________________
૧૫
પાકને થતા રેગો પાણ દેવાની જરૂર નહિ રહે. શેરડીના રોપા બે ફૂટ ઊંચા આવે એટલે (મે મહિનાની મધ્યમાં) ચાસના ખાડા ધીમે ધીમે પૂરવા માંડવા. જૂન મહિનાની અધવચ સુધીમાં એ કામ પૂરું થઈ જાય એટલે શેરડીના રોપાની આસપાસ માટી પૂરવાનું શરૂ કરવું. આ કામ જુલાઈની અધવચ સુધીમાં પૂરું થવું જોઈએ. આમ કરવાથી ચોમાસાની ઝડીઓથી શેરડીના રોપા આડા પડી જઈ બગડી જતા નથી.
આમ જમીનને પૂરતી હવા મળી રહે, પૂરતું પાણ મળી રહે, અને જોઈનું સેંદ્રિય ખાતર મળી રહે, એટલે તે જમીનમાં જે શેરડીના રેપા થાય છે, તેમને વાઈરસ વગેરે રોગ લાગુ પડતા જ નથી.
તાજેતરનાં વર્ષોમાં શેરડીને જે વાઇરસ રોગ લાગુ પડે છે, તેનું એક મુખ્ય કારણ સફેટ ઑફ મેનિયા જેવાં કૃત્રિમ ખાતરો વાપરવામાં આવે છે તે છે. જો તેમને બદલે કોપેસ્ટ જેવાં સેન્દ્રિય ખાતરો વાપરવામાં આવે, તે છોડ પોતે જ એવો સુદૃઢ તાકાતવાળો થાય કે એવા રોગોનો સામનો કરી શકે.
૨. કૅફી વેસ્ટ ઇંડિઝ, ભારત અને આફ્રિકાના પ્રદેશની મુલાકાત દરમ્યાન સર આલ્બર્ટ હાવરેં જોયું કે, એક વખત જંગલ નીચેની ધરતી કે જે સૂમસથી ભરપૂર હોય છે, ત્યાં જંગલ કાપીને વવાયેલી કૉફી ખૂબ ફાલે છે; અને જ્યાં ધરતી ધોવાણથી નબળી પડી ગઈ હોય છે, ત્યાં તેને ઉછેર મંદો પડી જાય છે. મધ્ય સિલોનના કેટલાય ભાગો જેમાં કૉફીનું જ વાવેતર થતું આવ્યું હતું, ત્યાંની જમીનનું ધોવાણ ચાલુ રહેતાં તેમાં ઊગતા કૉફીના છોડને અમુક ફૂગને રોગ (rust fungus) લાગુ પડતાં કેટલાય બગીચાઓ સદંતર બરબાદ થઈ ગયા હતા.
કૉફીનું સફળ વાવેતર કરવું હોય, તે પહેલા શરત એ છે કે, જમીનમાં સારી રીતે તૈયાર કરેલ ધૂમસનો પુરવઠો જાળવી રાખવો જોઈએ. એને માટે દરેક બગીચા સાથે ભૂંડ, ભેંસો અને બીજાં ઢોરઢાંખના વાડા ધ૦-૫
