્રભુમુદ્રાથી પ્રતીત થતા ગુણના અભ્યાસ કરતા જઇએ છીએ તેમ તેમ આપણે આપણા અંતરમાં ઢંકાઈ રહેલા ગુણને પ્રગટ કર વામાં સફળ થઇએ છીએ; અને એમ અતે પ્રભુ સાથે અભેદ ભાવે મળી જતાં પ્રભુ સંદેશ અસાધારણ પુરૂષાર્થ ફેરવતાં આપણે પણ પ્રભુરૂપ થઇ શકીએ છીએ. આવી સૌત્તમ પદવી પ્રાપ્ત કરવાનુ શ્રેષ્ઠ સાધન જિનવાણી અને જિનમુદ્રા છે અને તેથીજ તેને સાક્ષાત્ જિનેશ્વર સદશ ગણેલ છે એવા નિર્ણય થાય છે.
૯૭ સત્ય વચન સુખ ભા ભારી, તજ તએળ સંત તે વારીજેમ નયનની શોભા જિનબિગને નિહાળી જોવામાં કડ્ડી તેમ મુખની શાભા મિષ્ટ પધ્ય અને સત્ય વચન બેલવામાંજ કડ઼ી છે. કેટલાક મુખ્ય જતા તબેાળ ચાવવા થી સુખની શભા વધે છે એમ ધારે છે અને કરે છે, પણ તે શેભા કેવળ કૃત્રિમ ส અને ક્ષણિક છે. ત્યારે શાસ્ત્ર અનુસાર સગ વચન ઉચ્ચારથી થતી મુખશે ભા રાજુજ અને ચિરસ્થાયી છે. તેત્રીંજ ઉપદેશમાલાકારે વત ખેલતાં આ પ્રમાણે ઉ પયોગ રાખવા સૂચવ્યુ` છે કે રધુર વચન બેલવું પણ કટુક નહિ, ડાપણ ભરેલું બેવુ' પણ મૂળવત્ નહિ, ચેષ્ડ' એ લવુ પણ ઘણું નહિ,પ્રસગ પૂરતુ એલવુ' પણ
તે પ્રસગ થાય તેવુ નહિં, નમ્ર વચન વવુંપળુ ગર્વયુક્ત નહિ, ઉદાર વચન
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્ચાત્તર ત્યમા
૧૭૯
4
,
ઉચ્ચરવુ` પણ તુચ્છ નહિ,આ વચનનું' કેવુ' પરિણામ આવશે એમ પ્રથમ વિચારીને એલવુ' પણ વગર વિચાયું નહિ, અને જેથી સ્વપરને હિત થાય તેવું સત્ય વચન ખેલવુ' પણ અસત્ય અહિતકર એવુ અધર્મયુકત નહિં, વિવેકી પુરૂષો એવુજ લ ચન વદે છે અને એજ સુખનું મંડન છે. પ્રનેત્તર રત્નમાલિકાકારે પણ કહ્યું છે કે વિં યાચાં મંડનું સર્ચ એટલે વાણીની શેલા શી ? ઉત્તર-સત્ય. આ વાત ઉપર વધારે ભાર મૂકીને કહેવા યોગ્ય છે કે આજ કાલ કારણે કે બેકારણે લેા સત્ય ઉપર પ્રહાર કરે છે-પ્રહાર કરવા ટેવાયેલાં છે. તેમણે સ્વપરના હિત માટે અસહ્ય પક્ષ તજીને સત્ય પક્ષ 'ગીકાર કરવાજ યત્ન કરવા ઉચિત છે. એમ કરવાથીજ સ્વપરને ઉદય થશે. યત: સમય નતિ.
૯૮ કરકી શાલા દાન વખાણા,ઉત્તમ ભેદ ૫'ચ તસ જાણા-જેમ સુખની શે।ભા સત્ય ખેલવામાં છે તેમ હાથની શેાભા દાન દેવામાં છે. તે દાનના શાસ્ત્રમાં પાંચ ભેદ બતાવેલા છે. અભયદાન, સુપાત્રદાન, અનુકંપાદાન, કીર્તિદાન અને ઉચિતદાન એ તેના પાંચ પ્રકાર છે, તેના પણ દ્રવ્યભાવથી એ એ ભેદ થઇ શકે છે. લક્ષ્મી પ્રમુખ દ્રવ્ય સાધનથી દાન તે દ્રવ્ય દાન છે, અને જ્ઞાનાદિક ભાગ સાધનથી દાન તે ભાવદાન છે. જે લક્ષ્મી પ્રમુખને દુર્વ્યસનેામાં વ્યય કરવા તે દુર્ગતિનુ* કા રણુ છે, અને તેજ લક્ષ્મી પ્રમુખના સસ ક્ષેત્રાદિક શુભ માર્ગે વ્યય કરવા તે સદ્ગતિનુ` કારણ છે. તેમાં પણુ સવિવેકયેાગે જે જે સ્થળે દ્રવ્ય વ્યય કરવાની વિશેષે જરૂર જણાય તે તે સ્થળે તેના વ્યય કરવામાં અધિક લાભ છે. જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર પ્રમુખનું દાન તે ભાવદાન કહેવાય છે, અને તેવુ' ભાવપ્રધાન દાન દ્રવ્યદાન કરતાં ઘણુંજ ચઢીયાતું છે; તેથી તે ઉભય પ્રકારનું દાન અનુક્રમે આરાધવા ચેાગ્ય છે, અને એજ સદ્ભાગ્ય ચાગે પ્રાપ્ત થયેલી જીભ સામગ્રીનુ' ઉત્તમ ફળ છે.
૯૯ ભુજા મળે તરીએ સ’સાર, ઇણુ વિધ ભુજા રોાભ ચિત્ત ધારભુજાબળે એટલે નિજ પરાક્રમથી—પુરૂષાર્થથીજ સંસારસમુદ્ર તરી શકાય છે. તેવી ઉત્તમ ભુજા પામીને જો પાતાનુ` પરાક્રમ સમ્યગ્ જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર ૩૫ રત્નત્રયીનું આરાધન કરવા માટે ફેરવવામાં આવે તે તેથી સસારસમુદ્ર તરવા સુતર પડે છે. આ દુનિયામાં સ્પર્ધા, દ્વેષ, ઇર્ષોં અને મેહને વશ થઇ રહ્યુસ ગ્રામ વિગેરેમાં પેાતાની ભુજાને ઉપયાગ કરનાર અનેક જતા નીકળે છે, પરંતુ પૂર્વીકત દોષસમૂહને દળી પવિત્ર રત્નત્રયીનું યથાવિધ આરાધન કરવામાં સ્વવીર્યના સત્તુપયોગ કરનારા કેાઈ વિરલાજ નરરત્ના નીકળી આવે છે, અને એજ ખરૂ ભુજામળ શોભાકારી અને પ્રશ’સનીય છે. આત્મા જનાએ પોતાના ભુજાબળના સદુપયોગ કરવા ઉચિત છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૮૦
જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
