________________
૧૩ર જ્ઞાતપુત્ર શ્રમણ ભગવાન મહાવીર (પત્ર. ૩૩-૩૪)માં નગરનાં નામ અને એને અંગેના વર્ષાવાસની સંખ્યા દર્શાવાયાં છે. એ હું અહીં એ નગરનાં સંસ્કૃત નામપૂર્વક રજૂ કરું છું – નગર
સંખ્યા અદ્રિયગામ (અસ્થિકગ્રામ) ચંપા (ચંપા) અને પિચપ (પૃષચંપા) ૩ વિસાલી વૈશાલી) તેમ જ વાણિયગામ
(વાણિજ્યગ્રામ) ૧૨ રાયગિહ (રાજગૃહ) અને નાલંદા (નાલંદા) મિહિલા મિથિલા) ભદિયા (ભક્તિ ) આલંબિયા (આલંભિકા) સાવથી (શ્રાવસ્તી) . પણિયભૂમિ પ્રતિભૂમિ) પાવામઝિમ (પાપામધ્યમા)
આમ ૪૨ વર્ષાવાસ વિષે જે માહિતી મળે છે તેમાં ચંપા અને પૃષ્ઠચંપાને, વિશાલી અને વાણિજ્યગ્રામને તેમ જ રાજગૃહ અને નાલંદાને ભેગે ઉલ્લેખ છે અર્થાત્ આમ જે. છ સ્થળો ગણાવાયાં છે તે પ્રત્યેકના વર્ષાવાસ ભિન્ન ભિન્ન દર્શાવાયા નથી. તે આનું કારણ શું? આને ઉત્તર મને એમ ભાસે છે કે આ ભેગે ઉલેખ એ સ્થળની નિકટતાને આભારી છે. સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહું તે પૃષચંપા એ ચંપાઈ એની પશ્ચિમે. આવેલું ઉપનગર યાને શાખાપુર (suburb) હતું. એવી રીતે નાલંદા એ રાજગૃહનું ઉપનગર હતું. વાણિજયશ્રમ એ વૈશાલીની
