Book Title: Hindusthanni Garibai
Author(s): Gopaldas Jivabhai Patel
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad

View full book text
Previous | Next

Page 188
________________ ૧૦૮ હિંદુસ્તાનની ગરીબાઈ વાર્ષિક મહેસૂલ ૧૦૩ લાખથી વધીને હવે ૧૮ લાખની થઈ હતી –એટલે કે તેમાં ૭૫.૨૪ ટકાનો વધારો થયો હતો; અને લોકોપયોગી બધાં ખાતાંમાં બહાળે હાથે ખર્ચ કરવામાં આવતું હોવા છતાં ૩૦Ş લાખ રૂપિયાના દેવાને બદલે રાજ્ય પાસે ૧૭૬ લાખની અસક્યામત હતી. રમાન લ ને ચા માર્ગ પર કારમાં આવેલ રાજ્યની મહેસૂલમાંથી ઉપરના ચાલુ ખર્ચ ઉપરાંત બ્રિટિશ સરકારને દર વર્ષે ૨,૫૦૦,૦૦૦ રૂપિયા ભરણું ભરવું પડ્યું હતું; જેની કુલ રકમ મહારાજાના અમલમાં ૧૫ વર્ષ દરમ્યાન કુલ ૩૭,૦૦૦,૦૦૦ રૂપિયા થઈ હતી. તે ઉપરાંત તે વર્ષો દરમ્યાન ચાલુ મહેસૂલમાંથી જ ૧૮,૦૦૦,૦૦૦ રૂપિયા મહારાજાના અંગત ખર્ચ પેટે લેવામાં આવ્યા હતા. અને આ બધું તો દરેક ખાતામાં વધારવામાં આવેલા ખર્ચ ઉપરાંત હતું. મહારાજાના રાજ્યારોહણ વખતે આખું તંત્ર છેક જ કેન્દ્રિત હતું. દીવાન જ બધાં ખાતાને સીધો જવાબદાર હતો. પરંતુ જેમ જેમ આવક વધતી ગઈ, તેમ તેમ જુદાં જુદાં ખાતાં અલગ પાડવામાં આવ્યાં, અને તે દરેકનો જુદો પ્રધાન નીમવામાં આવ્યો. જંગલ અને પોલીસખાતાના પ્રધાનો ઈ. સ. ૧૮૮પમાં નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા, આબકારી માટે ઈ. સ. ૧૮૮૯માં, મુજઈ માટે ઈ. સ. ૧૮૯૧માં અને ખાણે માટે ઈ. સ. ૧૮૯૪માં. લોકલ તેમ જ મ્યુનિસિપલ ફંડમાં, ધારાખાતામાં, કેળવણીખાતામાં એમ બધાં ખાતાંમાં સુધારા કરવામાં આવ્યા. અને બ્રિટિશ હિંદુસ્તાનના નાણાંપ્રધાનને દર વર્ષે દૂડિયામણના દરની વધઘટ, 'કચરી નાખતો કરવેરે વગેરે વિષે જે રોદણું કરવાં પડે છે, Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216