૧૦૦ નિર્મળ નવપદ ધ્યાન ધરીજે, હૃદય શાભા ઇણુ વિધ નિત કીજે-હૃદય એ વિવેકનુ સ્થાન છે, જે એ હૃદયને કેળવી જાણે છે તેનામાં સદ્વિવેક જાગે છે, અને તેથી તે હિતાહિતને નિશ્ચય કરીને અહિતનેા ત્યાગ કરી હિત ભણી પ્રવૃત્તિ કરે છે. જયારે મેહવશ જગત્ અસત્ પ્રવૃત્તિ પસંદ કરે છે ત્યારે વિકી હૃદય સત્પ્રવૃત્તિ અથવા નિવૃત્તિજ પસંદ કરે છે. તે સત પ્રવૃત્તિને પણ નિવૃત્તિને માટેજ સેવે છે. નિવૃત્તિમાંજ સાચુ· સુખ, શાંતિ યા સમાધિ સમાયેલ છે. તેથીજ જેમણે સંપૂર્ણ સુખ શાંતિ સમાધિને સ્વાધીન કરેલ છે એવા અહિં તાર્દિક નવપદનું વિવેકવત નિજ હૃદયમાં અપૂર્વ શાંતિના સાક્ષાત્ અનુભવ કરવા એકાગ્રપણે ચિંતવન રૂપ ધ્યાન કરે છે, અને દૃઢ અભ્યાસયેાગે અરિહં’તાર્દિક નિળ નવપદમાં લયલીન થઈ આત્માની અપૂર્વ શાંતિને સાક્ષાત્ અનુભવ કરી શકે છે. હૃદયકમળ ધ્યાન કરવા માટે એક નિર્મિત સ્થાન છે, તેમાં અરિહુ'તાદિક ધ્યેયનું વિવેક પૂર્વક ધ્યાન કરવાથી અનુક્રમે દૃઢ અભ્યાસથી તે ધ્યાનની સિદ્ધિ થાય છે. એટલે ધ્યાતા ધ્યેય અને ધ્યાનના ભેદભાવ મટી તેમાંથી સમરસી ભાવ પ્રગટે છે. એ સમરી ભાવનુ' સુખ સમરસીભાવવેદીજ જાણે છે, અર્થાત્ તે અનુભવગમ્ય હાવાથી વચનઅગેાચર છે. પણ તેની પ્રાપ્તિને ખરા ઉપાય નિજ હૃદયકમળમાં નવદને સમજ પૂર્વક એકાગ્રપણે ધ્યાવવા એ છે; તેથી આત્માર્થી જનાએ ખીજી ધી ધમાલ મૂકીને શાંતવૃત્તિથી પોતાના હૃદયમાં એજ ધ્યાવવા ચાગ્ય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૧ પ્રભુગુણ મુતમાળ સુખકારી, કરા કઢશાભા તે ભારી-મુ કતમાળ એટલે સુક્તાફળ જે મેાતી તેની માળા ( મેાતીની માળા ) જેમ કઠે ધરવામાં આવે છે તે કુંડ સારી શેાભા પામે છે, તેમ જે જિનેશ્વર પ્રભુના કેવળ જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર પ્રમુખ અન`ત ઉજવળ ગુણરૂપી મુક્તાફળની માળા કૐ ધરવામાં આવે છે, એટલે જો પ્રભુના સદ્ગુણ્ણાનુ જ રટન કરવામાં આવે છે અથવા મધુર કંઠથી પ્રભુના પરમ ઉજવળ ગુણાનુ' ગાન કરવામાં આવે છે તે તેથી કઠની સાથે કતા થાય છે. સ્વાર્થવશ જીવ કેાની કેાની ખુશામત કરતા નથી ? જેનામાં સદ્ગુણની શ્રેણિ પ્રગટી નથી અને જે દેષમાં ડૂબેલા છે તેવાની ખુશામતથી કંઈ વળતું નથી. જે ખરી પણૢતાને પ્રાપ્ત થયેલા છે તે કેાઇની ખુશામત ઇચ્છતા પણ નથી. એવા પર્ણોનંદ પ્રભુનાજ ગુણાગ્રામ અહેનિશ ગાવા ઉચિત છે કે જેના ગુણગાન કરવાથી એ. વાજ ઉત્તમ ગુણની આપણુને પ્રાપ્તિ થઇ શકે. કહ્યુ' છે કે જિન ઉત્તમ ગુણ ગા વતાં, ગુણ આવે નિજ અગ——–ઉત્તમ લક્ષથી પ્રભુના ગુણ ગાનાર પેાતાના સકળ દોષોના અંત કરીને પ્રભુના પવિત્ર પદને પામી શકે છે. એમ સમજી કૃષ અને નીચ-નાદ્વાન જનાની સંગતિ તજી સત્સ’ગથી પ્રભુનુ સ્વરૂપ યથાર્થ એાળખી પ્રભુભક્તિમાં પેાતાનું ચિત્તા જોડી દેવુ ઉચિત છે.
અપૂ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક
૧
અધ્યાત્મરસિક શ્રીમાન ચિદાનંદજી કૃત
सारभूत सवैया (तेइसा) ધીર વિના ન રહે પુરૂષારથ નીર વિના તરષા નવિ જાવે, જપ વિના જગનીતિ રહે નહિ રૂપ વિના તનશોભા ન પાવે; દીપ વિના રજની નવિ ફીટત દાન વિના ન દાતાર કહાવે, જ્ઞાન વિના ન લહે શીવ મારગ ધ્યાન વિના મન હાથ ન આવે. પંથક આપ મિલે પથમે ઈમ દેય દિનેંકા હય જગમેલા, નાહિ કિસીકા રહા ન રહેગા કેન ગુરૂ અરૂ કેનકા ચેલા; શ્વાસ તે બીજા સુણ એસેર્યું જાત વહી જેસા પાણીકા રેલા, રાજ સમાજ પડાહી રહે સહુ હંસા તે આખર જાત અકેલા. ભૂપક મંડણ નીતિ વહે નીત રૂપક મંડણ શીલ સુજાણે, કાયાકા મંડણ હંસ ચહે જગ માથાકા મંડણ દાન વખાણે; ભેગીકા મંડણ છે ધનથી કુનિ જોગીક મંડણ ત્યાગ પિછાણા, જ્ઞાનીક મંડણ જાણ ક્ષમા ગુણ ધ્યાનીક મંડણ ધીરજ જાણે. એક અનિષ્ટ લગે અતિ દેખત એક લગે સહુકું અતિ પ્યારા, એક ફિરે નિજ પેટકે કારણ એકકે હેય લખકેટિ આધારા; એકનકું પનહિ નહિ પાવત એકનકે શિર છત્ર ક્યું ધારા, દેખ ચિદાનંદ હે જગમેં યંહિ પાપ અરૂ પુન્યના લેખહિ ન્યારા. પાપ અરૂ પુન્યમે ભેદ નહી કછુ બંધનરૂપ દેઉ તમે જાણે, મોહની માતા અરૂ તાત દેહુ કે જયું મેહમાયા બળવાન વખાણે; બેડી તે કંચન લેહમયિ દેઉ યા વિધ ભાવ હિયે નિજ આણે, હંસ સ્વભાવકું ધારકે આપણે દેઉથી ન્યારો સ્વરૂપ પિછા. પૂજત હે પદપંકજ તાકે ક્યું ઈદ નરિદ સહુ મિલિ આઈ, ચાર નિકાયકે દેવનિયુત કષ્ટ પડે જાકું હેત સહાઈ ઉરધ ઓર અધોગતિકી સબ વસ્તુ અગેચર દેત લખાઈ, દુર્લભ નાહિકછુ તિનકું નર સિદ્ધિ સુધ્યાન મયિ જિન પાઈ. જાણ અજાણ દેઉમે નહીં જડ પ્રાણી ઐસા દુવદગ્ધ કહાવે, વિરંચ સમાન ગુરૂ જો મિલે તેહ “વ્યાલ તણી પરે વાંકેહિ જાવે, & દરેક પદમાં વીશ અક્ષર હોય તે તેઈસા (વીશા) સવૈયા કહેવાય છે. ૧. મોજડી, પગરખાં. ૨, અર્ધદગ્ધ, મખ. ૩ બ્રહ્મા, ૪ સપ,
૪
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૨
તન ધમ પ્રકાશે. જાણ વિના એકાન્ત ગહે સબ આપ તપે પાકું ક્યું તપાવે, વાદ વિવાદ કહા કરે મુરખ વાદ કીયે કહ્યું હાથ ન આવે. વેલું પલત તેલ લટે નહીં પતુપ લહે નહીં તેય વિલેયા, સિંગકુછ દેહના દૂધ લટે નહીં પાન લહે નહીં ખબર “બોયા; બાઉલ બોવત અંધ લહે નહીં પુન્ય લહે નહીં પારકે “તાયા, અતર શુદ્ધતા વિણ લહે નહીં ઉપરથી તનકું નિત ધોયા.
