________________
છઠું ?' : ૬૫ :
ધમાલ થાય છે અને જગતના સર્વ વ્યવહાર ચાલે છે, માટે આત્મા માનવાની જરૂર નથી.” તે પણ યોગ્ય નથી, કારણ કે પંચભૂતના સંગ માત્રથી જ બોલવા-ચાલવા વગેરેને વ્યવહાર થતું હોય અને તેનું નિયંત્રણ કરનાર કેઈ સચેતન પદાર્થ ન હોય તે ગામેફેન-ચૂડી–વાજાની જેમ તે સતત બોલ બોલ જ કરે અથવા યંત્રના પૈડાંની માફક સતત હાલ હાલ જ કરે. પરંતુ અમુક સમયે જ બોલવું ને અમુક પ્રકારનું બેલવું, અમુક વખતે જ ચાલવું ને અમુક રીતે જ ચાલવું, અમુક કાળે જ ખાવું-પીવું ને અમુક જ ખાવું-પીવું વગેરે વ્યવસ્થિત વ્યવહાર સંભવે નહિ. એટલે વ્યવસ્થિત વ્યવહાર માટે પંચભૂતની શક્તિ ઉપરાંત સચેતન નિયન્તાની જરૂર પડે છે અને તે જ આત્મા છે.
હે રાજન! આ રીતે આત્મા સિદ્ધ છે એટલે જ તેના ઉદ્ધાર માટે, તેના કલ્યાણ માટે હું ધર્મનું આરાધન કરું છું. પરમ તત્વ પામવા માટે એના સિવાય અન્ય કઈ માર્ગ નથી, અન્ય કેઈ ઉપાય નથી. એ મંગલમય માર્ગનું શરણ સ્વીકારીને તું મળેલા માનવભવની સાર્થકતા કર.”
શ્રી કેશી ગણધરનાં આ વચનેએ પ્રદેશી રાજાના અંતરમાં વ્યાપેલા મિથ્યાત્વના (અજ્ઞાનના) ગાઢ અંધકારને ભેદી નાખે. અને સમ્યક્ત્વના(સમ્યગ્રજ્ઞાનના) સૂર્યને પ્રકાશિત કર્યો. એ પ્રકાશમાં તેને આત્મા દેખાય, પાપ-પુણ્ય દેખાયાં અને તેના ભેગવવાનાં સ્થાનરૂપ વર્ગ અને નરક પણ દેખાયાં. અને તેણે વિનયથી હાથ જોડીને કહ્યું: “હે ભગવંત! માંત્રિકના
