________________
છઠું : : ૫૯ :
ધર્મામૃતા વર્ગ આવું છે અને નરક આવું છે' તેથી નિશ્ચય કર્યો કે “સ્વર્ગ અને નરકની વાત જૂહી છે. પરંતુ તારો એ નિશ્ચય બરાબર કહેવાય નહિ; કારણ કે તેઓ ન આવ્યાં માટે તે વસ્તુ જ નથી એમ કહી શકાય નહિ. તેઓ ન આવવાનાં બીજા અનેક કારણ હોઈ શકે છે.
આ વાત દષ્ટાંતવડે તને વધારે સ્પષ્ટ સમજાશે. માની લે કે કઈ વાર તું પ્રવાસે નીકળે અને રસ્તામાં એક દરિદ્રી મનુષ્યને સમાગમ થયે. હવે એ સમાગમ દરમિયાન તારે એની સાથે સનેહ બંધાતાં તે એને એવું જણાવ્યું કે “હું એક રાજા છું ને અખૂટ સમ્પત્તિને સ્વામી છું, માટે મારા નગરમાં આવીશ તે હું તને સુખી કરીશ.” હવે તું પ્રવાસથી પાછો ફર્યો અને તારા રાજકાજમાં ગુંથાઈ ગયો. તેટલામાં પેલે. દરિદ્રી તારા નગરમાં આવ્યું. હવે તું એને મળતું નથી, તેથી પેલો દરિદ્રી પુરુષ વિચાર કરે છે કે “મને તે દિવસે જે મનુષ્ય મળ્યું હતું તે ખરેખર રાજા ન હતું કે અખૂટ સંપત્તિને સ્વામી ન હતા, કારણ કે તે જે એ જ હોય તે શા માટે મને મળતો નથી અને સુખી કરતું નથી ? ”
હે રાજન! તે દરિદ્રી પુરુષને આ વિચાર વાસ્તવિક્તાથી વિરુદ્ધ હેઈને અનુચિત અને અયોગ્ય છે; તે જ રીતે તારી માતા સ્વર્ગથી કહેવા ન આવી માટે જ સ્વર્ગ નથી એમ માનવું એ વાસ્તવિકતાથી વિરુદ્ધ હેઈને અનુચિત અને અગ્ય છે.
શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે– .