ભાવાર્થ –કાયરતા રહિત ધીર પુરૂષવડેજ પુરૂષાર્થ સધાય છે. ધીરજ વડેજ પુરૂષાર્થ ટકે છે. પુરૂષાર્થ સાધવામાં ધર્યની મુખ્ય જરૂર છે. જળથીજ તૃષા શમે છે. નરપતિથીજ લોકનીતિ જળવાઈ રહે છે. ઇન્દ્રિય પતા, સુંદર - મજબુત બાંધે અને નીરોગતા વડેજ શરીર શેભાને પામે છે. દીપકવડેજ રજની (રાત્રિ) સુખે નિર્ગમી શકાય છે. ઉદારતાથી દાન દેવા વડેજ દાતાર કહેવાય છે, તેમ યથાર્થ જ્ઞાનવડેજ મેક્ષમાર્ગ મેળવી શકાય છે, અને એકાગ્રતા વડેજ મનને વશ કરી શકાય છે. મતલબ કે મેક્ષમાર્ગ પામવા યથાર્થ જ્ઞાનની અને સ્વમનને વશ કરવા પરમાત્મતત્વમાં એકતાન કરવાની ખાસ જરૂર છે. એજ એને અમેઘ ઉપાય છે.૧.
જેમ વટેમાર્ગ વાટમાં આવી મળે અને થોડાક વખત સાથે રહી પિતાના રસ્તે પડે છે પણ કાયમ સાથે ને સાથે જ રહેતા નથી. તેમાં કોઈને કોઈ સાથે સં.
ગ કાયમને માટે બન્યું નથી અને બનવાન પણ નથી. ગમે તો રાજા હોય કે રંક હાય, ગુરૂ હોય કે શિષ્ય હેય, સહુને આ નિયમ એક સરખો લાગુ પડે છે. જેમ પાણીને રેલે ક્ષણમાત્રમાં વહી જાય છે તેમ આયુષ્ય જોતજોતાંમાં વહી જાય છે અને બધી બાદ્ધિસિદ્ધિ અહીંજ અનામત મૂકીને આઉખાનીદેરી તુટતાં જ જીવને એકલા પરેલેક-ગમન કરવું પડે છે. એક પળમા પણ આઘી પાછી થઈ શકતી નથી, તેથી સમજુ માણસેએ પ્રથમથી જ ચેતી જઈ પરલોકને માટે શુભ સાધન કરી રાખવાની પૂરતી જરૂર છે. નહીં તો પછી “દવ બળશે ત્યારે કુવો ખણ વાનું બની શકશે નહીં. આ વાત ચોક્કસ સમજી રાખજે. ૨.
ન્યાયનીતિથીજ રાજ્યતંત્ર ચલાવનાર રાજા શેકી નીકળે છે. રૂપવાન માસુસ શીલસંયુકત હોય તેજ શેભી નીકળે છે. દેહમાં ચેતન હોય ત્યાંસુધીજ તે શશ પામે છે, પછી નિર્જીવ ચેલે દેહ નકામો થઈ પડે છે. દાન દેવા વડેજ લકમી શોભે છે. લદ્દમી વડેજ ભેગી પુરૂષ શોભે છે. તેમ ચગી પુરૂ ત્યાગ-વૈરાગ્ય વડેજ,
૫ થી ૬ ક. છ શીંગડાં, ૮ ઉપર બેત્રમાં વાવેલું હોય તો. ૯ અન્યને સંતા'થાથી.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સારભૂત સયા.
૧૯૩
જ્ઞાની પુરૂષા ક્ષમા વડેજ, અને ધ્યાની પુરૂષા ધીરજ વડેજ જગતમાં શાભા પામે છે. એમ સમજી સારભૃત સદ્ગુણ પ્રાપ્ત કરવા સહુએ સજ્જ થવુ' ઉચિત છે. ૩.
જગમાં પાપના અને પુન્યને પ્રગટ પટાંતરા જોઇને વિવેકી જનાએ (પાપી) પ્રમાદને તજી જાગૃત રહેવુ. ઘેર પાપી માણુસ સહુ કે।ઇને અળખામણા લાગે છે, ત્યારે પુણ્યાત્મા સહુ કેાઈને પ્રિય લાગે છે, એક જ્યારે ભિક્ષાને માટે આમ તે મ ભટકયા કરે છે, ત્યારે ખીજે ક્રેડેગમેને આધાર આપે છે. એકને જ્યારે મેડી પણ પહેરવા મળતી નથી ત્યારે મીજાના શિરપરāત છત્ર ધરાયું રહે છે. પાપ પુ ણ્યના પ્રગટ ફળ આવી રીતે વિચારી—નિર્ધારીને સુજ્ઞ જતાએ પાપતજી પુણ્યના માગેજ પળવુ જોઇએ. ૪.
મુમુક્ષુ જનાએ તે પુણ્ય અને પાપ એ ઉભયને ખંધનરૂપ સમજી નિર્ધારીને ભેદ ભાવ વગર તજી દેવાં જોઇએ. કેમકે તે બંને એકજ માત અને એકજ તાતના છૈયાં જેવાં છે. પ્રખળ મેહરૂપ પિતા અને માયારૂપ માતાનાંજ અને ફરજă જાણી તેમની ઉપેક્ષાજ કરવી. વળી પુણ્યને કચનની એડી જેવું અને પાપને લેહની બેડી જેવુ હૃદયમાં સમજી હુસની પેરે વિવેકથી પોતાના આત્માનુ રૂપ એ ઉભયથી ન્યારૂજ લેખવવુ'. પુણ્ય અને પાપ રૂપ શુભાશુભ કર્મ માત્રના ક્ષયથીજ મેક્ષ છે. મતલખ કે મુમુક્ષુ જતેાએ નિષ્કામ વૃત્તિથી (કઇ પણ ફળની ઇચ્છા વગર) સ્વકર્તવ્ય પરાયણ રહેવું ઘટે છે. એમ કરતાં પ્રબળ પુરૂષાર્થયાગે સકળ કમના ક્ષયથી વગર ઈચ્છાએ મેાક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. પ.
નિર્મળ ધ્યાનના પ્રભાવે જેમના ઘટમાં સકળ ઋદ્ધિસિદ્ધિ પ્રગટી છે તેમને હુ નિયામાં કશુ જ દુર્લભ નથી. સકળ ઈંદ્રા અને નરેન્દ્રો આવી તેમના પવિત્ર ચરણકમળને પૂજે છે. વળી કઇ વખતે ચારે નિકાયના દેવા વિનયયુક્ત આવીને તેમને સહાયભૂત થાય છે, તેમજ ત્રિલેક અ`તી સફળ પદાર્થો તેમને હસ્તા મળની જેમ સ્કુટ જણાઈ જાય છે. ઉત્તમ ધ્યાનને એવે પ્રગટ પ્રભાવ જાણી આ રાદ્રરૂપ અશુભ ધ્યાનના સર્વથા ત્યાગ કરી ધર્મ અને શુક્લ ધ્યાન સિદ્ધ કરવા માટેજ મુમુક્ષુ જતોએ અહેનિશ ઉદ્યમ કરવા. કેમકે ‘ સિવ જીવ કરૂં શાસન રસી’ એવા ઉત્તમ અધ્યવસાયયુક્ત વીશ સ્થાનક તપનુ યથાવિધ આરાધન કરી નિર્મળ ધ્યાનચેગે જીવ્ર તીર્થંકરપત્રની પણ પામી શકે છે. ૬.
