________________
છઠ્ઠ:
ધર્મામૃત તેમ આત્મા પણ અનુભવી શકાય છે પરંતુ નરી આંખે જોઈ શકાતું નથી. | હે રાજન ! જીવંત શરીરના ટૂકડા કરવા અને તે ટૂકડામાં આત્માને નિહાળવાનો પ્રયત્ન કરે એ આત્મદર્શનને સાચે ઉપાય નથી. તાત્પર્ય કે-જ્ઞાની પુરુષેએ જપ, તપ, ધ્યાન વગેરે જે વિશિષ્ટ ઉપાયે બતાવ્યા છે, તેના દ્વારા જ સાચું આત્મદર્શન થઈ શકે છે.
(૩) હે રાજન! રબરની બે કથળી આપણું સામે પડેલી હોય, તેમાં એક ખાલી હેય ને બીજી પવનથી ભરેલી હોય અને તેનું વજન કરતાં બંને કથળી સમાન લાગે તે એમ કહી શકાય ખરું કે બીજી કથળીમાં પવન જ નથી ? આમ કહેવું એ વાસ્તવિકતાથી વિરુદ્ધ હેઈને અપ્રામાણિક છે. તે જ રીતે મૃત શરીર અને જીવંત શરીરનું વજન સરખું લાગે તેટલા માત્રથી એમ કહેવું કે તેમાં આત્મા નામની કઈ વસ્તુ નથી એ વાસ્તવિકતાથી વિરુદ્ધ હેઈને અપ્રામાણિક છે. | હે રાજન! વજન કે ગુરુત્વ એ પુદ્ગલ એટલે જડપદાર્થોને ધર્મ છે અને તે વ્યક્ત થવાને માટે સ્પર્શની અપેક્ષા રહે છે. એટલે કે જ્યાં સુધી એક વસ્તુને સ્પર્શ થાય નહિ કે તેને કઈ પણ રીતે પકડી શકાય નહિ ત્યાં સુધી તેનું વજન થઈ શકતું નથી. અને તે જ કારણે પવન અને પ્રકાશ જેવા પદાર્થો અમુક વજનવાળા હોવા છતાં અવ્યક્ત સ્પર્શના કારણે તેમનું યથાર્થ વજન થઈ શકતું નથી, તે પછી જે પદાર્થ પુદ્ગલથી સર્વથા ભિન્ન છે અને જેને સ્પર્શ જ થઈ શક્તો નથી કે જેને
