________________
112
A HISTORY OF THE CANONICAL LITERATURE OF THE JAINAS
पच्चक्खाणकिरिया २० अणगारसुयं २१ अद्दइज्जं २२ णालंदज्जं २३"
These titles are translated by the late Prof. Jacobi as under in S. B. E. (vol. XLV, contents) :
"The doctrine, the destruction of Karman, the knowledge of troubles, knowledge of women, description of the hells, praise of Mahāvīra, description of the wicked, on exertion, the law, carefulness, the path, the creed, the real truth, the Nirgrantha, the Yamakas, the song, the lotus, on activity, knowledge of food, renunciation of activity, freedom from error, Ardraka and Nalanda.”
On p. 249 of this work he has written the following foot-note, in connection with the title of the 2nd ajjhayana:
"The name of this lecture, which occurs in its last line, is vêyâliya, because, as the author of the Niryukti remarks, it treats on Vidárika, destruction (of Karman), and because it is composed in the Vaitâliya metre. For either word, vaidârika (or rather vaidålika, cf. karmavidalana) and vaitâliya may, in Gaina Prakrit, become vêyaliya or vêtâliya. A play of words was apparently intended; it would have been impossible, if both words had not become identical in sound. We may, therefore, conclude that the language of the author obeyed the same phonetic laws as the Gaina Prâkrit exhibited
or in other words, that the text has been written down in about
1. “નિર્યુક્તિકારને અનુસરીને જર્મન વિદ્વાન જેકોબી સૂયગડ અંગના ઈંગ્રેજી અનુવાદ (S. B. E. Series Vol.
XLળમાં પ્રાકૃત વૈતાલીય બોલ the destruction of Karman (= કર્મનું વિદારણ કે વિદલન) એવા અર્થમાં લે છે, અને એ પ્રાકૃત બોલને વેઆલીયનું રૂપાંતર માની વૈતાલીય છંદનો પણ અર્થ ઊપજાવે છે. એમાં બહુ વાંધા આવે છે. પ્રથમ તો સંવિક્ટ અથવા વિ+દલ ધાતુ ઉપરથી વિઆલિય (સં. વિદ્યારિત) અથવા તો વિઅલિય (સં. વિદલિત) શબ્દ અનુક્રમે. અગ્રિમ પ્રાકૃતમાં નીપજે, પણ વેઆલિય ન નીપજે. એ રૂપ તો અંતઃપાતી એ નહિ. પણ ઉત્તર પ્રાકૃતમાં સંભવે. ઉત્તરકાલીન રૂપના પ્રયોગ સામે સમયવિરોધના વાંધા ઉપરાંત બીજો એક વાંધો ઊભો થાય છે. એની વ્યુત્પત્તિ સં. વિ+દ અથવા તો વિ+દ ઉપરથી સાધી “નાશ' અર્થ કરી શકાય, પણ ‘કર્મનો નાશ' એવો અર્થ શી રીતે શક્ય બને ? પોતાની કલ્પના અબાધિત છે. એમ માની લેઈ જર્મન વિદ્વધર્મ સૂયગડના પ્રથમ શ્રુતસ્કંધના પંદરમા અઝયણની જમઈય સંજ્ઞાનો પડછો આપે છે, પરંતુ આ સંજ્ઞા દ્વિઅર્થી છે નહિ. જમઅ (સં. યમકિત) બોલનો એક જ અર્થ શક્ય છે, યમકવાળું. એ શબ્દને અઝયણના આદ્ય પ્રતીક જમઇયં સાથે કંઈ પણ સંબંધ હોય, તો યમકનો પ્રયોગ સૂચવવાનો છે. એમણે પસંદ કરેલા દષ્ટાંતમાં બે અર્થ છે જ નહિ. પંદરમા અઝયણનાં આયાણિય અને સંકલિય નામાંતર યમક કિંવા શલાયમકનાં વાચક છે. બીજો કોઈ અર્થ એમાંથી બલાત્કારે જ-ખેંચી તાણીને જ કઢાય. જમઇય અને વેઆલીય શબ્દ અનુક્રમે અલંકારશાસના યમક અલંકારના અને છંદ:શાસના વૈતાલીય છન્દના બોધક છે. પ્રસ્તુત બે અજઝયણનાં નામ વિષય ઉપરથી નહિ, પણ છન્દના અને શબ્દાલંકારના પ્રયોગ ઉપરથી જ રાખવામાં આવ્યાં છે.
– Evolution of Gujarati verse, p. 169n.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