પાત્રને આપેલે હિતેાપદેશ હિંતરૂપે પરિણમે છે ત્યારે કુપાત્રમાં તેજ હુિતા પદેશ અહિતપણે પરિણમે છે, તેથી તે તેને અનથ કારી થાય છે. સલ, નમ્ર, મધ્યસ્થ અને તત્ત્વજિજ્ઞાસુ એવા ભવ્યજને સદુપદેશને યોગ્ય છે. તેમને તે બહુજ ઉત્તમ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૪
રીતે પરિણમે છે. બાકી જે ક'ઇ પરમાર્થ જાણુતા-સમજતા નથી છતાં પાતે પરમાર્થ જાણે છે–સમજે છે એમ માની બેસનાર અર્ધદગ્ધ જને તે સદુપદેશને ચાગ્યજ નથી. કઢાચ એવા તુવિંઢગ્ય જનને સમજાવવા બ્રહ્મા જેવા ગુરૂ મળે તેપણ તે વ્યાલ ( સર્પ )ની પેરે વક્રતા તજતાજ નથી. પતિ પુરૂષો જયારે પાતાનું મન યુક્તિ તરફ વાળે છે એટલે યુક્તિવાળાં આગમ વચનેાને માન્ય કરે છે, ત્યારે અર્ધદગ્ધ ખડર લેાકેા ગમે તેવી સમળ યુક્તિનુ પણ ખંડન કરવાજ પ્રવતે છે, જે વાત તેમના મનમાં પ્રથમથી ઢસી હેાય ત્યાંજ યુતિને ખે`ચી જાય છે, અને એમ હુઠ કદાગ્રહથી એકાંતપક્ષ ગ્રહી પોતાને અને પરને ફાગટ પરિતાપ પેદા કરે છે. એવા મૂખ હુડવાદીની સાથે વાદવિવાદ કરવાથી કશું વળતુ નથી, એટલુ જ નહીં પણ કેવળ કદાગ્રહીની સાથે વાદવિવાદ કરનાર ઉલટા પોતાનુ... ગમાવીને સૃમાં ખપે છે. ૭,
હવે દેવા સવયામાં શ્રીમાન ચિદાનંદજી મહારાજ સહુ ઉપર સામ્યભાવ રાખવા ભવ્ય જનને ઉપદેશે છે કે જેમ વેળુને પીલવાથી તેલ નીકળેજ નહીં, જળને વલાવવાથી માખણ (ધી) નીકળેજ નહીં, શીંગડાંને દેહવાથી દૂધ નીકળેજ નહીં, ઉખર ક્ષેત્રમાં ખીજ વાવવાથી તે ઉગેજ નહીં, અને ખાવળ વાવવાથી કઇ આંબે થાય નહીં, તેમ પરને પીડા ઉપજાવવાથી-પરને પરિતાપ કરવાથી કદાપિ પણ પુણ્યની પ્રાપ્તિ થઈ શકેજ નહીં, તેમજ મનને મેલ (કામ ક્રોધ, મેહ, મદ, મત્સર પ્રમુખ વિકાર ) ધોયા વગર માછલાંની પેરે દેહને ઉપર ઉપરથી છેવા માત્રથી કદાપિ પણ કલ્યાણ થવાનું' નથી. ( કર્તાના એવા આશય સમજાય છે કે હું ભવ્ય જને ! જો તમને સત્ર સુખશાતાકારી પુણ્યપ્રાપ્તિનીજ ઇચ્છા હૈાય તે પર જીવાને અશાંતા ઉપજાવવી તજી દઇ તેમને સુખશાતા ઉપજે તેવી ઉચિત પ્રવૃત્તિ આદર, મનથી પણ સહુનુ શુભજ થાય એવુ શુભ ચિંતવનજ કરે, વચન પણ એવુ’જ સુખકારી બેલા અને કાયાથી પણ એવુ જ શુભ વર્તન કરે કે જેથી કેાઈને આપણી તરફથી અસમાધિ કે અસાય પેઢા ન થાય; તેમજ તે તમને જન્મમરણુજન્ય અનંત દુઃખથી મુક્ત એવુ' મેક્ષપદ મેળવવાનીજ ઈચ્છા હોય તે અસમ’જસપણે અસંખ્ય જતુએના નિષ્કારણુ નાશ કરનાર મહિર સ્નાનના મિથ્યા આગ્રહુ તજી દઈને રાગદ્વેષાદિક મહા વિકારથી ભરેલા મનનેાજ અતર મેલ ધોઇ સાફ કરવા સામ્ય વૃત્તિથી સદા રાતદ્વિવસ કમ્મર કસીને મડ્યા રહે, આત્મ કલ્યાણ સાધવાના એજ ઉત્તમ ઉપાય છે. ઈતિ શમૂ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रतिक्रमणादिक क्रियाओमां थती शून्यता.
વર્તમાન સમયમાં પ્રતિકમણ પ્રમુખ ક્રિયા કેવા શૂન્ય ચિત્તે થાય છે, તેનું દરેક આત્માર્થી એ નિરીક્ષણ કરવું યુક્ત છે. દેખાદેખીથી જે કિયા થાય છે તે ઉ. પગની શૂન્યતાથી સંમૂર્હિમની કિયા સમાન હોવાથી તેનું તેવું જ ફળ મળે છે. પણ દyત તરીકે જેમ મયણાસુંદરીને એક દિવસે જિનપૂજામાં અપૂર્વ આહલાદ થયે હતે-જેનું નામ અમૃત કિયા છે તેના જેવું ફળ મળતું નથી. જુઓ! તેજ રાત્રિને વિષે તેની સાસુ (શ્રીપાળજીના માતા) રોચ કરતાં હતાં કે શ્રીપાળ ક્યારે આવશે? (જે વખતે શ્રીપાળ મહારાજ દ્વારની બહાર આવીને તેમની વાત સાંભળતા હતા, તે વખતે મયણાસુંદરીએ કહ્યું કે “આજે મને અમૃત ક્રિયા સમાન પૂજામાં આહલાદ થયે છે, જેથી અપૂર્વ આત્મિક લાભ થવા ઉપરાંત ઈહ લકિક લાભ પણ થવો જોઈએ, તેથી જરૂર આજે તમારા પુત્ર મળવા જોઈએ.’ વિચાર, તેને પિતાની કરેલી ક્રિયાની પ્રતીતિ કેવી હતી ! પરિણામે તે સત્યજ થયું, અથાતુ શ્રી પાળજી તુરતજ મળ્યા. અનુક્રમે તે બંને સત્વવંતે એ સ્વાભહિત ફલીત કર્યું, તેમજ ધન્ય છે પરમહંતુ શ્રી કુમારપાળ મહારાજને કે જેણે યુદ્ધના સમયે પણ હસ્તીની ઉપર બેઠા બેઠા પ્રતિક્રમણ કર્યું છે. જુઓ તે પુરૂષનું સત્વ! તેવી રીતે અનેક આત્માથીઓનાં ચરિત્ર શાસ્ત્રમાં વતે છે, તેમ આપણે પણ પુરૂષાર્થ પ્રગટાવવાની આવશ્યકતા છે.
અત્રે મુખ્યપણે પ્રતિકમણ સંબધે વિચારવાનું છે. પ્રથમ તે દરેક ક્રિયા કાળે (જે કાળમાં જે ક્રિયા કરવી ફરમાવી છે તે કાળે) કરવી ઉચિત છે. જેમ વર્ષાકાળને વિષે કરેલી ખેતી પર્ણ ફળ આપવાવાળી થાય છે તેમ પ્રતિકમણની ક્રિયા પણ ગ્ય કાળે કરેલીજ પૂર્ણ ફળ આપે છે. તેથી તે કિયા સૂર્યાસ્તની અગાઉ પ્રારંભવી કે અર્ધ સૂર્ય વખતે વંદિતા સૂત્ર કહેવામાં આવે. વળી સામાયક લેવાથી તે તેના અંત સુધી દરેક કિયા ઉપગ પૂર્વક ઉભા રહીને, પંચાંગ પ્રણિપાત રૂપ ખમાસમણ દેવા પૂર્વક, વાંદણાના આવર્ત વિગેરે સાચવીને કરવી. વળી રાજ્યવેઠની પેરે કરવાથી પણ કાર્યસિદ્ધિ થવી દુર્લભ છે, માટે તેમ ન કરવી. સૂર્યરત થયા બાદ છેક સંધ્યા સમયે, દીવા વખતે યા તે તેથી પણ ડું પ્રતિકમણ શરૂ કરવાથી એક તે અકાળે કર્યાને દેષ પ્રાપ્ત થાય છે. વળી તે જલદી પૂર્ણ કરવા માટે ઉતાવળે બેસવાથી ઉચ્ચાર પ્રમુખની શુદ્ધિ રહેતી નથી અને શુક પાઠ રૂપે થાય છે. વળી અર્થ પ્રમુખની વિચારણ ન થવાથી તથા જ્યાં જ્યાં અતિચાર દોષ લાગ્યા છે, ત્યાં ત્યાં તેને સંભારી તેની ગહ (ગુરૂ સમક્ષ નિદા) અને નિંદા (આત્મ સાખે) નહિ થવાથી નિરાદર.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૬
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. પણને લઈને શૂન્યતા પ્રાપ્ત થાય છે, જેના માટે શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી મહારાજે આડ ટની સઝાયમાં કહ્યું છે કે—
શુદ્ધ ભાવ ને શની કિરીયા, બેડુમાં અંતર કેજી; જલેહલતો સૂરજ ને ખજુઓ, તાસ તેજમાં જે જી.
