________________
છઠું: : ૫૭ :
ધર્મામૃત (૪) એક વખત એક ચેરને મેં વમય પેટીમાં પૂરાવ્યો ને પછી તે પેટી સજજડ બંધ કરાવી દીધી. પછી કેટલાક દિવસ બાદ તે પેટી ખોલાવીને જોયું તો તેમાંને દેહ મરણ પામ્યું હતું અને તેમાં કીડા ઉત્પન્ન થઈ ગયા હતા. હવે તે પેટીમાંથી જે આત્મા બહાર નીકળ્યો હોત તે તે પેટી તૂટી જવી જોઈતી હતી કે જ્યાંથી તે નીકળી ગયું હોય ત્યાં કાણું પડવું જોઈતું હતું, પણ તેવું કંઈ પણ થયું ન હતું, તેથી મેં નિશ્ચય કર્યો કે “આત્મા નામની કઈ વસ્તુ નથી.”
(૫) વળી કઈ મને પૂછતું કે “મરણ પછી એવું શું થાય છે કે તેઓ બેલવાની, ચાલવાની, ખાવાની, પીવાની વગેરે ક્રિયાઓ કરી શકતા નથી?” ત્યારે હું કહેતા કે “પાંચ ભૂતના વિચિત્ર સંગથી બલવા, ચાલવા વગેરેની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. આ શરીરમાં ચામડી વગેરે પૃથ્વી છે, પ્રવાહી આંસુ, મૂત્ર વગેરે જળ છે, જઠર વગેરે અગ્નિ છે, ધાસચછવાસ વગેરે વાયુ છે ને ખાલી સ્થાન આકાશ છે.
એ પાંચ ભૂતના વિચિત્ર સંગરૂપ આ દેહ ખાવાપીવા વગેરેથી પુષ્ટ થાય છે; સ્વચછ વાયુ, સૂર્યને આતપ અને સ્વચ્છ સ્થાન વગેરે મળતાં સચવાય છે. તેને ઉપગ ભૌતિક પદાર્થોને સારી રીતે ભેગવવા એ જ છે. આ પાંચના સંગમાં કંઈ પણ ફેરફાર થાય છે ત્યારે દેહ નરમ પડે છે અને જ્યારે કેઈને પણ સંગ સર્વથા છૂટે પડે છે ત્યારે બોલવા ચાલવા વગેરેની શક્તિનો નાશ થાય છે. પછી તે નાશ શસ્ત્રના આઘાતથી, અપચ્ય સેવનના વિકારથી કે બંધ સ્થાને ગોંધાઈ રહેવાથી એમ ગમે તે કારણે થયે હોય. જ્યારે આ શરીરમાંથી
વગેરેથી
ગર મળતાં
જ છે. આ
