________________
છ?
: ૭૩ : - ધર્મામૃત (૯) કેઈ કહે છે કે “સ્વાત્માનંદને બેધ થવાથી મોક્ષ મળે છે.”
(૧૦) કેઈ કહે છે કે “ વિવિધ પ્રકારની તીર્થયાત્રા, જપ, તપ, દાન અને વતવડે મોક્ષ મળે છે.”
(૧૧) કોઈ કહે છે કે “ભક્તિથી જ મોક્ષ મળે છે. ” . આ સંગમાં કોને મોક્ષ કહે અને તેને સાચે ઉપાય શું છે? તે જાણવાની કે શક્યતા નથી; માટે મેક્ષને ઉપાય નથી.” આ વિચારશ્રેણીનું નિરસન કરવા માટે જૈન મહર્ષિ એએ “મેક્ષ મેળવવાને ઉપાય સુધર્મ છે ” એવા છઠ્ઠા સિદ્ધાંતનું એલાન કર્યું છે. તેના સમર્થનમાં તેઓ કહે છે કે – - “ જ્યારે “આત્મા છે ” “તે નિત્ય છે–શાશ્વત છે, ” “પુણ્યપાપ એટલે સારાં-ખોટાં કર્મોને કર્તા છે,” “તે સારાં–બેટાં કર્મોને ભક્તા પણ છે” “અને તેમાંથી છૂટે થતાં નિર્વાણ એટલે મેક્ષ પામે છે” ત્યારે “નર્મક્ષયો હિ મોક્ષ
સકલ કર્મને ક્ષય તે જ ક્ષ” એ વ્યાખ્યા ઉચિત છે અને તેને જ દષ્ટિ સમક્ષ રાખીને મોક્ષમાર્ગને માટે પ્રયાસ કરે ઘટે છે. વળી જુદા જુદા મતેમાં મુક્તિના જે ઉપાય બતાવ્યા છે, તે આત્મસ્વરૂપને યથાપ્રકારે નિશ્ચય થયેલ નહિ હેવાથી અપૂર્ણ છે અથવા તે ભ્રામક છે. આ સંગેમાં આત્મસ્વરૂપને વિશદ બેધ ધરાવનાર જૈન મહર્ષિઓએ મોક્ષને જે ઉપાય બતાવ્યું તે જ પ્રતીતિજનક ગણાય અને તેને જ અનુસરવા માટે પ્રયત્ન કરે ઘટે. તેમણે કહ્યું છે કે રાજ્યવન-જ્ઞાન-ચારિત્રાળ મોક્ષમા” “સમ્યમ્ દર્શન, સમ્યગ જ્ઞાન અને સમ્યફ ચારિત્ર એ મેશને માર્ગ છે. તેમાં તેનું