શુદ્ધ ભાવ પૂર્વક કરેલી કિયા જાજવલ્યમાન સહસ્ત્ર કિરણવંત સૂર્યના જેવી છે, જ્યારે શુન્ય ભાવવાળી કિયા રાત્રિને વિષે ખજુએ ઉડે છે, જેને કિશિ.
માત્ર પ્રકાશ થાય છે ને તરત નાશ પામે છે તે સમાન છે; ખજુ સમાન કિયા આપણને કેવી ફલદાયી થાય તે સહેજે સમજી શકાય તેવું છે. વળી તે પ્રસંગે વિકા તે ખાસ વર્જવી (તજવી) યુક્ત છે. પ્રતિક્રમણ કરનારાઓ પ્રથમ એકત્ર થઈ વિકથામાં અથવા ધર્મ સંબંધી અન્ય વાતોમાં કાળ ગુમાવે છે, ને જ્યારે બહુ વખત ભરાઈ જાય છે ત્યારે જાગૃતિ આવે છે. આવા કારણથી કેટલાક પ્રમાદીએ ધીરે ધીરે પરવારી બહુ મોડા આવે છે, જેની દાક્ષિણ્યતાથી રાહ જોવાય છે. માટે આમાથીએ તે સ્વદયા તરફ વિશેષ ખ્યાલ કર ઉચિત છે, અને તેમ થતાં તેવા પ્રમાદી હોય તેને પણ જાગૃતિ આવે છે. માટે જેમ બને તેમ યોગ્ય કાળે કિયા કરવી યુક્ત છે. ધર્મચર્ચા યા પ્રશ્નો વિગેરે કરવા હોય તો તે પ્રતિક્રમણ કર્યા બાદ કરવા, પણ અવસર થયા છતાં તેવા મજબૂત કારણ વગર પ્રતિક્રમણમાં વિલંબ કરો ઉચિત નથી. વળી વિકથા-નિંદા યા સ્વગછ કે પરગચ્છ સંબંધી તાણાવાણી વાઢવિવાદ રૂપી ચર્ચા કે જેમાં રાગદ્વેષની પરિણતિ થાય તેને તે ત્યાં તે અવસરે અવશ્ય ત્યાગ કરવો ઉચિત છે. જે રાગદ્વેષ દૂર કરવાનું સ્થાન છે ત્યાં આવી ઉલટી તેની વૃદ્ધિ કરવી તે કેવી ભૂલ? માટે રાગદ્વેષ ન થાય તથા કેવળ આત્મહિત થાય તેજ પ્રસંગ કાઢ.
વળી સ્તુતિ, વંદિતાસૂત્ર યા અતિચાર પ્રમુખને જે આદેશ ગુરૂમહારાજ પાસે માગવે તે અમુક (ચાલતી) કિયાની વચમાં માગવાથી અલના થાય છે. ગુરુ મહારાજને તેમજ અન્ય સભાનો ઉપયોગ તેમાં ખેંચાય છે, તેથી વચમાં માગ નહિ. તેમ કેટલીક વખત એક બે સૂવની અગાઉ પણ આદેશ ન માગ.
રખેને કઈ માગી લેશે અને હું રહી જઈશ” એવા વિચારથી અથવા જનમનરંજનાથે પણ તેમ ન કરવું. યોગ્ય અવસરે આદેશ માગીને સ્થિરતા પૂર્વક બોલવું, જેથી શુદ્ધ ઉચ્ચાર પક બોલાય, પિતાને તેમજ સાંભળનારને અર્થચિંતવના, ગë, નિંદા પ્રમુખ થાય, અને તે રીતે પ્રતિકમણ થાય તે પછી બહુકાળ પ્રતિકમની ક્રિયા (કેમકે પાપથી નિવર્તવાને અર્થેજ પ્રતિકમણ છે તે) કરવી જ ન પડે.
પાલિકાદિ અતિચાર બાળ જેને સમજવા સુગમ પડે, અને જે જે દેષ
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિક્રમાદિક ક્રિયાઓમાં થતી શન્યતા.
૧૮૭ લાગ્યા હોય તેની નિદા પ્રમુખ થાય તેટલા માટે પૂર્વાચાર્યોએ તેને દેશી (ગુજરાતી) ભાષામાં કર્યા છે. પરંતુ તે ઉપરાપૂર્વક સ્થિરતાથી કહેવામાં આવે તેજ સત્ય આલોચના થાય. નહિ તે–
ક રામ નામ વખાણે, નવિ પરમારથ તસ જાણે
યા વિધ ભણું વેદ સુણાવે, પણ અઠલ કલા નવિ પાવે.” એમ થશે. માટે અર્થ સમજવા પૂર્વક ભણવા માટે પ્રયત્ન કરે, અને બીજાઓ અર્થવિચારણા કરી શકે તેવી ઢબથી બલવા. તે સંક્ષેપ તથા વિસ્તાર અતિચારમાં કેટલાક શબ્દ બાળ જીવોને ન સમજાય તેવા જણાવ્યા છે. તેના અર્થ જુદા છપાવવા ધારણું છે, તે ન બને ત્યાં સુધી જે સમજાવી શકે તેની પાસે અતિચારના અર્થો બરાબર સમજી સ્થિરતાએ બેલવા. જલદી ભણી જવામાં બહાદુરી ન સમજવી.
દરેક કિયા કરતાં બોલનારે તથા સાંભળનારે સ્થાપનાચાર્ય યા ગુરૂમહારાજ સન્મુખ જ દષ્ટિ રાખવી તથા બે હાથ જોડેલા રાખવા. પાક્ષિક સૂત્ર જે મુનિ મહારાજ બોલે છે તે મુખ્યતાએ કાયોત્સર્ગ કરી ઉપયોગ પૂર્વક શ્રવણ કરવું. કદાચ કાત્સર્ગ ન બની શકે તે પણ પ્રમાદ ન સેવતાં ઉપયોગ પૂર્વક સાંભળવું.
પ્રતિકમણના હેતુઓ જે અગાઉ “જૈન ધર્મ પ્રકાશમાં પ્રસિદ્ધ થયા હતા તેમજ પ્રતિક્રમણ હેત નામના પુસ્તકમાં છપાયેલા છે તે સમજી દરેક કિયા તે મુજબ સમજ પૂર્વક બને તેટલો વીલ્લાસ ફેરવીને કરવી. શરીરની છતી શક્તિએ પ્રતિકમણ ઉભા ઉભા જ કરવું. વાંદણુના આવર્ત વિધિ બરાબર સાચવવા ખપ કરે, અને દેવસિ કે રાઈ પ્રતિકમણ બે ઘડીથી પહેલાં પારવું નહિ. કેમકે સામાયકને કાળ જધન્યથી બે ઘડીને જ છે, વિશેષ માટે બાધક નથી. ઓછા કાળે પારવાથી દેયપાત્ર થવાય છે.
ઉપર મુજબ પ્રતિકમણની ક્રિયા શુદ્ધ ઉપગ પૂર્વક કરવા ઉજમાલ થવું. પર્વે બંદીખાનામાં પણ કર્મવાત આવી પડતાં એક શ્રાવકે નૈયા આપીને નિત્ય પ્રતિક્રમણ કર્યું છે. તે ભાગ્યશિરોમણિએ પ્રતિકમણની કિંમત અમૂલ્ય જાણી હતી, તેમ આપણે પણ તેને અમૂલ્ય જાણી રાજ્યની જેમ કરવાને યા શૂન્યપણાને ત્યાગ કરી ઉપગ પૂર્વક કરવું કે જેથી ખરેખરૂં આત્મહિત થાય.
પ્રાણલાલ મંગળજી
હાલ અજીમગંજ,
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
गुणानुराग. ( અનુસધાન !!! ૧૩૯ થી )
પારકા ગુણુ સાંભળીને મસર (અદેખાઇ) ન કરવા વિષે કહે છે.
सोऊ गुणुकरिसं, अन्नरस करो मच्छर जवि ।
ता नूणं संसारे, पराहवं सहास सव्वत्थ ।। ६ ।।
'
પારકા ગુણની ઉત્કૃષ્ટતા સાંભળીને તે તું મત્સર કરે છે તે નક્કી જાણજે કે તુ' આ સ ંસારમાં સત્ર પરાભવને વહન કરીશ. ”
વિવેચન—જે મનુષ્ય પારકા ગુણ સાંભળીને સહન કરી શકતા નથી, પોતે તેની પ્રશ'સા કરવામાં ભાગ લેવાને બદલે તેની અદેખાઇ કરે છે અથવા તેના છતા અછતા દોષા કહીને તેના ગુણને ઢાંકી દેવાની તજવીજ કરે છે તે પ્રાણીમાં ગુણા પડી શકતા નથી. જે પારકા ગુણ જોઇને રાજી થાય છે, ગુણીની તે તે ગુણને અંગે પ્રશ'સા કરે છે તેનામાંજ ગુણ પડે છે, અને જ્યારે પોતે ગુણીયલ થતા નથી ત્યારે પછી તે સ’સારમાં સત્ર પરાભવ પામે તેમાં કાંઇ આશ્ચર્ય નથી. કારણ કે નિર્ગુણીપાછું તેજ પરાભવનું સ્થાન છે.
વળી એ હકીકતને ઉદ્દેશીનેજ કહે છે— गुणवंता नराणं ईसाजरतिमिरिओ जयसि ।
जर कहवि दोसले, ता भमसि जवे पारंमि ॥ ७ ॥
'
"
ઇયોના સમૂહ રૂપ અંધકારવટે પૂરિત થયા સતા ગુજીવંત પુરૂષના દ્વેષ લેશને પણ જો કદાપિ બેાલીશ તા જરૂર આ અપાર સંસારમાં પરિભ્રમણુ કરીશ. વિવેચન-અધકારવડે વ્યાસ સ્થાનમાં રહેલા માણસ જેમ સયંત્ર અધ કારજ જુએ છે તેમ ઇર્ષારૂપ તિમિરવડે વ્યાપ્ત અંતઃકરણવાળા ગુણવંતના મહાનૂ ગુણા જોઇ શકતા નથી, પણ કોઇ દોષ લેશ માત્ર રહેલા હોય છે તેજ જુએ છે, અને તેથી તેના ગુણાનુ` કથન કરવાને બદલે દોષનુ કથન કરે છે. ગ્રંથકાર કહે છે કે જો તુ' તેવું આચરણ કરીશ તે જરૂર અપાર સ`સારમાં ઘણા કાળ પર્યંત પરિભ્રમણ કરીશ. કારણ કે ગુણીના દ્વેષ ગુણને આવવા દેશે નહીં. અને જો ગુણુ ન આવ્યા નિર્ગુણી રહ્યા તા સોંસારમાં ભમવુ પડશે એ નિઃસંદેહુ વાત છે.
આજ હકીકતને પુષ્ટ કરતા સતા કહે છે—
जं अन्नसे जोवो, गुणं च दोसं च इत्य जम्मंमि । तं परलोए पाव, अन्नासेणं पुणो तेणं ॥ ८ ॥
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુણાનુરાગ.
૧૮૯ “આ જન્મમાં જીવ ગુણને કે દેશને જેને અભ્યાસ કરે છે તેજ ગુણ કે દેષ કરીને તે (પર્વના) અભ્યાસવડે કરીને પરલોકમાં પામે છે. ”
વિવેચન---આ ભવમાં જે પારકા ગુણાનુવાદ કરવામાં આવે, ગુણ મેળવવાને પ્રયાસ કરવામાં આવે, કઈમાં અલ્પ પણ ગુણ હોય તે જોઈને રાજી થવાનું અને તે તેવા ગાઢ અભ્યાસને ચગે આવતા તાવમાં પણ ગુણની પ્રાપ્તિ થાય, અને જે આ ભવમાં પારકા દે જોવાની ટેવ પડે, પારકી નિંદા કરવાને અભ્યાસ રહે અને ગુણ જોઈને રાજી ન થવાય તે આવતા ભવમાં તેવા ઈ મસરાદિ દેની પ્રાપ્તિ થાય. માટે ગુણની કે દેવની જેની ઇચ્છા હોય તેને અભ્યાસ આ ભવમાં કરે એગ્ય છે.
પારકા દેષ જેના ગુણ પણ કે ગણાય છે તે કહે છે-- जो जंप परदोसे, गुणसयनरिओघि मच्छरनरेण ।
सो विनसाण मसारों, पलालपुंजव्व पमिभाई ॥९॥ “સેંકડો ગુણોથી ભરેલ હોવા છતાં પણ જે મત્સરવડે કરીને પારકા દેષ બેલે છે તે તે ગુણી પણ પંડિત પુરૂષોને પરાળના (ફતરાના ઢગલાની જે અસાર પ્રતિભા સમાન થાય છે (લાગે છે). ”
વિવેચન–પિતામાં ગમે તેટલા ગુણ હોય પણ જે પારકા ગુણને સહન કરી શકતે ન હેય-પિતે દાતાર હોય પણ પારકા દાતારપણાની વાત સાંભળી શકતો ન હોય-પિતે બ્રહ્મચારી હેય પણ પરની બ્રહ્મચર્ય સંબંધી વાત સાંભળી શકો ન હોય–અર્થાત પરના તેવા ગુણની વાત સાંભળતાં તે ગુણને ઢાંકી દેવા માટે પરના દેષ બેલતે હોય અથવા સ્વકલ્પનાવડે પરના દાતારપણામાં અથવા બ્રહ્મચારીપણામાં દેષને અથવા કોઈ કારણને ઉદ્દભવ કરતા હોય તે તેવા ગુણીને પણ પંડિત પુરૂ ફોતરાના ઢગલા જે નિમલ્ય-નિઃસાર ગણે છે. કેમકે જેનામાં પારકા ગુણ સહન કરવાની શક્તિ નથી તેનામાં ગુણે ટકી શકતા નથી અને જે ગુણે હાય છે તે પણ સત્વ વિનાના હોય છે. પારકા દેષ બેલનાર પોતે પાપી બને છે તે સંબંધી કહે છે
जो पर दोसे गिन्ह, संतासंतेवि उस नावणं ।
सो अप्पाणं बंध, पावण निरत्यएणावि ॥ १० ॥ “જે મનુષ્ય દુષ્ટભાવે કરીને છતા કે અછતા પણ પારકા દેષને ગ્રહણ કરે છે તે નિરર્થક પિતાના આત્માને પાપવડે બાંધે છે.”
વિવેચન–જે મનુષ્ય દુદ બુદ્ધિથી એટલે અન્યને પિતાથી હલકો દેખાડવાની ધારણાથી પારકા છતા કે અછતા દોષોનું જેની તેની પાસે ઉદ્દઘાટન કરે છે તે મનુષ્ય નિરર્થક-માત્ર પિતાની જીભની વિપરીત ટેવને લઈને પિતેજ પાપથી
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૦
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. બંધાય છે. અર્થાત જેનામાં દોષ હોય તે પાપથી બ થાય તે તે સાર્થક છે, પણ પિતામાં દોષ ન હોય છતાં પારકા દેશ બેલવા માત્રથી પાપબંધ કરે તે નિરર્થક પાપબંધ છે. વળી દેષ બલવાની ટેવ પડતાં, છતા દેષજ બલવા એ નિર્ણય ટકી શકતો નથી, જીભના સળવળાટને લઈને છતા દેવ બોલવાની સાથે અછતા દોષ પણ બેલી જવાય છે, માટે એ ટેવજ તદ્દન તજવા ચોગ્ય છે.
ત્યારે શું કરવું ? તે કહે છે– तो नियमा मुत्तव्यं, जलो उपजए कस्सायग्गी । તે વડું ઘા , વસમો લખાયા છે ? .
“તેથી જે કારણવડે કષાયરૂપ અગ્નિ ઉદ્ભવે (ઉપજે) તે કારણ નિશ્ચયે મુકી દેવું (તજી દેવું, અને તે વસ્તુને ધારણ કરવી કે જેથી કષાયને ઉપશમ થાય.”
વિવેચન—ઉત્તમ પુરૂ-આત્મહિતના ઈચ્છકે આ શિખામણ ખાસ હૃદયમાં કેરી રાખવી કે “જે વાત કરવાથી સ્વને કે પરને કષાયરૂપ અગ્નિ જાગે તેવી વાતજ ન કરવી; અને જે વાત કરવાથી કપાય ઉપશાંત થાય-સીને આનંદ ઉપજે, પરસ્પર પ્રતિભાવ જાગે તેવી વાત કરવી. ” અર્થાતુ કષાયની વાતથી જ વેગળા રહેવું અને શાંતિની વાતમાં આગળ થવું. પિતાથી બની શકે તેટલો નિરંતર સ્વપરની શાંતિ માટે પ્રયાસ કરે.
અપર્ણ.
नवीन उदभव.
આ મથાળાવાળે લેખ ગત અંકમાં પ્રગટ થયા બાદ એ લેખને અંગે કેટલાક લેખ ને વિષયે બહાર પડ્યા છે તેમજ બીજી પણ ઘણી હિલચાલ થઈ છે, જેને પરિણામે પિતાની કૃતિ તરફ શ્રી સંધ કેવી દૃષ્ટિથી જુએ છે તેનો અમારા તે ભાઈ. એને અનુભવ થઈ શકે તેમ છે. પિતે પિતાની કૃતિને ગમે તેવી ઉત્તમ કે અયુ. ત્તમ માને, પરંતુ માટે સમુદાય જયાં સુધી તેને તેવી દેખે યા માને નહીં ત્યાં સુધી, તે માન્યતામાં આપણે પિતાની જ ભૂલ થાય છે એમ સમજવું જોઈએ. વિદ્વાને તે એ સિદ્ધાંતજ છે. આપણે ઉપર રાગટષ્ટિથી જોનારા આપણને ભલે તીર્થંકરની ઉપમા આપી દે, અથવા આપણા સમાજના મેળાવડાને સસરણની ઉપમા આપી દે અથવા તેમાં બીજાઓથી થતાં વર્તનને પ્રાતિહાર્યો તરિકે ઘટાવી દે. પરંતુ આપછે તેથી ભુલાવામાં પડવાનું નથી. આપણે તે જે છીએ તે જ છીએ. આપણે માટે ચેથા ગુણઠાણાની ખાત્રી પણ જ્ઞાની મહારાજ કહે ત્યારે જ થાય તેવું છે; છતું
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવીન ઉદ્ભવ.
૧૯૧.
તેરમા ગુઠાણાવાળા સાથે ઉપમા દ્વારે પણુ આપણા મુકાબલા કરનારા આપણા રાગી છે. પણ મિત્ર નથી; તેએજ આપણા શત્રુની ગરજ સારનારા છે એમ ખાસ ધ્યાનમાં રાખવાનુ` છે. તા૦ ૧૪ મી એગસ્ટના જૈન પેપરમાં એક લેખકે એવી ઘટના કરી છે. આવી ઘટના કરનારા તેમજ હ્રદ ઉપરાંતનુ' માન આપનારા અને અણુ ઘટતી ઉપમાઓ આપીને પત્રાદિના લખનારાજ આપણને લાભને બદલે હાનિ કરે છે. આ વાત ચાક્કસ રીતે ધ્યાનમાં રાખીને તેવાઓને અટકાવવાની ખાસ જરૂર છે.
તા. ૧૭-૮--૧૦ ની મિતિના એક ખુલાસે ભાઇ શિવજી દેવશીએ અહાર પાડયા છે, તેનુ' સમગ્ર આલેચન કરવાની તે! અત્રે જગ્યા નથી, પરંતુ તેના પૃષ્ઠ ર જાતો બીજો પારિગ્રાફ વાંચતાં અમને બહુજ ખેદ થયા છે. તે આખા પરિ ગ્રાફ લક્ષ પૂર્વક વાંચી જવા ભલામણુ કરી અત્ર માત્ર તેના અમુક શબ્દોજ અમારા વાચકે ના લક્ષપર લાવીએ છીએ, તેમાં લખે છે કે “ મુનિને વેષ પહેરનાર જે કષાયજયાદિ કરી ન શક્યા તે તે ગૃહસ્થા કરતાં પણ અધમ ગણાય છે; અને ગૃહ સ્થાવાસમાં રહી ઉપર્યુક્ત સદ્ગુણે પેાતામાં ધારી શકે એવા મહા પુરૂષ હોય તે તે ઉત્તમાત્તમ ગણાવા ચાગ્ય છેજ. ” આ વાકય, ઉપરથી કેવુ' મજાનુ', ન્યાયવાળુ, સુંદર લાગે છે! પરંતુ તેની અંદર શું વિષ ભરેલું છે તે જુઓ! મુનિવેષમાં કષાયજયાદિ ગુણા પડ્યા છે કે નહીં તે તે જ્ઞાનીગમ્ય હકીકત છે; છતાં તેમાંનથી એમ માની લઇ, ગૃડસ્થવેષમાં ગુણુ હોય કે નહિં તે પણ જ્ઞાનીગમ્ય હકીકત છે; છતાં તેમાં તે તે ગુ ાના સદ્ભાવ માની લઇ પહેલાને અધમની પંક્તિમાં ને બીજાને ઉત્તમાત્તમની પ કિતમાં મુકાવુ” આ તેનું રહસ્ય છે. ગુણગ્રાહી અન્ય સજ્જને તે ભલે ગમે તે વિચાર કરે, પશુ ગૃહસ્થપણે રહી સર્વત્ર પુજાત્રા નીકળેલા માણસને પોતાને આ લખવુ ચોગ્ય છે ? જરા દ્વીધ વિચાર કરે ! ને આમ જ્ઞાનીગમ્ય હકીકતને છદ્મસ્થ જીવાને માટે ભાગળ ધરવામાં આવે તે પછી કોઇ પણ મુનિ વંદનીક શી રીતે ગણાશે ? આ આખા પારિગ્રાફમાં ‘ મુનિનાં કપડાં પહેરવાથી મુનિના ગુણ આવતા નથી ’ એ વાત ઘટાવતાં બહુજ હુલકી વાણીના ઉપયોગ કરવામાં આવ્યે છે. હાલના સુનિગ ઉપર તેમના હૃદયમાં વસી ગયેલા દૃઢ અભાવનુ એમાં પ્રત્યક્ષ દર્શન થાય આ બાબત વધારે લખી અમે કેઇની લાગણી ઉશ્કેરવા ઈચ્છતા નથી.
6
આગળ પૃષ્ઠ છઠ્ઠામાં લખે છે કે આ વર્ષમાં અમારા ભાગ્યમાં એવાજ હૃદય દેખાય છે કે વેષધારો મુનઓને તેમની ખરી ફરજ સમજાવવી ઇત્યાદિ, ' આમાં વેષધારી શબ્દ વિશેષણ તરીકે મુકી મુનિપણું તે ઉડાવીજ દીધુ` છે. હવે કાને ફરજ સમજાવતાં સમજાવતાં મુનિઓને સમાવવાને વખત પ્રાપ્ત થયે તે પણ અહાભાગ્યની નિશાની છે ! મુનિમહારાજાઓને તેમની ફ્રજ સમજાવનારા
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૨
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. આચારાંગાદિ સૂ, ઉપદેશમાળાદિ પ્રકરણે અને અન્ય પારાવાર 2 વિદ્યમાન છે. તેમજ વીર પરમાત્માનું શાસન પણ જયવંતું હોવાથી અનેક મુનિગુણસંયુક્ત મુનિ મહારાજાએ પણ વિદ્યમાન છે, છતાં આવી પ્રબળ ફરજ એમને માથે કેમ આવી પડી ? તે અમે સમજી શકતા નથી. જ્યારે મુનિઓને પણ તમે ફરજ સમજાવશે ત્યારે પછી તેમના ગુરૂઓ શું કરશે ?
આ ખુલાસાના પ્રારંભમાં ત્યાં સમાજમાં થયેલા ભાષણની સંખ્યા આપવામાં ચાવી છે. તેમાં જે ભાષણે ગણાવ્યા છે તે ભાષણ તરફ સમાજના અધિષ્ઠાતા મહાપુરૂજ રષ્ટિ કરશે તે જણાશે કે તેમાં શંકરને અરિહંત પરમાત્માની તુલના વિગેરે કેટલીક હકીક અભિહિક અને અનલિગ્રહિક મિથ્યાત્વવાળી કહેવાયેલી છે. જે સમાજમાં આવાં ભાષણ થાય તેમાં જેનેતરપણું વિશેષે નહીં સંભવે તે પછી કરાં સંભવશે?
તાંબર, દિગંબર અને સ્થાનકવાસીની વિરાગ્ય, ભક્તિ અને જ્ઞાનમાર્ગમાં એકત્રિત કરવાનો દાવો ધારણ કરનાર આ સમાજ સમજાવી શકશે કે એ ત્રણ વિભાગે એ ત્રણ બાબતમાં રીતે એકત્ર થઈ શકે ? ત્રણમાંથી એકે તે ભક્તિ માજ ઉડાવેલો છે, જ્ઞાનમાર્ગ તે ને વિભિન્ન છે અને વૈરાગ્યની વાત તે પર
રાના જ્ઞાનને ગોચર છે. માટે આવી સિચ્યા ધારણાઓ પડી મુકીને જે રૂચે તે એક (સમ્યગ) માર્ગનું આરાધન કરે કે જેથી યુદ્ધ માર્મ હાથ લાગશે તે કલ્યાણ થશે; તે શિવાય લાભ થવાનો નથી.
અમારા ગત અંકના લેખાના જવાબ તરીકે આનદ નામના માસિકમાં એક લંબાણ લેખ પ્રગટ થયેલો છે, પરંતુ તે માત્ર ઈષ્ય પ્રકાશ કરનાર અને તદ્દન દલીલ વિનાનો હેવાથી તે સંબંધી અત્રે કાંઈ પણ લખવું યોગ્ય લાગતું નથી, જેથી તેની ઉપેક્ષા કરીએ છીએ.
આ લેખ પણ હિતબુદ્ધિથી લખવામાં આવેલ હોવાથી તેના લાગતા વળગ તો તેવી બુદ્ધિવડે વાંચવાની વિનંતિ કરી ટૂંકામાંજ રામાપ્ત કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિદ્વાન મુનિરાજ પ્રત્યે વિનતિ ઉપદેશમાળાના કત્તા ક્યારે થયા?
આ સંબ’ધમાં ચર્ચા ઉત્પન્ન કરનાર લેખ ગયા વર્ષમાં આ માસિકમાં આપવામાં આવેલા છે, તેના ઉત્તર ઉપદેશમાળાના કર્તા ધમ દાસણ ભગવત શ્રી મહાવીરસ્વામીના હસ્તીક્ષિત શિષ્યજ હતા એમ સિદ્ધ કરનારા દરેક શંકાના સમાધાન સાથે આપવાની આવશ્યકતા છે; તે આ વિનતિના સ્વીકાર કરીને અવશ્ય જે જે હકીકત લખવા ચાગ્ય ડાય તે લખી માકલાવવા પ્રાર્થના છે, આવી ખાખત ઉપેક્ષા કરવા ચેાગ્ય નથી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છપાઇને બહાર પડેલ છે.
ચનુસરણ, શ્રવર૫ચા, જાત્તવત્રિય, સંથાન.
મૂળ.
આ ચાર પયશાએ શ્રાવકને વાંચવા ભણવાનો પણ અધિકાર છે. તે પાઠાંતર
સાથે શુદ્ધ કરીને શ્રી પાટણનિવાસી શેઠ હાલાભાઈ મગનચંદની સહાયથી છપાવીને પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. સાધુ, સાધ્વીઓને તેમજ જૈનશાળા, કન્યાશાળા, શ્રાવિકાશાળા, જૈન પુસ્તકાલયા વિગેરેને ભેટ દાખલ આપવામાં આવનાર છે. ખપ હોય તેણે અમારાપર પત્ર લખવા,
મુનિરાજ મહારાજ શ્રી આત્મારામજી કૃત तत्त्व निर्णयप्रासाद.
આ બુક હાલમાં બંધાવીને તૈયાર કરવામાં આવી છે. એની અંદર અનેક ટુકીકતાના સંગડુ કરેલ છે. તેનુ' વષઁન ટુંકામાં થઇ શકે તેમ નથી. ખપ હાય તેણે અમારી પાસેથી મ’ગાવવી,
કિંમત રૂ. ૪)
પેસ્ટેજ રૂ. ૦-૯-૦
નવા મેમ્બરાનાં નામ
૧ ઘા. જેડાલાલ વાઘજી.
૨ મહેતા નાનાલાલ મગનલાલ,એલ.એમ.એન્ડ એસ.
૨ શા. ઓઘડ રતનશી.
૪ વારા વાડીલાલ કેવળદાસ,
હું દેશી કકલ રતનશી,
ગોંડલ. હાલ સુંખઇ, લાઇફ મેમ્બર.
વર્ગ ૧ લે.
For Private And Personal Use Only
ભાવનગર. માંડલ.
,,
ܕܕ
23 27
22
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir છે. 2 0 જાહેર ખબર અમારા તરફથી વેચાણ બુકોનું લિસ્ટ બહાર પડ્યા પછી નીચેની બુકો - ચણમાં દધી છે. જોઈએ તેણે મંગાવવી. અધ્યાત્મકપમાં ભાષાંતર વિવેચન સહિત. ગુજરાતી. 1-4-0 ભીમજ્ઞાન ત્રિશિક. શાસ્ત્રી. નાનું લાગ 1 લે. 0-5-0 ગતમ સ્વામીને રાસ, અર્થ સહિત. ગુજરાતી. 0-1-0 અષ્ટાપદને નકશે રંગીત કપડા સાથે. 0-6-0 પાવાપુરીને નકશે. ,, ,, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભાને સીલ્વર જ્યુબીલી અંક. ગુજરાતી. 0-12 0 શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર. પદ્યબંધ. અંક 1-2 (કલકત્તાના દરેક અંકના 0-11 0 નયમાર્ગ દશક. ગુજરાતી. 0120 વૈરાગ્ય તરંગ ભક્તિમાળા. 0-4-0 શાલિભદ્ર ચરિત્ર. ( બનારસનું ) સંસકૃત. 1-4-0 અતિતર્ક વિભાગ ન લે. , 3-0-0 દિલ ની કથા ભાગ 1 . p a-t-o જગાર કાવ્ય. || 0-4-0 ભજન પદ સંગ્રહ ભાગ 1-2-3-4 ગુજરાતી. દરેકના દુહક હૃદય નેત્રાંજન, (પાકે પુંઠની) ગુજરાતી. ધર્મના દરવાજે વાની દિશા. 3-4-0 ઉપાશ દશાંગ ટીકા સહિત ઇંગ્લીશાન ટ સાથે કલકત્તાનું સંસ્કૃત ઉપદે ળ મૂળ ગાથાને અર્થ. ગુજરાતી. 0-4-0 સંધપટ કાવ્ય ટીકા તથા અર્થ સહિત. જીલવિવાદ ચાર પ્રકરણ શબ્દર્ય સહિત, શાસ્ત્રી, પાંરા પ્રતિકમણું ગુજરાતી અર્ધ સહિત. ( ઉમેદચંદ રાયચંદ વાળી) 0.12.0 પ્રભાવક પુરૂષ ચરિત્ર. સંસ્કૃત. મૂળ. શ્લોકબંધ રાત રમવંદન ચોવીશી. ઉસર વિગેરેની ક. A ! ! o * on : સંસ્કૃત. o: o For Private And Personal Use Only